Kamień z Rosetty

Historia odnalezienia kamienia

Kamień został odnaleziony przez żołnierzy Napoleona. W 1799 r. francuski oficer Pierre-Francois Bouchard, w trakcie rozbudowy fortu znajdującego się w pobliżu Rosetty (okolice Aleksandrii) znalazł kamień z bazaltu pokryty trzema rodzajami zapisu.


Stwierdzono wówczas, że zawiera treść dekretu królewskiego Dokładnie - był to dekret memficki, dokument z 196 r przed Chr. potwierdzający kult królewski Ptolomeusza V i mający na celu umocnienie jego władzy nad Egiptem. Został on napisany w dwóch językach: egipskim i greckim, ale w trzech używanych wówczas zapisach – hieroglify egipskie, czyli zapis właściwy dla dekretu królewskiego, skrypt demotyczny (ang. demotic script) – czyli sposób zapisu używany na co dzień oraz greka – język urzędowy.
 

Zdjęcie jest własnością Historylink101.com,
pobrano ze strony Egyptian Picture Gallery.
 

Pierwsze tłumaczenie tekstu greckiego przedstawił w Londynie, już w 1802 r. Reverend Stephen Weston. Pozostałe były zapisane w sposób niemożliwy do odczytania.


Krótko o języku egipskim i sposobach zapisu


Hieroglify to rodzaj pisma obrazkowego. Każdy znak oznaczał głoskę lub ich zbitkę – w obecnej transkrypcji jest to od 1 do 3 znaków, łącznie stanowiły one słowo; ponadto istniały znaki determinujące, typu osoba, drzewo czy ziarno – pozwalające uniknąć niejednoznaczności podobnie wymawianych zbitek znaków, i rozdzielające słowa. Mogły być zapisywane w pionie lub poziomie, zarówno od prawej do lewej jak i odwrotnie – w tekście był zaznaczony kierunek czytania.


Z racji skomplikowania graficznego był to głównie zapis tekstów religijnych – do użytku codziennego powstały zapisy uproszczone, początkowo skrypt hieratyczny (ang. hieratic script),

a następnie demotyczny,
zapisywany już od prawej do lewej.















Pochodną starożytnego języka egipskiego jest język koptyjski, który był zapisywany alfabetem greckim, ale zawierał kilka znaków pochodzących ze skryptu demotycznego.

Język egipski zanikł ostatecznie około IV w. po Chr., a już długo wcześniej nie był używany jako język oficjalny. W kolejnych wiekach odkrywano kolejne teksty zapisane pismem klinowym lub w jego kolejnych uproszczonych wersjach, ale w XVI/XVII wieku, wiele lat po zaniknięciu języka, badacze nie mieli nawet pewności, czy rzeczywiście stanowią one zapis języka, czy rzeczywiście dadzą się przeczytać i przetłumaczyć, czy należy je traktować fonetycznie, czy może jako symbole pewnych idei, a może jedynie jako oznakę znaczenia w społeczeństwie?

(więcej na temat języka egipskiego można znaleźć TUTAJ, natomiast angielskie tłumaczenie poszczególnych hieroglifów TUTAJ )


Próby odczytania zapisu

Pierwsze odkrycia poczynione na podstawie kamienia dotyczyły zapisu demotycznego. Silvestre deSacy zidentyfikował imiona Ptolomeusza i Aleksandra i ostatecznie udowodnił związek symboli z dźwiękami. Kolejne kilka słów zidentyfikował, na podstawie podobieństwa tych kilku pozostałych w koptyjskim znaków, znający ten język Johann Akerblad. Te pierwsze odkrycia upewniły, że zapis demotyczny nie jest tylko zapisem fonetycznym, ale jest możliwy do przetłumaczenia.

Pierwszym krokiem do odczytania hieroglifów było odkrycie Thomasa Younga, który doszedł do wniosku, że imiona osób nie będących Egipcjanami muszą być zapisane fonetycznie. Wśród hieroglifów znajdowały się grupy znaków, oddzielone od innych. Young zidentyfikował pięć takich grup i imię Ptolomeusza.





Ostatnie i najważniejsze odkrycie należało do Jeana François Champolliona. Początkowo potwierdził on odkrycia Younga i zidentyfikował kolejne imiona – Aleksandra i Kleopatry. W dniu 27 września 1822 r. przedstawił oficjalnie alfabet, którego używał do odczytania nieegipskich imion w tekstach zapisanych hieroglifami, uwzględniając zarówno znaki demotyczne, jak i hieroglify. Ten zapis znajduje się obecnie w The British Museum - ZOBACZ :.









W następnych latach w tekście inskrypcji ze świątyni w Abu Simbel zidentyfikował za pomocą tych znaków imię Ramzesa – faraona, który ją zbudował, co spowodowało, że dwa lata później (1924) ogłosił kolejne odkrycie, stwierdzając, że nie tylko imiona nieegipskie są zapisane tymi znakami, ale również imiona egipskie i język egipski. Wówczas, znając język koptyjski (był twórcą słownika koptyjskiego), odczytał w pełni treść hieroglifów.

Mimo iż odnaleziony przez Francuza, kamień z Rosetty stał się własnością Anglii na mocy Traktatu Aleksandryjskiego i jest przechowywany w British Museum. Jest to ciemnoszary, z odcieniem różowawym, bazaltowy kamień o wymiarach: wysokość (max): 114,4 cm, szerokość: 72,3 cm, grubość: 27,9 cm.

Tłumaczenie tekstu dekretu na język angielski (z zapisu demotycznego) można znaleźć na stronie British Museum.