XVI NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK C

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XVI NIEDZIELA ZWYKŁA – Rok C

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Abraham przyjmuje Boga

Czytanie z Księgi Rodzaju

Pan ukazał się Abrahamowi pod dębami Mamre, gdy ten siedział u wejścia do namiotu w najgorętszej porze dnia. Abraham, spojrzawszy, dostrzegł trzy ludzkie postacie naprzeciw siebie. Widząc je u wejścia do namiotu, podążył na ich spotkanie.
A pokłoniwszy się im głęboko, rzekł: ”O Panie, jeśli jestem tego godzien, racz nie omijać swego sługi! Przyniosę trochę wody, wy zaś raczcie obmyć sobie nogi, a potem odpocznijcie pod drzewami. Pozwólcie też, że pójdę wziąć nieco jedzenia, abyście się pokrzepili, zanim pójdziecie dalej, skoro przechodzicie koło sługi waszego”. A oni mu rzekli: ”Uczyń tak, jak powiedziałeś”.
Abraham poszedł więc spiesznie do namiotu Sary i rzekł:
”Prędko zaczyń ciasto z trzech miar najczystszej mąki i zrób podpłomyki”. Potem podążył do trzody i wybrawszy tłuste i piękne cielę, dał je słudze, aby ten szybko je przyrządził. Po czym, wziąwszy twaróg, mleko i przyrządzone cielę, postawił przed nimi, a gdy oni jedli, stał przed nimi pod drzewem.
Zapytali go: ”Gdzież jest żona twoja, Sara?”. Odpowiedział im: ”W tym oto namiocie”. Rzekł mu jeden z nich: ”O tej porze za rok znów wrócę do ciebie, twoja zaś żona Sara, będzie miała wtedy syna”.

Rdz 18,1-10a

We wstępie w. 1 podaje, że to Jahwe ukazał się Abrahamowi za pośrednictwem trzech mężów w ww. 2 i 16, postaci przemawiającej w ww. 10,13,15,17-33 oraz dwóch posłańców lub aniołów w rozdz. 19. Nieokreśloność osób występujących w tej scenie jest środkiem narracyjnym, służącym oddaniu zarówno bliskości, jak i tajemniczej nieuchwytności Boga. Majestat wyraża również początkowy kontrast pomiędzy siedzącym bezczynnie Abrahamem a mężami, odbywającymi zaplanowaną podróż, następnie między pospiesznymi przygotowaniami Abrahama a nakazanym przez nich milczeniem; goście zabierają głos tylko raz, lecz czynią to w sposób autorytatywny (w. 5b). Cała ta część jest wspaniałym przykładem hebrajskiej sztuki narracyjnej.
Siedzący milcząco goście, którym Abraham podaje wspaniały posiłek, za chwilę zdominują scenę swoimi pytaniami (wszystkie one dotyczą Sary). Jeden z nich zapewnia, że gdy powróci za rok (zamiast „następnej wiosny"; por. akkad. ana balat, „następny rok") Sara będzie miała syna (w. 10).

 

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

18,1. Siedział u wejścia do namiotu w najgorętszej porze dnia. Namioty pasterskich nomadów wykonane z koźlej skóry miały zatrzymywać ciepło w nocy i zapewniać ożywczy powiew wiatru za dnia, gdy jego poły uniesione były w górę. Siedzenie u wejścia do namiotu w najgorętszej porze dnia dostarczało cienia, ponadto można było poczuć orzeźwiający powiew wiatru i uważać na znajdujący się w środku dobytek.

18,2-8. Gościnność (posiłki). Zwyczaj gościnności nakazywał ofiarowanie miejsca wytchnienia i posiłku wszystkim podróżnym. W ten sposób można było przekształcić potencjalnych wrogów w co najmniej tymczasowych przyjaciół. Dobry obyczaj wymagał, by posiłek ofiarowany gościowi był lepszy od zwyczajnego. Abraham proponuje gościom posiłek i nakazuje żonie przygotowanie podpłomyków, przyrządzenie cielaka oraz podanie mleka i twarogu. Szczególnie hojne było ofiarowanie gościom pieczonego cielaka, bowiem mięso nie było wówczas składnikiem codziennego jadłospisu. Posiłek ten przypomina posiłek ofiarowany przechodzącemu przez miasto przedstawicielowi bogów, Kathar-wa-Hasisowi, przez Danila (z ugaryckiego eposu o Akhat).

18,4. Obmycie nóg. Obmycie nóg podróżnych było tradycyjnym uczynkiem gościnności w suchym, pełnym kurzu i pyłu klimacie, panującym na znacznej części ówczesnego Bliskiego Wschodu. W powszechnym użytku znajdowały się zarówno otwarte skórzane sandały, jak i zakryte kamasze. Jednak żaden rodzaj obuwia nie chronił przed kurzem na drodze.

18,6-8. Mąka i pieczenie. Wzięcie trzech miar mąki (ok. 20 kwart) do przygotowania podpłomyków ponownie odzwierciedla hojność, którą Abraham okazał podróżnym. Ponieważ ludy nomadów nie posiadały pieców, podpłomyki przygotowywano, piekąc ciasto po obydwu stronach w gorącym garnku lub szabaśniku (piekarniku), W rezultacie powstawał wyrośnięty, okrągły bochen chleba. Twaróg (jogurt) i mleko podawano do głównego posiłku jako przystawki. Fakt, że Sara pozostaje w namiocie, może stanowić odzwierciedlenie zwyczaju, zgodnie z którym kobiety nie jadały z mężczyznami.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Prawy zamieszka w domu Twoim, Panie.

Kto zamieszka na Twej górze świętej?
Ten, kto postępuje nienagannie,
działa sprawiedliwie i mówi prawdę w swym sercu,
kto swym językiem oszczerstw nie głosi.
Refren.
Kto nie czyni bliźniemu nic złego,
nie ubliża swoim sąsiadom,
kto za godnego wzgardy uważa złoczyńcę,
ale szanuje tego, kto się boi Pana.
Refren.
Kto dotrzyma przysięgi dla siebie niekorzystnej,
kto nie daje swych pieniędzy na lichwę
i nie da się przekupić przeciw niewinnemu.
Kto tak postępuje, nigdy się nie zachwieje.
Refren.

Ps 15,1b-3a.3b-4ab.4c-5

Ps 15. „Liturgia wejścia"
Struktura:
w. 1 (pytanie czcicieli);
ww. 2-5a (odpowiedź kapłana);
w. 5b (zapewnienie).
 

1. ”Kto będzie przebywał”: To znaczy, kto jest godny czcić Boga?

”w Twym przybytku”: Inne tłumaczenia „namiocie": świątynia;

”na Twojej świętej górze”: chodzi o Syjon, nazwany tak ze względu na wierzenie, według którego bogowie mieszkają na górach.

2-5. Osobą godną stanąć przed obliczem Boga jest ta, która nie czyni bliźniemu złego (por. Rz 13,10).

2. Sprawiedliwy człowiek jest prawy w słowach (mowie) i czynach (postępowaniu, działaniu).

5. Lichwa była jednoznacznie zakazana (Wj 22,25; Kpł 25,36-37; Pwt 23,19-20; Ne 5,7), gdyż uważano ją za wymuszenie.

”nigdy się nie zachwieje”: Kroczenie bez przeszkód jest starotestamentalnym obrazem szczęścia, upadek lub potknięcie - obrazem ruiny (Prz 3,23; 4,12; Iz 40,31; 63,13; Jr 31,9).

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

DRUGIE CZYTANIE
Cierpiąc z Chrystusem, dopełniamy Jego dzieła

Czytanie z Listu świętego Pawła Apostoła do Kolosan

Bracia:
Teraz raduję się w cierpieniach za was i ze swej strony w moim ciele dopełniam braki udręk Chrystusa dla dobra Jego Ciała, którym jest Kościół. Jego sługą stałem się według zleconego mi wobec was Bożego włodarstwa: mam wypełnić posłannictwo głoszenia słowa Bożego.
Tajemnica ta, ukryta od wieków i pokoleń, teraz została objawiona Jego świętym, którym Bóg zechciał oznajmić, jak wielkie jest bogactwo chwały tej tajemnicy pośród pogan.
Jest nią Chrystus pośród was — nadzieja chwały. Jego to głosimy, upominając każdego człowieka i ucząc każdego człowieka z całą mądrością, aby każdego człowieka okazać doskonałym w Chrystusie.

Kol 1,24-28

24. Wielu Żydów wierzyło, że przed nadejściem końca musi pojawić się okres ucisku. Niektórzy uczeni sądzili, że z Kol 1,24 wynika, iż Paweł miał szczególny udział w tych cierpieniach (zwanych czasami „mesjańskimi bólami porodowymi”- poprzedzały one bowiem nastanie ery mesjańskiej). Paweł cierpi „za nich”, najwyraźniej jako ich przedstawiciel, ponieważ są częścią Kościoła. Z pewnością nie są to cierpienia wstawiennicze, zastępcze, ponieważ Paweł wierzy najwyraźniej, że cierpienia Chrystusa były w tym względzie wystarczające; por. Kol 1,14; 2,8-10.14.)

”w moim ciele dopełniam braki udręk Chrystusa”: Tekst ten zwykle tłumaczy się: „Uzupełniam w ciele moim to, czego brak udrękom Chrystusowym". Interpretatorzy debatowali nad dwiema kwestiami: (1) znaczeniem dopełnienia braków; oraz (2) znaczeniem „udręk Chrystusa". Ponieważ hymn ukazuje Chrystusa jako tego, przez którego wszystko zostało pojednane - co zostało ponownie potwierdzone przez autora w 1,22 - w. 24 nie powinien być rozumiany w znaczeniu, że dzieło Chrystusa było w jakimś sensie niewystarczające. Słowo thlipsis nigdy nie było używane w odniesieniu do męki Jezusa, lecz często dla opisania trudów ludzi zwiastujących Ewangelię (Rz 5,3; 8,35; 2 Kor 1,4.8; 2,4; 4,17; 6,4; 7,4), co wskazuje, że chodzi tutaj o udręki doświadczane przez Pawła, nie zaś Chrystusa. (W podobny sposób używa się dopełniacza „Chrystusowych" w 2,11 -„Chrystusowe obrzezanie", gdzie nie chodzi o obrzezanie Chrystusa, lecz obrzezanie w sensie metaforycznym, dotyczące chrześcijańskiej wspólnoty. Werset ten wyraża przekonanie, że ci, którzy głoszą Ewangelię, będą musieli doświadczyć trudów i cierpień.

25. „Włodarze" byli zarządcami dużych domów i majątków, zwykle niewolnikami lub wyzwoleńcami o wysokiej pozycji społecznej, zwrot „wy-pełnić Słowo Boże” (BT dodaje w nawiasie „posłannictwo głoszenia") był czasami używany na oznaczenie posłuszeństwa Bożemu słowu, także w poświęcenia się wprowadzaniu go w życie. Paweł okazuje tutaj zarówno posłuszeństwo, jak i wypełnia Boże Słowo, głosząc je poganom.

26. Zwoje znad Morza Martwego i inne starożytne teksty mówią o „tajemnicach" ukrytych w Piśmie, które tylko ludzie duchowo oświeceni mogą zrozumieć. Zdaniem Pawła chrześcijanie otrzymali teraz takie oświecenie (Kol 1,9.12). Stwierdzenie to podważało roszczenia rzekomych mistyków, którzy uważali, że otrzymali szczególne, wyjątkowe objawienie, przeznaczone tylko dla nich (Kol 2,18).

”Tajemnica”: W przeciwieństwie do „misteriów", tj. greckich i żydowskich kultów o charakterze synkretycznym, w których poznanie kosmicznych i religijnych tajemnic było dostępne tylko nielicznym wtajemniczonym, „tajemnica", o której tutaj mowa, ma charakter uniwersalnego objawienia i jest dostępna dla wszystkich - tajemnicą tą jest słowo Boże, Chrystus pośród was, nadzieja chwały. Tajemnica pełni rolę kluczowego słowa również w sekciarskich pismach qumrańskich (hebr. i aram. rāz; por. Dn 2,18.19.27-30.47; 4,6). W Qumran rāz oznacza tajemnicę objawioną przez Boga niektórym ludziom, np. Nauczycielowi Sprawiedliwości (1QpHab 7,1-5). Tajemnica w żydowskich pismach prorockich, apokaliptycznych i mądrościowych związana jest ze starożytnymi prorokami, którzy w swoich wizjach zostali wprowadzeni na niebiańskie zgromadzenia i tam poznali ukryte Boże plany dotyczące historii. Tajemnica odnosi się tutaj do Bożego planu dotyczącego dziejów świata, w przeciwieństwie do sposobu, w jaki słowo to było używane w religiach misteriów, gdzie tajemnicami były kosmiczne, metafizyczne czy filozoficzne sekrety.

27. Objawienie tajemnicy poganom zostało wcześniej przepowiedziane (np. w Iz 66,19), teraz zaś się wypełniło (Kol 1,25). Pisarze Starego Testamentu często powiadali, że Bóg zamieszkiwał „pośród" swojego ludu, Izraela (Lb 35,34), zaś w wymiarze osobistym w niektórych jego członkach (Rdz 41,38; Lb 27,18; On 4,8.18; 5,11.14; 1 P 1,11; częściej jednak „napełniał" lub „spoczywał na"). Nikt jednak nie spodziewał się, że Bóg zamieszka „pośród" pogan - że uczyni to nawet w wymiarze osobistym, przebywając w ich wnętrzu (Kol 2,12; 3,4.16).

”Bóg zechciał oznajmić”: Objawienie tajemnicy jest dziełem Boga (por. 1QpHab 7,1-5).

”jak wielkie jest bogactwo chwały tej tajemnicy”: Por. Rz 9,23.

28. Nauka ta prowadzi do ich dojrzałości lub doskonałości; por. Kol 1,22; 2 Kor 11,2 i komentarz do Flp 3,12-13. W ten sposób głoszenie Chrystusa przygotowuje słuchaczy na dzień ostateczny (Kol 1,22-23). Forma „my" obejmuje oprócz Pawła i Epafrasa (Kol 1,7) także innych głosicieli Ewangelii. Zwrot „każdego człowieka" ponownie podkreśla darmowe włączenie pogan do Bożego planu (Kol 1,27).

”upominając każdego człowieka i ucząc”: Tutaj jest to zadanie apostoła, lecz w 3,16 członkowie wspólnoty zachęcani są, by upominali i nauczali jedni drugich.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Otwórz, Panie, nasze serca,
abyśmy uważnie słuchali słów Syna Twojego.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja

Por. Dz 16,14b

EWANGELIA
Marta i Maria przyjmują Chrystusa

Słowa Ewangelii według świętego Łukasza

Jezus przyszedł do pewnej wsi. Tam niejaka niewiasta, imieniem Marta, przyjęła Go do swego domu. Miała ona siostrę, imieniem Maria, która siadła u nóg Pana i przysłuchiwała się Jego mowie. Natomiast Marta uwijała się koło rozmaitych posług. Przystąpiła więc do Niego i rzekła: ”Panie, czy Ci to obojętne, że moja siostra zostawiła mnie samą przy usługiwaniu? Powiedz jej, żeby mi pomogła”.
A Pan jej odpowiedział: ”Marto, Marto, troszczysz się i niepokoisz o wiele, a potrzeba mało albo tylko jednego. Maria obrała najlepszą cząstkę, której nie będzie pozbawiona”.

Łk 10,38-42

Fragment ten podważa rolę społeczną przypisywaną kobietom w I w. po Chr. Rola ucznia i przyszłego głosiciela Jezusowego orędzia jest ważniejsza od roli gospodyni i jest dostępna również dla kobiet.

38. Ugoszczenie Jezusa mogło oznaczać dla Marty wiele pracy. Mógł On przyprowadzić ze sobą wielu uczniów, których trzeba było nakarmić. Wprawdzie postępowanie Marii spotkało się z pochwałą, lecz trud Marty jest najlepszym wyrazem oddania, jaki znała.

”do swego domu”: Niektóre manuskrypty pomijają ten zwrot, starając się dostosować brzmienie tekstu do 19,6; por. Dz 17,7, w którym Łukasz używa słowa hypodechesthai, „przyjąć", nie dodając wyrażenia przyimkowego. W opisanym epizodzie akcent padający na słowo „domu" harmonizuje z Łukaszową redakcją materiału Q i Mk, w którym dodał 28 odnośników nawiązujących do „domu" (np. 8,27; 14,23). W tle pojawia się obraz chrześcijańskiego domu, gdzie kobiety udzielały gościny lokalnym Kościołom.

39. Ludzie zwykle zasiadali na krzesłach, zaś podczas uczt spoczywali na sofach. Jednak uczniowie siedzieli u stóp swojego nauczyciela. Szczególnie obiecujący uczniowie przygotowywali się do roli nauczycieli, która nie była dostępna dla kobiet. (Jedyny wybitny wyjątek to żyjąca w II w. po Chr. uczona córka rabina, która poślubiła innego wykształconego nauczyciela; jednak większość innych rabinów odrzucała jej opinie.) Pozycja, jaką zajęła Maria i zapał, z jakim przyjmowała naukę, Jezusa, kosztem zaniedbania tradycyjnej roli kobiecej (Łk 10,40), zapewne zaszokowały większość żydowskich mężczyzn.

”u nóg Pana”: To pozycja ucznia, zob. 8,35; Dz 22,3.

40-42. Mimo wielkiego znaczenia przypisywanego w tej kulturze gościnności (przygotowanie posiłku dla gości było zwykle obowiązkiem pani domu), rola Marii jako "ucznia Jezusa jest ważniejsza od innych prac, które mogłaby wykonać.

40. ”posług”: W czasie gdy powstawała Łk słowo diakonein odnosiło się do chrześcijańskiej służby (zob. 1 Kor 4,1; Rz 16,1). Jak to się często zdarza w Łukaszowych opowiadaniach o wspólnocie stołu Jezusa (5,29-39; 7,36-50; 11,37-54; 14,1-24; 19,1-10; 24,13-35), Jezus-gość staje się główną postacią - gospodarzem - i udziela odpowiedzi na pytanie o życie we wspólnocie.

42. ”tylko jednego”: Nie chodzi o to, że Marta powinna była przygotować kanapki zamiast obiad z siedmiu dań. „Tylko jedno" oznacza istotę naśladowania Jezusa - słuchanie Jego słowa (w. 39; zob. 8,4-21) - i stanowi jego najlepszą cząstkę.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.