Pojawienie się Zbawcy, Księcia Pokoju i przyjście Mesjasza, Króla Sprawiedliwego (Iz 9,1-6 oraz Iz 11,1-9)

WSTĘP


Katolicki oraz niekatolicki kanon ksiąg świętych wylicza proroka Izajasza jako pierwszą z ważnych dla piśmiennictwa biblijnego osób. Jest on najstarszy spośród tzw. „proroków większych”. Wybija się też spośród nich mocą słowa, głębią myśli i pięknem języka. Dzieło jego należało do najpoczytniejszych w okresie judaizmu, a także wywarło wielki wpływ na Nowy Testament.^[1]

W Księdze Izajasza znajdujemy proroctwa zapowiadające nadejście Mesjasza jeszcze wiele lat przed Nowym Przymierzem. Dziś możemy z całą pewnością stwierdzić ich realizację w Nowym Testamencie. Nawiązuje do nich sam Jezus Chrystus w słowach spisanych przez ewangelistów, pierwsze katechezy pierwotnego Kościoła oraz Ojcowie Kościoła.



I. TŁO HISTORYCZNE


Księga Izajasza powstała w wyniku trwającego kilka stuleci procesu kształtowania się, a obecną formę osiągnęła w II w. przed Chr.^[2] Autor jej żył w latach ok. 765 – 699/643 przed Chr. i uchodzi za największego proroka mesjańskiego ze względu na starożytność, objętość i ważność nauki.^[3] Nazywa się go nawet piątym ewangelistą. W tej księdze ma początek wiele prawd objawionych dopiero w Nowym Testamencie. Przedstawiona jest dokładnie osoba Mesjasza i powszechny charakter jego królestwa.

Fragmenty Iz 9,1-6 oraz 11,1-9 należą do pierwszej z trzech wyróżnianych dziś przez uczonych części nazywanej Proto – Izajaszem. Niektórzy zwą ją także „Księgą gróźb” ze względu na przeważające w niej mowy przeciw Judzie i Jerozolimie z lat 740-700 przed Chr. przeplatane pocieszającymi zapowiedziami mesjańskimi. Część ta powstała z różnych mów prorockich i innych utworów Izajasza wygłoszonych przez proroka osobiście (Iz 6,1-9,6) lub zebranych i rozszerzonych przez jego uczniów. Zbiory te nieznany redaktor połączył w jedną całość mniej więcej pod koniec niewoli babilońskiej w VI w. przed Chr. Sekcje apokaliptyczne utworzono lub przerobiono w duchu Izajasza przez kogoś innego w VI lub V w. przed Chr.^[4]

Autorstwu izajaszowemu fragmentu Iz 9,1-6 zaprzeczają tylko niektórzy bibliści protestanccy, ale wszyscy katolicy i niektórzy protestanci je potwierdzają.^[5] Trwają dyskusje nad autorstwem Iz 11,1-9. Przeważa opinia o autentyczności perykopy. Wśród krytyków radykalnych niektórzy przyjmują częściowe pochodzenie izajaszowe z intensywnymi opracowaniami redaktorskimi.^[6] Epoka działalności proroka Izajasza przypadała na lata panowania Ozjasza, Jotama, Achaza, Ezechiasza i była początkowo spokojna. Obejmowała ona lata pomyślności, w których wielkie mocarstwa były zajęte swoimi sprawami. Sytuacja zmieniła się, kiedy w 745 r. na tron Asyryjski wstąpił Tiglat-Pileser III (745-727). Postanowił on zająć wszystkie ziemie na wschód od Mezopotamii. Początkowo zainteresował się Babilonem, później udał się do Syrii, a następnie aż do granicy Palestyny z Egiptem. Król Judy – Ozjasz i Samarii – Menachem złożyli mu daninę. Za rządów króla Judei – Achaza (736-716) państewka podbite przez Asyrię utworzyły koalicję z władcą Syrii – Resinem oraz Samarii – Pekachem na czele. W 734 r. przed Chr. Tiglat-Pileser III zabrał państwu izraelskiemu ziemie leżące w okolicach miasta Dor. W 732 r. przed Chr. zagarnął on dolinę Jizreel i Galileę, z których powstała prowincja Magidu z miastem Megiddo jako stolicą, oraz Zajordanię, którą zamienił w prowincję Gal'azu (por. 2 Krl 15, 29). Mieszkańcy zostali przesiedleni do Asyrii, a Damaszek zburzony. Wówczas Izajasz wygłosił prawdopodobnie poemat z Iz 8, 23b-9, 6.^[7] Dokładnej daty jego wygłoszenia nie można jednak ustalić. Rzeczą pewną wydaje się, że powstało ono przed całkowitym zniszczeniem państwa izraelskiego przez Asyrię w 722 r. przed Chr., ponieważ w 8, 23b Izajasz nawiązuje tylko do zajęcia przez Asyrię północnych okolic Izraela, co może dowodzić, że gdy powstawało, reszta tego państwa nadal istniała. Nie jest wykluczone, że Iz 9, 1-6 to najstarsza zapowiedź przyjścia Mesjasza, a więc najstarsze świadectwo mesjanizmu królewskiego bezpośredniego, chociaż należy się też liczyć z możliwością, iż wcześniej powstało proroctwo Rdz 49, 10.^[8]

Właśnie ziemie wymienione w Iz 8, 23b odpowiadają tym zagarniętym przez władcę Asyrii. „Ziemia Zabulona i ziemia Neftalego" stanowią tereny położone na zachód i północ od jeziora Genezaret. „Droga Morska" to słynna droga, z Syrii przez nadbrzeże Morza Śródziemnego do Egiptu. „Zajordania" to tereny, z punktu widzenia mieszkańców Jerozolimy znajdujące się po drugiej, czyli wschodniej stronie Jordanu. „Kraj pogan” to Galilea, zwana tak dlatego, że jej ludność oprócz Izraelitów w dużej części stanowili poganie współżyjący z nimi.^[9]

Izajasz odwołując się do upokorzenia, które spotkało powyższe ziemie ze strony Tiglat-Pilesera III, przepowiada, że w przyszłości zostaną one okryte chwałą. Temu czekającemu je wywyższeniu poświęcony jest fragment Iz 9,1-6. Radosną przyszłość prowincji zagarniętych przez mezopotamskie mocarstwo prorok przedstawia, jakby już była ich udziałem, posługując się przy tym tzw. prorockim czasem przeszłym dokonanym (perfectum propheiicum), który ma znaczenie czasu przyszłego i służy dla podkreślenia pewności mającego nadejść wydarzenia.^[10]

Przyczyną radości ma być między innymi porażka Asyrii ciemiężącej okolice Izraela. Ma to być druzgocząca klęska podobna do tej, jaką w okresie sędziów Gedeon zadał Madianitom (Sdz 7-8). Jednak to, co opisuje prorok ma tak naprawdę daleko głębszy wymiar.^[11]

W związku z czasem powstania proroctwa wspomnianego w nim Chłopca niektórzy utożsamiają z mającym się wtedy narodzić królem Ezechiaszem. Z nim związana jest nadzieja na wspaniała przyszłość uzależnioną od uwolnienia ciemiężonej ludności spod władzy Asyrii. Są też tacy, którzy zwrot: „Dziecię nam się narodziło” (Iz 9,5) utożsamiają z intronizacja owego władcy. Jednak Ezechiasz odziedziczył po Achazie królestwo bardzo osłabione, któremu Izajasz zapowiadał bardzo niepomyślną przyszłość (2,6-22; 3,14 n.18; 5,1-7.26-30; 7,15-25; 18,5-8; 22,1-14 i in.). Tak więc nie mógł on przypuszczać że już w tak nieodległych czasach zostanie zwyciężona wielka potęga Asyrii. Proroctwa te odnoszą się więc do dalekiej przyszłości.^[12]