LAMPY OLIWNE
 W starożytności używano ich przede wszystkim w krajach śródziemnomorskich. Rzymianie rozpowszechnili je również na obszarach, gdzie nie rosły drzewa oliwkowe. Pierwotnie były to płaskie i otwarte miseczki z wypalonej gliny. Nacięcia na brzegach służyły do przytrzymania knota. Konstrukcja lampy oliwnej powoli przybierała formę bardziej zamkniętą. W miękkiej glinie przed jej wypaleniem formowano jeden lub kilka dzióbków, do których wkładano knoty. Z szerszej strony znajdował się otwór do nalewania oliwy, przez który również dochodziło powietrze.

Lampy o prostym kształcie wykonywano na kole garncarskim, natomiast dla form nieregularnych sporządzano dwuczęściowy model negatywowy, ozdabiany nieraz bogatymi ornamentami. Knot wykonywano z resztek tkanin lub skręconych włókien roślinnych. W kulcie świątynnym używano do lamp wyłącznie czystej oliwy, pozyskiwanej przez rozgniatanie oliwek w moździerzu oraz ich wyciskanie w koszu za pomocą ciężkiego kamienia.

Knoty do takich lamp wyrabiano z pasków pochodzących ze zużytych szat liturgicznych lewitów. Do oliwy dodawano substancje wonne oraz szczyptę soli dla zwiększenia intensywności płomienia. Brak oliwy w lampie mógł zostać niezauważony, jeśli miała kształt zamkniętej czarki, czyli w lampach najpowszechniej używanych w Palestynie za czasów Jezusa. W Piśmie Świętym znaczenie lampy związane jest z bogatą symboliką światła i ciemności. Zapalona lampa jest znakiem życia. Oznacza też gotowość przyjęcia oraz troski o to, co najcenniejsze (Mt 25,1-13; Łk 15,8). Lampy muszą zostać przygotowane i napełnione oliwą, ponieważ, gdy nadejdzie Oblubieniec, trzeba będzie je zaraz zapalić. Odniesienie symboliki lampy i zabiegów o nią do postaw gotowości i czujności pomaga w zrozumieniu Pawłowego wezwania: „Albowiem Bóg, Ten, który rozkazał ciemnościom, by zajaśniały światłem, zabłysnął w naszych sercach, by olśnić nas jasnością poznania chwały Bożej na obliczu Chrystusa. Przechowujemy zaś ten skarb w naczyniach glinianych, aby z Boga była owa przeogromna moc, a nie z nas” (2 Kor 4,6-7).

(za: Gość Niedzielny Nr 45/2002)

LEWIRAT
 hebr. "jibum" - ciążący na mężczyźnie obowiązek poślubienia owdowiałej bratowej, o ile ta jest bezdzietna, by spłodzić z nią dzieci dla "odbudowaniu domu" zmarłego brata (zob. Pwt 25), a pierwszemu męskiemu potomkowi nadawano imię zmarłego. Na wypadek odmowy dopełnienia tej powinności przewidziana była ceremonia tzw. "chalicy", podczas której wdowa zdejmowała swemu szwagrowi sandał i spluwała przed nim, po czym wolno jej było poślubić kogoś innego. Pierwotnie ceremonia ta miała służyć zawstydzeniu brata. Obecnie, ponieważ małżeństwo lewirackie jest już niedozwolone, należy jedynie do tradycji.
 (sx)

LOT
był bratankiem Abrahama i wraz z nim udał się z ziemi chaldejskiej do Kanaanu. Gdy między pasterzami trzód Abrahama i Lota zaczęły wybuchać sprzeczki z powodu pastwisk, Abraham zaproponował, by się rozłączyli, pozostawiając swemu bratankowi swobodę wyboru terenów. Lot wybrał bogatą w wodę dolinę Jordanu. Wędrując w dół tej doliny, spotkał w końcu mieszkańców Sodomy i Gomory, a swe namioty rozbił aż pod Sodomą. Obydwa miasta uległy wkrótce potem zniszczeniu z powodu występków ich mieszkańców, jednak Lot, jego żona i dwie córki zostali ocaleni przez dwóch aniołów, wysłanników Pana. Mimo wyraźnego ich zakazu żona Lota odwróciła się, by spojrzeć na zniszczenie Sodomy, i zamieniła się w słup soli (Rdz 12; 13,1-13; 18,16-33;19,1-26).
(mb)

LIKAONIA
 Region w środkowej części Azji Mniejszej, na płaskowyżu rozciągającym się na północ od gór Taurus, graniczący z Kapadocją, Cylicją, Pizydią, Frygią i Galacją. Likaonia, włączona w 35 r. przed Chr. do Galacji, stała się, wraz z Galacją, około 25 r. częścią cesar­stwa rzymskiego. Podczas pierwszej i drugiej podróży misyjnej Paweł Apostoł odwiedził trzy miasta Likaonii: Listrę, Derbe i Ikonium (Dz 13,51-14,21; 16,1-3). List do Galatów, od­zwierciedlający konflikt między chrześcijana­mi żydowskiego i pogańskiego pochodzenia, mógłby być równie dobrze adresowany do mieszkańców Likaonii.
 (EB)

LEWICI
 Ogólnie, członkowie pokolenia Lewiego, chociaż pierwotne znaczenia tego słowa mogło być inne. W niektórych tekstach słowo „lewici" wydaje się raczej opisem niż nazwą pokolenia. Wzmiankuje się o pewnym lewicie, który był z pokolenia Judy (Sdz 17,7) i który, jak się wydaje, był swego rodzaju kapłanem (Sdz 17,13); można odwołać się tu do wyznaczenia Aarona na „lewitę" i na rzecznika Boga (Wj 4,14-16). Termin „lewita" może pochodzić od rodzajnika hebrajskiego, który znaczy „przyłączyć" (Lb 18,2.4) i mógł pierwotnie oznaczać grupę , której członkowie byli szczególnie blisko związani z Bogiem (Lb 3,12; 8,16). Gorliwość synów Lewiego dla sprawy Bożej podkreślono w Wj 32,25-28 (por. Pwt 33,9), gdzie podaje się okoliczności powołania ich do służby Bożej (Wj 32,29). Nie można wykluczyć, że niegdyś lewici i pokolenie Lewiego byli dwiema odrębnymi grupami, ale gdy pokolenie Lewiego zniknęło, zaczęto mylić z nimi lewitów z powodu podobnej nazwy.
W każdym razie w ST lewici są jedynie kapłanami, których rola polega nie tylko na składaniu ofiar, lecz także na przekazywaniu ludowi Prawa Bożego i pilnowaniu jego przestrzegania (Pwt 17,18; 33,10). W Księdze Powtórzonego Prawa lewici wykonują wszystkie funkcje kapłańskie i mieszkają w różnych miastach Izraela, być może w specjalnych miastach lewickich (Joz 21,1-42). Z powodu zawartego w niej żądania centralizacji kultu, przygotowuje ona przybycie lewitów do centralnej świątyni i przyłączenie się do pełniących w niej służbę kapłanów (Pwt 18,6-8). Wydaje się jednak, że jerozolimskie władze nie przyjęły ich jako prawdziwych kapłanów i zredukowały ich do roli personelu świątynnego, spełniającego drugorzędne funkcje kultowe (2 Krl 23,8-9). Było to spowodowane przeświadczeniem, że lewici zamieszkujący na prowincji zostali zbezczeszczeni bałwochwalstwem kananejskim. Z tego powodu zostali potępieni w Ez 44,1-14, gdzie wykonywanie funkcji kapłańskich ograniczono do synów Sadoka, hierarchii jerozolimskiej, a lewitów zdegradowano do roli sług świątynnych doglądających świątyni, dbających o zachowanie w niej porządku, pełniących funkcję odźwiernych i odpowiedzialnych za zabijanie zwierząt ofiarnych. Tutaj po raz pierwszy w ST pojawia się wyraźne odróżnienie kapłanów od lewitów, które stało się obowiązujące po powrocie z wygnania babilońskiego (koniec VI w. przed Chr.) i które w powygnaniowej tradycji kapłańskiej zostało związane z czasami Mojżesza (Lb 18,2-6).
W okresie jednak powygnaniowym rola lewitów znacznie się zwiększyła, tak że nieomal odzyskali wcześniejszą pozycję. Uznano, że zarówno lewici, jak i właściwi kapłani pochodzili od Lewiego, a do lewitów zaczęto zaliczać wszystkich pełniących służbę w świątyni, którzy nie byli kapłanami. Najpełniejsze informacje na temat ówczesnej sytuacji lewitów pochodzą z 1 i 2 Krn. Zwracają uwagę na wysoką pozycję lewitów i znaczenie spełnianych przez nich obowiązków, niekiedy nawet większe niż kapłanów (2 Krn 29,34). Tylko lewici mogli przenosić Arkę Przymierza, najświętszy przedmiot kultu znajdujący się w świątyni (1 Krn 15,11-15). Oprócz tego byli odpowiedzialni za muzyczną oprawę liturgii (1 Krn 16,4-37). Dwa zbiory psalmów w Psałterzu są przypisywane dwom grupom, na które dzielili się lewici - grupie Asafa (Ps 50; 70-83) i grupie Koracha (Ps 42-49). Lewici utrzymali swoją dawną funkcję przekazywania (1 Krn 23,4; 2 Krn 19,8-11) i nauczania Prawa (2 Krn 17,7-9; 35,3); wiele mów zawartych w 1 i 2 Krn może odzwierciedlać formę ówczesnych kazań głoszonych przez lewitów. Lewici zachowali swoją wysoką pozycję aż do zburzenia świątyni (70 r. po Chr.), na co wskazuje Łk 10,32.
(EB)