Biblia Wujka

Biblia Wujka została wydana drukiem w całości 25 sierpnia 1599. Tłumaczenia dokonał na zlecenie władz zakonnych jezuita, Jakub Wujek z Wągrowca. Wybitny kaznodzieja, posiadający gruntowną wiedzę teologiczną doskonale wykształcony, studiował teologię w Krakowie, Wiedniu i Rzymie, ukończył studia matematyczne, znał biegle łacinę, grecki, hebrajski, niemiecki. Posiadał również wiedzę o języku i komunikacji oraz doskonałą orientację we wpływach kulturowych na różnych obszarach językowych. Do prac nad tłumaczeniem przystąpił po uzyskaniu zgody i określeniu warunków przez Watykan. Przekład ten podobnie jak Biblia Leopolity był orężem w walce z reformacją. Jako uczeń Jana Nicza przejął jego zamiłowanie do pracy nad Pismem Świętym oraz pozostawał pod wpływem zarówno nauczyciela jak i jego przekładu Biblii. Starając się zachować wierność Wulgacie zarówno w słownictwie jak i formach językowych przykładał dużą wagę by przekład oddawał przede wszystkim sens oryginału. W tym celu korzystał niekiedy z tekstu greckiego, co oddalało go od Wulgaty i nie było akceptowane przez cenzorów. Równie krytycznie potraktowano stosowanie w niektórych miejscach przekładu form potocznych oraz neologizmów, które zmieniały cechy poetyki hebrajskiej. Po śmierci ks. Wujka dokonano zmian, przywracając pierwotne formy i brzmienie wierszy. Charakterystyczne były bardzo liczne komentarze dokonywane przez ks. Wujka na marginesach lub po partiach tekstu.
Tłumaczenie ksiąg Nowego Testamentu ks. Wujek zakończył i wydał w Krakowie w 1593 roku, a w rok później ukazał się Psałterz. Do końca 1596 roku dokonał tłumaczenia ksiąg Starego Testamentu. Zmarł w 1597 roku nie doczekawszy wydania przekładu całej Biblii. Nastąpiło to dwa lata po jego śmierci, poprzedzone wspomnianymi już pracami cenzorskimi. Biblia ks. Wujka miała znaczenie nie tylko teologiczne, ale również literackie. Dla wielu pisarzy i poetów stanowiła natchnienie (Mickiewicz, Słowacki, Sienkiewicz, Norwid, Wyspiański) oraz miała duży wpływ na rozwój literatury („Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego”, „Anhelli”, „Wspomnienie z Maripozy”) i języka polskiego („chleba naszego powszedniego...” „nie samym chlebem żyje człowiek...” „a Słowo Ciałem się stało...” „pokarm duchowy).
Oprawę stanowią deski obciągnięte w rękopiśmienne karty pergaminowe, zawierające nuty. Na grzbiecie - Biblia Wuyek w Krakowie 1599". Egzemplarz zdobi drzeworyt - młoda kobieta - alegoria Kościoła Katolickiego, jak również Mojżesz i św. Piotr. oraz sceny ze Starego i Nowego Testamentu. Na odwrocie karty tytułowej Biblii inny drzeworyt - Orzeł z umieszczoną na piersi tarczą z herbem szwedzkim. Orzeł otoczony jest podwójnym wieńcem herbów ziemskich. Wewnątrz środkowego wieńca, zawierającego dziesięć herbów, został umieszczony napis: "VIRTUS UNITA". Całość kompozycji (liczącej 24 herby) zamyka korona królewska. Biblia ma 1479 stron,19 kart początkowych i dodatkowych kart rejestru "rzeczy potrzebniejszych, które są w Biblii".
Obecnie zabytkowe egzemplarze przechowywane są min. w Bibliotece Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk oraz Bibliotece Uniwersyteckiej KUL
Biblia Wujka cieszyła się również dużym uznaniem wśród protestantów i nie pozostała bez wpływu na przekład gdański.
Przez ponad trzy i pół wieku (366 lat) pełniła w Polsce rolę tłumaczenia kanonicznego. Zastąpiła ją dopiero 1965 roku Biblia Tysiąclecia. Na przestrzeni lat tekst ulegał licznym modyfikacjom. Przywrócenia pierwotnego kształtu przekładu dokonał ks. prof. Janusz Frankowski, odpowiadając na propozycję Oficyny Wydawniczej "Vocatio". Pracował nad tekstem Biblii Wujka od 1978 roku oddając do naszych rąk 2426 stronic wspaniałego dzieła. Wydarzenie to miało miejsce w związku z obchodami czterechsetnej rocznicy wydania Biblii Wujka. Wydanie to należy do Prymasowskiej Serii Biblijnej pod redakcją naukową ks. prof. Waldemara Chrostowskiego.



Źródła:

biblijna.strona.pl :.


Wirydarz :.

http://univ.gda.pl/~literat :.

mgr Małgorzata Trojnacka "Stare druki (XVI - XVIII w.) w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej KUL (3)" :.

J. Krzyżanowski „Historia literatury polskiej”, PIW 1979

Inglot Marek SJ „Jakub Wujek”