Słowa Jezusa

3. „Zmartwychwstał zgodnie z Pismem"

W najstarszym wyznaniu wiary znajduje się dwukrotne odniesienie do Pism:

„Przekazałem wam na początku to, co przejąłem:
że Chrystus umarł - zgodnie z Pismem - za nasze grzechy, że został pogrzebany,
że zmartwychwstał trzeciego dnia - zgodnie z Pismem - i że ukazał się Kefasowi,
a potem Dwunastu" (1 Kor 15,3-5).

Na uwagę zasługuje najpierw fakt, że wyrażenie „zgodnie z Pismem" występuje dwa razy, w obydwu zdaniach, które są zbudowane według ścisłego paralelizmu. Odnosi się ono tak do faktu śmierci (w pierwszym zdaniu), jak i do faktu zmartwychwstania (w drugim). Następnie należy dostrzec nacisk, jaki w obydwu zdaniach położony został na widzialny, materialno-cielesny charakter obydwu faktów: ukrzyżowane ciało zostało złożone do grobu, i odpowiednio zmartwychwstały ukazał się w widzialnej, postaci jako Jezus, którego Piotr mógł rozpoznać. Z paralelizmu wynika, że tak jak Chrystus (w ciele swoim) „umarł i został pogrzebany", tak też ten sam Chrystus (w ciele swoim), a nie Jego duch „zmartwychwstał i ukazał się".

Wreszcie, trzeba jasno stwierdzić, że ogólne sformułowanie „zgodnie z Pismem" nie może być zawężane i odnoszone wyłącznie do tekstów, które mówią o śmierci męczenników (2 Mch 7,37.38; 4 Mch 1,11; 6,28-29; 17,21-22) bądź sprawiedliwych (Iz 52,13 - 53,12). Obejmuje ono także teksty mówiące o zabiciu baranka paschalnego (por. Wj 12 i 1 Kor 5,7) i o ofierze ekspiacyjnej składanej w Dzień Oczyszczenia (Jom Kippur - por. Kpł 16).

Tym bardziej w odniesieniu do zmartwychwstania wyrażenie „zgodnie z Pismem" nie może być odnoszone do tekstów Księgi Mądrości, które mówią o losie duszy sprawiedliwego, ale do tych miejsc, w których jest wyraźnie mowa o tym, że czciciel Jahwe nie zostanie w grobie. Najważniejszym z nich jest Ps 16,8-11, cytowany przez Piotra w Łukaszowej wersji przemówienia w Jerozolimie (Dz 2,25-28; por. Dz 13,35). Ze względu na głoszoną współcześnie hipotezę „duchowego wywyższenia" Jezusa, widzianego jako alternatywa dla cielesnego zmartwychwstania, warto słowa tego psalmu przytoczyć w możliwie najlepszym tłumaczeniu:

„⁸ Stawiam sobie zawsze Pana przed oczy,
nie zachwieję się, bo On jest po mojej prawicy.
⁹ Dlatego się cieszy moje serce, dusza się raduje,
a ciało moje będzie spoczywać z ufnością,
¹⁰ bo nie pozostawisz mojej duszy w Szeolu
i nie dozwolisz, by wierny Tobie zaznał grobu (idein diaftora LXX).
¹¹ Ukażesz mi ścieżkę życia, pełnię radości u Ciebie,
rozkosze na wieki po Twojej prawicy".

Krótko mówiąc, wspólnota chrześcijańska, która stoi za tym wyznaniem wiary (kerygmatem) nie czyni różnicy między śmiercią i zmartwychwstaniem Jezusa - w tym sensie, że obydwa fakty sytuowane są na tym samym poziomie - jako wydarzenia dotyczące całej osoby Chrystusa (a więc i ciała, nie tylko duszy) i jako mające miejsce w czasie przeszłym, dokonanym, jedno blisko drugiego. Co więcej, w aktualnych studiach dominuje pogląd, że określenie „trzeciego dnia" należy rozumieć w sensie chronologicznym, a nie teologicznym (jak w Oz6,2)^[14].

Często w literaturze biblijno-teologicznej na temat ewangelicznych opowiadań o zmartwychwstaniu Jezusa wyrażany bywa pogląd, że tak motyw „trzeciego dnia" jak i „pustego grobu" winny być rozumiane metaforycznie - jako skomponowana po dziesięcioleciach literacko-dramatyczna ilustracja wiary apostołów, której treść była prosta: „Jezus żyje wraz z innymi sprawiedliwymi u Boga". Jednak takiemu rozumowaniu sprzeciwia się fakt, że motyw „trzeciego dnia" jest tak mocno przywołany w cytowanej wyżej najstarszej formule wiary, pochodzącej z lat trzydziestych. Ewangeliczne świadectwa nie są produktem ewolucji wiary w Jezusa żyjącego po śmierci (jako „dusza Sprawiedliwego"), ani nie są literackim rozwinięciem pierwotnego kerygmatu. Przeciwnie, kerygmatyczne formuły, jak ta z 1 Kor 15,3-5, mogły powstać tylko i wyłącznie w szerszym kontekście, jaki stanowiły świadectwa wyrażające wiarę w cielesne zmartwychwstanie Jezusa trzeciego dnia („po szabacie" zostało ono odkryte) oraz w kontekście teologicznej refleksji nad słowami i czynami ziemskiego Jezusa, a zwłaszcza w kontekście bezpośredniego doświadczenia krzyżowej śmierci Jezusa i Jego zmartwychwstania. Szybkie pojawienie się formuł kerygmatycznych o Jezusowej śmierci i zmartwychwstaniu wskazuje niezbicie na fakt, że proklamacja tych wydarzeń przez świadków musiała zacząć się niemal bezpośrednio po nich. Inaczej mówiąc, świadectwa o pustym grobie, o „trzecim dniu" jako dniu ukazania się zmartwychwstałego Jezusa Piotrowi i innym, istniały od samego początku istnienia wspólnoty chrześcijańskiej. In initio erat narratio - jak trafnie pisze A. Denaux^[15].

-----------------------

[14] Por. R. PENNA, I ritratti originali di Gesu, il Cristo, s. 198-201.
[15] Jesus' Burial and resurrection (Mt 27,57-28,20), w: Resurretcion in the New Testament (FS J. Lambrecht), (BEThL 165), Leuven 2002, s. 125.