XX NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK A

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XX NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK A

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Powszechność zbawienia

Czytanie z Księgi Proroka Izajasza

Tak mówi Pan: „Zachowujcie prawo i przestrzegajcie sprawiedliwości, bo moje zbawienie już wnet nadejdzie i moja sprawiedliwość ma się objawić.
Cudzoziemców zaś, którzy się przyłączyli do Pana, ażeby Mu służyć i ażeby miłować imię Pana i zostać Jego sługami, wszystkich zachowujących szabat bez pogwałcenia go i trzymających się mocno mojego przymierza, przyprowadzę na moją Świętą Górę i rozweselę w moim domu modlitwy. Całopalenia ich oraz ofiary będą przyjęte na moim ołtarzu, bo dom mój będzie nazwany domem modlitwy dla wszystkich narodów”.
Iz 56,1.6–7

Mowa do cudzoziemców o kulcie sprawowanym w świątyni (56,1-8).
Poemat rozpoczyna się znanymi motywami zaczerpniętymi z utworu Deutero-Izajasza: zbawieniem, sprawiedliwością i zgromadzeniem rozproszonych. Jednak postawa Deutero-Izajasza ulega całkowitemu niemal odwróceniu: na pierwszym planie pojawia się zainteresowanie sprawami kultu oraz tematy czysto religijne: szabat i przymierze (ww. 2,4,6); całopalenia, ofiary i ołtarze (w. 7). Podczas gdy Deutero-Izajasz i Ezechiel kładą nacisk na obrzezanie, Trito-Izajasz skłania się ku stanowisku Jeremiasza, relatywizujące jego znaczenie (Jr 4,4; Iz 52,1; Ez 44,6-9).

7. domem modlitwy: Por. Mt 21,13.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Niech wszystkie ludy sławią Ciebie, Boże.

Niech Bóg się zmiłuje nad nami i nam błogosławi,
niech nam ukaże pogodne oblicze.
Aby na ziemi znano Jego drogę,
Jego zbawienie wśród wszystkich narodów.
Refren.
Niech się narody cieszą i weselą,
bo rządzisz ludami sprawiedliwie
i kierujesz narodami na ziemi.
Niech nam Bóg błogosławi,
niech się Go boją wszystkie krańce ziemi.
Refren.
Ps 67,2-3.5 i 8

Większość komentatorów uznaje psalm 67 za wspólnotowe dziękczynienie za rok dobrych zbiorów, przypuszczalnie ułożony na Święto Namiotów. Dahood uznaje psalm za modlitwę o dobre żniwa na podstawie interpretacji pierwszego czasownika w w. 7. Struktura: Refren dzieli psalm na ww. 2-4, 5-6,7-8.

2. Werset otwierający czyni aluzję do błogosławieństwa Aarona (Lb 6,24-26); por. Ps 4,7-8; 31,17. 5- Zob. Ps 96,10.

7. ”wydała swój owoc”: Lub „Niech ziemia wyda swój owoc” (Dahood). To tłumaczenie dobrze pasuje do prośby modlitewnej z ww. 2.4.6.8. i refrenu. Por. Kpł 26,4 i Ps 85,13.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

67,2. Niech zajaśnieje dla nas Jego oblicze. Obraz bóstwa w tradycji izraelskiej i mezopotamskiej łączy się z jasnym światłem, które w wielu przypadkach stanowi fizyczne zagrożenie dla ludzi (zob. komentarz do Wj 16,10-11 i 33,18-23). W tym przypadku oblicze jest dobrotliwe, zaś moc okazana przez Boga dostarcza Psalmiście pociechy i pewności. Podobnie w hymnie koronacyjnym na cześć Ur-Nammu (ok. 2000 przed Chr.) pochodzącym z Ur III monarcha otrzymuje prawo panowania, gdy Enlil zwraca ku niemu "jasne oblicze". Zob. komentarz do Ps 80,3.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

DRUGIE CZYTANIE
Bóg poddał wszystkich nieposłuszeństwu, aby wszystkim okazać miłosierdzie

Czytanie z Listu świętego Pawła Apostoła do Rzymian

Bracia:
Do was, pogan, mówię: „Będąc apostołem pogan, przez cały czas chlubię się posługiwaniem swoim w tej nadziei, że może pobudzę do współzawodnictwa swoich rodaków i przynajmniej niektórych z nich doprowadzę do zbawienia. Bo jeżeli ich odrzucenie przyniosło światu pojednanie, to czymże będzie ich przyjęcie, jeżeli nie powstaniem ze śmierci do życia?
Bo dary łaski i wezwanie Boże są nieodwołalne. Podobnie bowiem jak wy niegdyś byliście nieposłuszni Bogu, teraz zaś z powodu ich nieposłuszeństwa dostąpiliście miłosierdzia, tak i oni stali się teraz nieposłuszni z powodu okazanego wam miłosierdzia, aby i sami w czasie obecnym mogli dostąpić miłosierdzia. Albowiem Bóg poddał wszystkich nieposłuszeństwu, aby wszystkim okazać swe miłosierdzie”.
Rz 11,13–15.29–32

13. ”Do was zaś, pogan”: Zob. 1,5. Poganie nie powinni być zarozumiali i okazywać pogardy, dlatego że przyjęli Chrystusa; nie mają prawa spoglądać na Izraela z góry.

”będąc apostołem pogan”: To określenie, powszechnie nadawane Pawłowi, zaczerpnięte zostało z jego pism (zob. Ga 2,7-8; por. Dz 9,12; 22,21). Oddał się on tej służbie, mając przed oczyma jeden cel: pobudzić swych rodaków i w ten sposób zbawić przynajmniej niektórych. Chociaż był chrześcijaninem, Paweł w dalszym ciągu uważał siebie za członka narodu żydowskiego. Nazywa Żydów „moim ciałem", dając w ten sposób żywy wyraz swojej solidarności z nimi.

15. Według biblijnych proroków, powrót całego Izraela na Boże drogi, ma się dokonać w czasach ostatecznych (które obejmowały zmartwychwstanie umarłych), gdy Bóg odnowi swój naród.

”ich odrzucenie”: Chociaż niektórzy komentatorzy (Cranfield, Wilckens) traktują to słowo jako dopełniacz przedmiotowy, tj. Boże (czasowe) „odrzucenie ich", w świetle Pawłowego wołania w 11,1 lepiej rozumieć je jako dopełniacz podmiotowy, odrzucenie Ewangelii przez Żydów,

”przyniosło światu pojednanie”: Zob. 2 Kor 5,19. Opatrznościowy aspekt „odrzucenia" Izraela polegał na pojednaniu wszystkich innych narodów z Bogiem - być może nawet osiągając kosmiczne skutki pojednania przez cały wszechświat. Pojednanie to wywoła zazdrość Żydów i przyciągnie ich do Chrystusa.

”powstaniem ze śmierci do życia”: Znaczenie tego zwrotu jest przedmiotem dyskusji. Orygenes, Cyryl z Aleksandrii, wielu średniowiecznych teologów, Barrett, Cranfield, Kasemann, Lagrange, Lietzmann, Lyonnet, Michel, Sanday i Headlam łączą wyrażenie zōē ek nekrōn z powszechnym zmartwychwstaniem umarłych przy końcu świata. Jeśli nawrócenie pogan oznacza pierwszą fazę odkupienia, tj. „pojednanie", „przyjęcie" Ewangelii przez Żydów oznaczać będzie jego ostateczną fazę. Paweł odwołuje się do ww. 25-26, by dodatkowo wzmocnić odnośnik do powszechnego zmartwychwstania towarzyszącego paruzji; komentatorzy, którzy się na niego powołują, często dodają, że Paweł nie musiał koniecznie mieć na myśli związku czasowego. Inni interpretatorzy, jak Teofilakt, Focjusz, Eutymiusz, Cornley, Huby i Wilckens rozumieją wyrażenie zōē ek nekrōn w znaczeniu przenośnym: „Nawrócenie Izraela en masse będzie dla pogan wydarzeniem bardzo korzystnym i powodem do szczęścia" (Huby). Takie rozumienie wydaje się bardziej prawdopodobne, ponieważ Paweł nie używa sformułowania anastasis nekrōn , które gdzie indziej oznacza „zmartwychwstanie umarłych" (1 Kor 15,12.13.21.42; Rz 6,5), gdy to właśnie ma na myśli. Jeszcze inni, np. Leenhardt i Stanley, sądzą, iż obraz ten odnosi się do samych Żydów; przyjęcie Ewangelii będzie dla nich oznaczało przejście ze stanu śmierci do życia. Byłaby więc to aluzja do skutków ich utożsamienia się z Chrystusem, podobnie jak w chrzcie (6,4), przede wszystkim zaś do nowego życia, które stanie się ich udziałem w rezultacie tego „przyjęcia". Ostatnia interpretacja wydaje się najbardziej prawdopodobna.

30-32. Według Pawła wszystkie narody dopuściły się grzechu, dlatego też muszą zwrócić się ku miłosierdziu Boga, które okazał w Chrystusie. Myśl ta nawiązuje do konfliktu na tle narodowościowym, jaki istniał w Kościele w Rzymie

30. ”niegdyś byliście nieposłuszni Bogu”: Pawłowy pogląd na dawną sytuację pogan jest zgodny ze sposobem postrzegania obecnej sytuacji jego rodaków. Nieposłuszeństwo pogan objawiało się niewiarą w Boga. Postawa Żydów wobec Chrystusa jest przykładem takiego samego nieposłuszeństwa. Jednak podobnie jak nieposłuszeństwo Żydów było ważnym czynnikiem w okazaniu Bożego miłosierdzia poganom, miłosierdzie okazane tym ostatnim zostanie wykorzystane dla dobra Żydów.

32. ”Bóg poddał wszystkich nieposłuszeństwu”: Wszyscy, Żydzi i poganie, jako grupy, okazali się niewierni Bogu, który niewierność tę wykorzystał, by ukazać wszystkim swą hojność i miłosierdzie - by objawić, jakim jest naprawdę (zob. 3,21-26; Ga 3,22). Paweł wznosi teraz hymn na cześć miłosiernej mądrości Bożej.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Jezus głosił Ewangelię o królestwie
i leczył wszelkie choroby wśród ludu.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Mt 4,23

EWANGELIA
Wiara niewiasty kananejskiej

Słowa Ewangelii według świętego Mateusza

Jezus podążył w strony Tyru i Sydonu. A oto kobieta kananejska, wyszedłszyz tamtych okolic, wołała: „Ulituj się nade mną, Panie, Synu Dawida! Moja córka jest ciężko dręczona przez złego ducha”. Lecz On nie odezwał się do niej ani słowem.
Na to zbliżyli się do Niego uczniowie i prosili: „Odpraw ją, bo krzyczy za nami”.
Lecz On odpowiedział: „Jestem posłany tylko do owiec, które poginęły z domu Izraela”.
A ona przyszła, upadła przed Nim i prosiła: „Panie, dopomóż mi”.
On jednak odparł: „Niedobrze jest zabrać chleb dzieciom i rzucić psom”.
A ona odrzekła: „Tak, Panie, lecz i szczenięta jedzą z okruszyn, które spadają ze stołu ich panów”.
Wtedy Jezus jej odpowiedział:„O niewiasto, wielka jest twoja wiara; niech ci się stanie, jak chcesz”. Od tej chwili jej córka została uzdrowiona.
Mt 15,21–28

Wiara kobiety kananejskiej (15,21-28). Zob. Mk 7,24-30.
Mateusz przesuwa punkt ciężkości z cudu na rozmowę.

21. Tyr i Sydon były tradycyjnym obszarem pogańskim. Sydon był ojczyzną Izebel (1 Krl 16,31). Jednak w tym samym okresie prorok Eliasz cudownie uzdrowił dziecko pewnej niewiasty kananejskiej i dał jej pożywienie - w rezultacie uwierzyła ona w Boga Izraela (2 Krl 17,8-24). W czasach Jezusa trzeba było przejść przez ziemie należące do Syrofenicji, by z Galilei dostać się do Cezarei Filipowej. Wielu Żydów jednak nadal tam zamieszkiwało.

22. W Starym Testamencie Kananejczycy, z których wielu przeżyło okres izraelskiego podboju (wycofując się na północ do Fenicji), byli najbardziej pogardzanymi moralnie wrogami Izraela. Takie przedstawienie owej niewiasty przez Mateusza powoduje, że cierpliwość jego żydowskich czytelników zostałaby wystawiona na poważną próbę gdyby żywili choćby resztki rasistowskich poglądów. Uznając Jezusa za „Syna Dawida" - Mesjasza - uznała równocześnie prawo królestwa Dawida (w obrębie którego żyło również wielu nie-żydowskich sojuszników) do tej ziemi. Czy Żyd mógłby żywić jakieś uprzedzenia do takiej kananejskiej niewiasty jak ta?

”kobieta kananejska”: Mateusz zastępuje archaicznym biblijnym określeniem „kobieta kananejska" Markowe określenie „Syrofenicjanka", by przypomnieć o 1,5. Kobieta ta znajdowała się na marginesie społecznym w podwójnym sensie: jako samotna niewiasta w świecie mężczyzn; jako poganka, a zatem nieczysta, „mająca krwawienia od kołyski" (m. Nid. 4,1; por. Mt 15,1-20).

23-24. Wypowiedź Jezusa w wersecie 24 nie wyklucza późniejszej misji ewangelizacyjnej do pogan. Sługa Pański z Iz 53,6-8 cierpi z powodu zgubionej owcy Izraela (por. Iz 40,11; 56,11), jednak misja sługi miała ostatecznie doprowadzić do pojednania wszystkich narodów z Bogiem (Iz 42,6; 49,6-7).

23. ”nie odezwał się”: Dziwne milczenie Jezusa zostanie wyjaśnione w następnym wersecie: nie chciał przekraczać granic wyznaczonej mu przez Boga misji.

24. ”tylko do owiec, które poginęły z domu Izraela”: Por. 10,6. Słowa te wyrażają typowy sposób postępowania historycznego Jezusa - misję zgromadzenia całego Izraela w kontekście wydarzeń końca świata; por. jednak 28,19.

25-28. Pewne postacie Starego Testamentu - najbardziej wyraźnym przykładem może być niewiasta sydońska, do której przybył Eliasz (1 Krl 17,18-19), i Szunamitka, która spotkała Elizeusza (2 Krl 4,28) - przedstawiali prorokom swoje potrzeby i nie przyjmowali do wiadomości odpowiedzi odmownej. Bóg pozytywnie odpowiadał na ich modlitwy. (Niektórych nauczycieli żydowskich współczesnych Jezusowi miał cechować ten sam rodzaj świętej zuchwałości, gdy np. modlili się o deszcz itd.) Jednak nawet ludzie znajdujący się w największej bliskości Boga, zwracali się do Niego w postawie wielkiego szacunku, wznosząc usilne modlitwy (Rdz 18,22-32); choć i oni nie uznawali możliwości odmowy.

26. ”psom”: Mateusz zachowuje bezkompromisowość tekstu Mk, usuwając łagodzącą frazę: „pozwól wpierw nasycić się dzieciom"; werset ukazuje historyczno-zbawczą perspektywę: najpierw Żydzi, później poganie (Rz 1,16).

27. ”lecz i szczenięta”: Kobieta szybko podchwytuje przykład, którym posłużył się Jezus, i wykorzystuje go na swoją korzyść, nie okazując jednak przy tym arogancji. Postawa śmiałej pokory sprawia, że kobieta odnosi zwycięstwo.

28. ”wielka jest twoja wiara”: Jezus okazuje wspaniałomyślność w pochwale (w Mt jedynie jej wiarę określono mianem „wielkiej") i moc przez uzdrowienie jej córki. W redakcyjnej warstwie tekstu można dostrzec dwa głosy pochodzące z Mateuszowej wspólnoty: partykularny i uniwersalny.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.