Siedmiokrotne "biada"

Według deuteronomistycznej tradycji prorockiej Izrael zawsze prześladował swoich proroków (por. Mk 12, 1-9; Łk 13, 31-33). Temat ten był szczególnie pod­kreślany w Q (Łk 6, 23n; 11, 49-51; 13, 34n). Ówczesne żywoty proroków wymie­niały imiona tych, którzy zostali zabici. Wypowiedź świadczy, że groby owych proroków były znane i otaczane czcią przez współczesnych. Istnieją świadec­twa faktycznego istnienia owych grobów, chętnie budowanych przez ówczesną arystokrację, która okazywała w ten sposób swoją pobożność. Powstaje jednak pytanie, dlaczego ozdabianie grobów proroków ma być aprobatą dla ich prze­śladowców. Łukasz, który prawdopodobnie dostrzegał tutaj trudność, rozjaśnił tekst stwierdzeniem, że przeciwnicy aprobują czyny swych przodków. Ale u Ma­teusza synowie dystansują się od czynów swych antenatów. Prawdopodobnie pierwszy ewangelista pojmuje zachowanie uczonych w Piśmie i faryzeuszów by­najmniej nie jako zdystansowanie się od czynów ojców, ale raczej jako obłudne przysłanianie swej winy. To zaś dlatego, że uczeni w Piśmie i faryzeusze wydatnie się przyczynili do zabicia Jezusa - Proroka oraz do prześladowania chrześcijań­skich proroków (5,11n; 23, 34-39). Z tego też powodu ich wypowiedzi z w. 30 są zwykłą obłudą. Wina uczonych w Piśmie i faryzeuszy wyraża się w obecnych czynach, nie zaś w sposobie podejścia do przeszłości.

32. Werset 32. wzywa przeciwników do wypełnienia miary zła. Zdanie jest mocno sarkastyczne. Uczeni w Piśmie i faryzeusze wezwani są do dopełnienia zła swoich ojców, aby niejako Bóg mógł ich surowo ukarać. Uwidacznia się w tych słowach znane w Izraelu przekonanie, że kiedy wina (pogan) osiągnie określony stopień, wyczerpie się łaskawość i wielkoduszność Boga, czas nawrócenia upły­nie i nastąpi określony wyrok. Z omawianego wersetu wynika, że zasada ta zosta­ła odniesiona do Izraela. Poziom zła nie został jeszcze osiągnięty przez poprzed­nie pokolenia, ale temu pokoleniu pozostało dopełnić miary zła.

33. Werset ten jest nieobecny w tekście paralelnym Łukasza. Przywołuje na pamięć wcześniejsze słowa Jana Chrzciciela (3, 7: przeciw faryzeuszom i sadu­ceuszom; Łk 3, 7: przeciwko tłumowi). Mateusz powtarza je raz jeszcze w 12, 34, kierując przeciwko faryzeuszom. W ten sposób zdanie przywołuje na pamięć czytelnikowi wypowiedź Chrzciciela o tym, że pochodzenie od Abrahama nie zapewnia Bożej opieki na wieczność (3, 9-10), ponieważ Bóg może z martwych kamieni wzbudzić nowy lud i że siekiera przyłożona jest do drzewa, które może być wycięte i w ogień wrzucone. Temat sądu przenika zatem ww. 33-34.

III. Aspekt kerygmatyczny

Siedmiokrotne „biada", występujące wprawdzie już w Q, ale przez ewange­listę Mateusza na nowo uporządkowane, stawia istotne zarzuty uczonym w Pi­śmie i faryzeuszom, a zarazem kierowanemu przez nich judaizmowi. Perykopa stanowi ostrzeżenie dla wspólnoty kościelnej, a także pozwala jej określić swą tożsamość. Jest ostrzeżeniem, ukazując niebezpieczeństwa, przed którymi wspólnota kościelna nieustannie stoi. Trzeba się liczyć z możliwością, że wrażliwość na to, co istotne, osłabnie oraz że działanie członków wspólnoty skierowane będzie na zewnątrz. Jezusowe „biada" stają się w ten sposób negatywnym odpowiednikiem całego Kazania na Górze, a nie tylko Błogosławieństw. Zarazem omawiana perykopa ukazuje tożsamość wspólnoty. Wspólnota uczniów Jezusa oddziela się od Synagogi.