Zaślubiny i rozwód w judaizmie

Zaślubiny

Czym różni się ślub żydowski od ślubu państwowego?
W tradycji żydowskiej ważne są wyłącznie zaślubiny religijne. Jednak w krajach, w których władza ustawodawcza oddzielona jest od władzy religijnej, jest przyjęte, a nawet pożądane, by najpierw zawrzeć związek w urzędzie stanu cywilnego, a potem świętować ślub religijny. Podobnie wygląda sprawa w przypadku rozwodu.
W Izraelu i w USA ślub religijny ma również moc prawną, jest automatycznie odnotowywany w urzędzie stanu cywilnego.
Ślub religijny może odbyć się w synagodze, w sali imprezowej lub nawet w ogrodzie. Ważne jest, aby ceremonia odbyła się w obecności rabina.

Jaką rolę odgrywa rabin w religijnych zaślubinach?

Rabin najpierw przeprowadza rozmowę z przyszłymi małżonkami, sprawdza dokumenty ślubne ich rodziców oraz bada, czy nie zachodzą okoliczności, które stoją małżeństwu na przeszkodzie. Poza tym rabin proponuje termin ślubu.

Co może stać na przeszkodzie małżeństwu?

Jeżeli na przykład jeden z partnerów uzyskał rozwód tylko w Urzędzie Stanu Cywilnego, nie otrzymując go od instancji religijnej, rabin nie może udzielić parze ślubu, jeden z małżonków bowiem popełniłby bigamię. Jeżeli narzeczony jest kohenem, nie może wziąć ślubu z rozwódką lub kobietą, która przyjęła judaizm.
Mamzer zresztą również nie może zawierać związków małżeńskich w obrębie społeczności żydowskiej.

Kto to jest mamzer?

Mamzer jest dzieckiem kobiety zamężnej, poczętym poza małżeństwem.

Czy poligamia albo bigamia są dozwolone?

Poligamia była wcześniej w judaizmie dozwolona, jednak pod warunkiem, że w grę wchodziły nie więcej niż cztery kobiety oraz że mąż był zdolny zatroszczyć się o ich utrzymanie. W Biblii (Księga Rodzaju 29,18-30) znajdziemy historię Jakuba i jego dwóch żon oraz dwóch nałożnic. Król Salomon był znany z tego, że jako władca miał tysiące kobiet. Wynikało to z tego, że królowie Izraela rościli sobie pretensje do przywileju poślubienia więcej niż czterech żon.
Poligamia, jak też i bigamia, została zniesiona przez rabina Gerszoma ben Jehudę z Moguncji w jednym z jego znanych rozstrzygnięć.
Ogólnie rzecz biorąc, wielkie rozstrzygnięcia rabinów są ważne przez czterysta lat, a to konkretne postanowienie już dwa razy było automatycznie przedłużane i dalej jest akceptowane na całym świecie. Warto zauważyć, że judaizm wcześniej niż inne religie i kultury wprowadził monogamię.

Dlaczego rabin proponuje termin ślubu?

W ciągu roku jest wiele okresów żałoby umotywowanych historycznie, w czasie których nie wolno zawierać związków małżeńskich. Wesele nie może się odbyć również w takie święta jak sobota i dni postu. Prócz tego ważne jest, aby ślub zaplanować tak, by odbył się po menstruacji narzeczonej.

Jak przebiegają żydowskie zaślubiny?

Ceremonia składa się z dwóch części - erusin (zjednoczenie) i nisuin (właściwe zaślubiny).
Erusin polega na tym, że narzeczony zakłada narzeczonej pierścień na palec. Wymawia przy tym słowa Hare at mekudeszet li be-tabaat su kedat Mosze we-Israel („Teraz jesteś mi poślubiona tym pierścieniem według prawa Mojżeszowego i Izraela"). Wydaje się, że niemieckie słowo heiraten 'pobrać się' powstało na skutek ściągnięcia hebrajskich słów hart at. Nałożenie pierścienia musi odbywać się w obecności dwóch świadków. W żydowskiej tradycji nie istnieje zwyczaj wymieniania się pierścieniami.
Następnie rabin odmawia błogosławieństwo.
Erusin można porównać do zaręczyn. Dawniej obie części zaślubin odbywały się oddzielnie. Dzisiaj w niektórych rodzinach dodatkowo świętuje się zaręczyny - zwane w jidysz wort. Jednak i w takim przypadku celebruje się erusin.
Nisuin to właściwa uroczystość zawarcia małżeństwa. Pan młody przyjmuje pannę młodą w swoim nowym domu, którego symbolem w czasie ceremonii zaślubin jest baldachim (chupa - Stąd wywodzi się szersze znaczenie wyrazu chupa -symbolu uroczystości weselnych.).
Narzeczony i narzeczona często stoją pod jednym talitem, który przedstawia nowy dom małżonków. Jednak zwyczaj ten zależy od miejscowych tradycji.
Następnie rabin odczytuje kontrakt ślubny (ketuba) i odmawia siedem błogosławieństw, pierwsze z nich nad winem - symbolem radości.
Na zakończenie ceremonii pan młody tłucze szkło na pamiątkę zburzenia jerozolimskiej Świątyni.
Po tym wszystkim państwo młodzi udają się do pokoju, by odświeżyć się tam na osobności.
Po zaślubinach odbywa się uroczyste przyjęcie (seudat micwa).

Dlaczego rozbicie szkła ma przypominać o zniszczeniu jerozolimskiej Świątyni?

Zniszczenie Świątyni należy wspominać codziennie, szczególnie w czasie radosnych wydarzeń. Z tego względu w czasie uroczystości weselnych tłucze się szkło, aby w ten sposób ograniczyć nieco nasze zadowolenie. Póki bowiem Świątynia nie zostanie odbudowana, Żydzi nie powinni odczuwać nieograniczonej radości. A także i z tego powodu, iż szkło symbolizuje kruchość małżeństwa.

Jaki powinien być pierścień?

Teoretycznie w czasie uroczystości erusin można posłużyć się dowolnym pierścieniem o wartości (miedzianej monety z czasów Talmudu). Istnieje jednak zwyczaj ofiarowania skromnego pierścienia, bez grawerunku i ozdobnych kamieni.

Co jest zapisane w ketubie (kontrakcie małżeńskim)?

Ketuba jest dokumentem spisanym po aramejsku, sygnowanym przez dwóch świadków. Jest zapisem zobowiązań męża wobec żony podczas trwania małżeństwa, aż po ewentualny rozwód. Ta umowa prawna powinna być starannie dopilnowana przez przyszłą żonę lub jej rodziców. Jeżeli ketuba zaginęła z niewyjaśnionych przyczyn, na wszelki wypadek należy spisać drugą.

Dlaczego ketuba jest tak ważna?

Religia żydowska była pierwszą, która poważnie potraktowała także prawa kobiet. Ketuba jest wyraźną deklaracją praw kobiety. Judaizm odrzuca pojęcie kobiety jako obiektu lub sługi. Prastara instytucja ketuby dobrze ilustruje dalekowzroczność i uniwersalizm judaizmu.