Mariologia wczesnochrześcijańska

Zasługi Jana Damasceńskiego dla mariologii

Trudno mierzyć wkład poszczególnych Ojców Kościoła do mariologii. Gdyby to mierzyć późniejszymi odwołaniami oraz cytowaniami w dokumentach Kościoła, to wydaje się, że najczęściej jest nim Jan Damasceński, żyjący i tworzący w ósmym wieku. Jego teksty poświęcone Maryi są często cytowane w dokumentach Kościoła. Może dlatego, że wypowiedzi tego Ojca są najbardziej dopracowane? Trzeba pamiętać, że jego twórczość jest jakby uwieńczeniem całej myśli patrystycznej. On ją w pewien sposób uporządkował, wybierając to co było już wypracowane. Stworzył coś w rodzaju syntezy, uwypuklając jednak wątki sobie bliskie. Na nich skupimy uwagę.

Jan Damasceński może być uważany rzeczywiście za mariologa we współczesnym tego słowa znaczeniu, ponieważ on tajemnicy Maryi poświęca specjalną uwagę, a nie tylko przy okazji omawiania innych kwestii teologicznych. Najbardziej znane są jego homilie poświęcone Maryi. Część z nich wygłosił przy jej grobie w Jerozolimie.

Jan Damasceński tytuły: Bogarodzica i Dziewica Maryja stosuje w sposób zupełnie naturalny, co dowodzi ich powszechnego użycia. Nowością natomiast, w stosunku do tego co mówiono do wieku piątego, u niego jest przekonanie o wolności Maryi od najmniejszego grzechu i to od chwili poczęcia. Wprawdzie nie zna pojęcia „niepokalane poczęcie”, ale w homilii o narodzeniu Najświętszej Maryi Panny używa takich określeń i obrazów, które tę prawdę w sposób jednoznaczny sugerują.  

Drugim bardzo bliskim i jednocześnie charakterystycznym dla Damasceńczyka tematem mariologicznym było przekonanie o jej Wniebowzięciu. Był to już temat wcześniej obecny u greckich Ojców Kościoła, ale Jan Damasceński sformułował go w sposób bardzo jasny. Papież Pius XII ogłaszając dogmat o wniebowzięciu, nazwał go tego Ojca Kościoła „najznamienitszym głosicielem” prawdy o Wniebowzięciu[21].