Słowa Jezusa

Wszystkie te wydarzenia usytuowane są na jednym poziomie doczesnej historii i związane z Jerozolimą, przywołaną w kontekście bezpośrednio poprzedzającym tę zapowiedź. Jeżeli Jezus jako Syn Człowieczy był w stanie zapowiedzieć swoją śmierć jako ściśle związaną z otrzymanym od Boga posłannictwem, to tym bardziej mógł nawiązać do idei Bożej odpłaty, i to w kategorii cielesnego zmartwychwstania^[9]. W takim toku rozumowania nie ma nic niewyobrażalnego, podkreśla C.K. Barrett^[10].

Za Jezusowym Sitz im Leben tytułu „Syn Człowieczy", i wszystkich trzech grup logiów z nim związanych, przemawia wiele argumentów. Najważniejsze z nich to fakt, że w judaizmie poprzedzającym czasy Jezusa, był bardzo rzadko stosowany w literaturze religijnej, a w czterech Ewangeliach kanonicznych występuje około 80 razy. Nie pojawia się też - za wyjątkiem 4 miejsc - w innych tekstach NT-u (ale jedynie w Dz 7,56 w zastosowaniu nawiązującym do tego w Ewangeliach). Kościół popaschalny nie używał tego tytułu samodzielnie dlatego, że nie rozumiał do końca jego doniosłej wymowy, jedynie powtarzał wypowiedzi samego Jezusa, w których wskazuje on na siebie jako na Bożego pełnomocnika, wysłanego przez Boga na świat w celu dokonania eschatologicznego sądu, pełnego mocy, jakkolwiek występującego w postaci zwykłego człowieka. Kościół apostolski nie użył tego tytułu w żadnym ze sformułowanych przez siebie wyznań wiary chrystologicznej. Jest rzeczą logiczną przyjmować, że sam Jezus z Nazaretu używał wyrażenia „Syn Człowiecza" (z rodzajnikami!) jako tytułu, i do obecnych w nim odniesień do eschatologicznej chwały przyszłego Sędziego dodał wyraźne aluzje do swojej męki, śmierci i zmartwychwstania (tak jak skorygował ówczesne nadzieje i wizje Mesjasza-Króla, pogromcy doczesnych i ziemskich wrogów Izraela)^[11]. Odczytywanie tego tytułu i związanej z nim idei zmartwychwstania jako zapowiedzi wydarzeń nieznanej bliżej eschatologicznej przyszłości nie uwzględnia kontekstu – tak historycznego jak i narracyjnego. Nic nie wskazuje w wypowiedzi Jezusa na to, że mówi w tym logionie o zmartwychwstaniu w ramach powszechnego zmartwychwstania sprawiedliwych na końcu czasów.

Uderza fakt, że gdy Jezus wygłaszał tę zapowiedź, budziła ona w uczniach duży opór. Była dla nich trudna, zaskakująca, ponieważ nie tak wyobrażali sobie, że misja mesjańska Jezusa zakończy się odrzuceniem Go, a nawet prześladowaniem i śmiercią na krzyżu. Nie łączyli też zmartwychwstania cielesnego, o którym im mówił z czasem teraźniejszym. Nie sądzili, że nastąpi ono trzeciego dnia po śmierci, lecz dopiero w dniu ostatecznym. Takie były oczekiwania, o których świadczy choćby wypowiedź Marty, siostry Łazarza: „Wiem, że zmartwychwstanie w czasie zmartwychwstania (en te anastasei) w dniu ostatecznym" (J 11,24). Jezus jednak prostuje takie interpretacje, wyraźnie wskazując na czas teraźniejszy swego zmartwychwstania, nierozerwalnie związanego z czekającym Go niebawem prześladowaniem i śmiercią.

Drugi fragment, w którym Jezus ziemski czyni aluzję do swego zmartwychwstania, to świadectwo (obecne u wszystkich synoptyków) prezentujące dyskusję wokół tego, czy Mesjasz jest synem Dawida. Dowodząc, że Mesjasz jest nie tylko synem, ale i Panem Dawida Jezus przytacza w niej Ps 110,1: „Wszak sam Dawid mówi w Duchu Świętym: Rzekł Pan do Pana mego: Siądź po prawicy mojej, aż położę nieprzyjaciół Twoich pod stopy Twoje. Sam Dawid nazywa Go Panem, skądże więc jest tylko jego synem?" (Mk 12,36-37). Zawartą w tym tekście Ps 110,1 aluzję do zmartwychwstania lepiej widać, gdy się weźmie pod uwagę fakt, że Jezus przywołuje motyw zasiadania po prawicy Boga w czasie swego procesu, gdy odpowiadając Najwyższemu Kapłanowi na pytanie: „»Czy Ty jesteś Mesjasz, Syn Błogosławionego?« Jezus odpowiedział: »Ja jestem. Ujrzycie Syna Człowieczego, siedzącego po prawicy Wszechmocnego i nadchodzącego z obłokami niebieskimi« (Mk 14,61-62 par)"^[12].

Trzeci tekst, który wyszedł z ust Jezusa ziemskiego i w którym zawarta jest aluzja do zmartwychwstania, jest wypowiedź o Jonaszu. Mateuszowy Jezus uważa Jonasza, który był trzy dni i trzy noce we wnętrznościach ryby, za typ Syna Człowieczego, który podobny czas spędzi w łonie ziemi (Mt 12,40).

Wreszcie, aluzje dotyczące odrzucenia Jezusa, Jego śmierci, a także powstania z martwych znajdują się w przypowieści o przewrotnych dzierżawcach winnicy. W ujęciu wszystkich synoptyków Jezus cytuje słowa Ps 118,22-23: „Nie czytaliście tych słów w Piśmie: »Właśnie ten kamień, który odrzucili budujący, stał się głowicą węgła. Pan to sprawił i jest cudem w oczach naszych«" (Mk 12,10-11 par). Słowa te wyraźnie sugerują Bożą interwencję mającą na celu przywrócenie życia „syna umiłowanego", którego rolnicy dzierżawiący winnicę zabili^[13].

-----------------------

[9] „Just as the visionary group that spoke of its sufferings in Isa 61:1-3; 63:17; and 65:13-14 also boldly declared its confidence in a swift victory (Isa 57:13; 66:5-16), so Jesus will have believed in God as the one who would speedily rescue him from coming calamity. Moreover, if Jesus had sought to express the idea of vindication despite and subsequent to death, the category of resurrection would naturally have suggested itself" (W.D. DAVIES, D.C. ALLISON, Commentary on Matthew VIII-XVIII, t.II, wersja elektroniczna).
[10] Jesus and the Gospel Tradition, London 1967, s. 78.
[11] Szczegółową i krytyczną ocenę debaty egzegetycznej wokół tytułu „Syn Człowieczy" przeprowadza R. PENNA, I ritratti originali di Gesu, il Cristo, Cinisello Balsamo 1996, s. 134-143. Por. także D. BURKETT, The Nontitular Son of Man: A History and Critique, NTS 40 (1994), s. 504-521, zwł. s. 520.
[12] Por. M. LEGASSE, L'evangile de Marc, (LD Commentaires 5), Paris 1997, s. 760-761.
[13] Por. M. LEGASSE, L'evangile de Marc, s. 718.