Czy opisy Jahwisty i Elohisty z Księgi Rodzaju są sprzeczne?

Niniejszy tekst jest odpowiedzią na tekst Mariusza Agnosiewicza pt. Genesis czyli Stworzenie^[1], zamieszczony w jego serwisie racjonalistycznym. W tekście tym Agnosiewicz twierdzi, że opisy jahwisty i elohisty z Księgi Rodzaju są nawzajem sprzeczne. Postaram się niżej odpowiedzieć na te zarzuty. Tradycyjnie, dla ułatwienia odróżnienia moich wypowiedzi od wypowiedzi Agnosiewicza, jego tekst zaznaczam kursywą^[2].

Polemika:


W Księdze Rodzaju stworzenie świata i ludzi jest opisane dwa razy i wersje nie są zgodne.

Odpowiedź:
Zobaczymy.


Można odróżnić dwie wizje stworzenia dokonując rozróżnienia fragmentów Genesis w którym występuje Bóg jako Elohim i jako Jahweh. Pierwszy tego rozróżnienia dokonał francuski lekarz Astruc w XVIII w., dostrzegł on, iż nie ma dowolności w oznaczaniu Boga tymi dwoma imionami, a zestawiając opowiadania o Genesis, w których raz występuje Elohim, a raz Jahweh uzyskamy dwa oddzielne i różne opowiadania o stworzeniu wszechświata.

Odpowiedź:
To, że nawet mogą istnieć dwa opowiadania, nie znaczy jeszcze, iż są sprzeczne. Poniższe zestawienie w tabeli w każdym razie nie ukazuje żadnych sprzeczności. Po drugie, kryteria podziału zastosowane przez Astruca są czysto umowne i raczej naciągane, bowiem w obu opowiadaniach występuje słowo elohim. Nawet w poniższej tabeli zestawionej przez Agnosiewicza wyraźnie to widać. Po trzecie wreszcie, dopiero co dowiedziałem się, że we współczesnej biblistyce od wielu lat istnieje tendencja dążąca do tego, aby wyeliminować w ogóle możliwość istnienia elohisty (E), a zwłaszcza jahwisty (J)^[3], którzy mieli stworzyć dwa odrębne opowiadania o stworzeniu w Księdze Rodzaju. Inni, tacy jak van Seters, nawet jeśli uznają fakt istnienia elohisty, to rewidują pogląd na temat tego, które teksty on mógł napisać^[4]. Jak podaje jeden z biblistów, nawet jeśli przyjmiemy fakt istnienia tradycji J i E, to i tak nie wiadomo, co napisał jahwista, a co elohista, „trzeba raczej mówić o źródle JE i nie dzielić wspomnianych tekstów lub też pozostawić na boku hipotezę źródeł i szukać innego punktu wyjścia dla badań odpowiednich fragmentów”^[5]. Jak widać, nic na ten temat nie jest pewne, nawet to, że w ogóle istniały dwie szkoły J i E, jakie miałyby być odpowiedzialne za różnice w opowiadaniach o stworzeniu w Księdze Rodzaju. Tym samym, skoro nawet wśród biblistów nie jest pewne, czy istniało dwóch autorów opowiadań o stworzeniu w Księdze Rodzaju, w niniejszym tekście pozwolę sobie być nieco sceptycznie nastawiony do słynnego podziału jahwista – elohista, preferując daleko posuniętą ostrożność w bezkrytycznym akceptowaniu jakichkolwiek niezgodności pomiędzy dwoma opowiadaniami o stworzeniu przypisywanymi tradycyjnie szkole J i E.


Oto zestawienie tych dwóch opowieści (za Reinachem).