V Niedziela Zwykła - Rok B

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

V Niedziela Zwykła – Rok B

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Marność życia ludzkiego

Czytanie z Księgi Joba

Job przemówił w następujący sposób:
„Czyż nie do bojowania podobny byt człowieka? Czy nie pędzi on dni jak najemnik? Jak niewolnik, co wzdycha do cienia, jak robotnik, co czeka zapłaty. Zyskałem miesiące męczarni, przeznaczono mi noce udręki.
Położę się, mówiąc do siebie: «Kiedyż zaświta i wstanę?» Lecz noc wiecznością się staje i boleść mną targa do zmroku.
Czas leci jak tkackie czółenko i przemija bez nadziei. Wspomnij, że dni me jak powiew. Ponownie oko me szczęścia nie zazna”.
Job 7,1-4.6-7

Monolog (7,1-3-4-6.7-10).
Najwyraźniej przyjaciele odrzucili apel Hioba, więc on nie zwraca się dłużej do nich. Powraca do tematu swojej lamentacji. Porównuje ludzkie życie do przymusowej służby wojskowej, do pracy najemnego robotnika i niewolnictwa – do trzech przysłowiowo godnych pożałowania życiowych losów. Taka jest odpowiedź Hioba na tani optymizm Elifaza wyrażony w Hi 5,17nn. Każdy człowiek ma wyznaczoną długość życia i pracę do wykonania – życie Hioba i jego praca pełne są niedoli. Werset 4 jest trystychem, dlatego ww. 4-6 tworzą trzywersową strofę.
 

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

1. Bojowanie/mozolna praca, najemnik
Hebrajskie słowo prztłumaczone jako „mozolna praca” używane jest na oznaczenie służby wojskowej i, nie­kiedy, pracy przymusowej, np. wykonywanej przez robotników, ścinających drzewa w Fenicji na roz­kaz króla Salomona (1 Krl 5,13-14). Najemnicy słu­żyli w wojsku (Jr 46,21) oraz wykonywali posługę domową (Wj 25,40). Uznawano ich za ludzi ubo­gich i wypłacano im dniówkę (Kpł 19,13). W babi­lońskim eposie Enuma Elisz ludzkość stworzona została do wykonywania niskich prac, którymi bo­gowie nie chcieli się trudzić (np. do wznoszenia domu dla bogów i dostarczania im pożywienia).

6. Tkackie czółenko.
Pewne słowa użyte w tym wersecie wymagają wyjaśnienia. Hebrajski wyraz przetłumaczony jako „tkackie czółenko" jest wszę­dzie oddawany jako „krosno". Przymiotnik „szyb­ki" ma za główne znaczenie „lekki" lub nawet „ulotny". Na koniec, hebrajskie słowo przetłuma­czone jako „nadzieja" oznacza również „nić" (np. „powróz z nici purpurowych" Rachab w Joz 2,18). Poziome starożytne krosno w kształcie prostokąta tworzyły cztery wbite w ziemię kołki. Nici stanowią­ce osnowę tkaniny przymocowywano w regularnych odstępach do dwóch patyków i naciągano na kołki. Rozpięta poziomo nad ziemią nić osnowy była go­towa do tkania. Wówczas do czółenka przymoco­wywano nić wątku, którą przeplatano przez nić osnowy. Obraz ten można oddać za pomocą nastę­pującego przekładu: „Moje dni biegną szybciej niż tkackie czółenko, dobiegają końca bez nici na­dziei".

7. Oko.
W mitologii egipskiej bóg nieba, Horus, został ranny w oko podczas walki z Setem. Słońce było jego zdrowym okiem, zaś księżyc okiem zra­nionym. Tak więc we dnie i w nocy oko Horusa spoglądało z góry na świat ludzi.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Panie, Ty leczysz złamanych na duchu.

Chwalcie Pana, bo dobrze jest śpiewać psalmy Bogu,
słodko jest Go wychwalać.
Pan buduje Jeruzalem,
gromadzi rozproszonych z Izraela.
Refren.
On leczy złamanych na duchu
i przewiązuje im rany.
On liczy wszystkie gwiazdy
i każdej nadaje imię.
Refren.
Nasz Pan jest wielki i potężny,
a Jego mądrość niewypowiedziana.
Pan dźwiga pokornych,
karki grzeszników zgina do ziemi.
Refren.
Ps 147A,1-2.3-4.5-6

Ps 147. Hymn wspólnoty, powszechnie datowany na okres po niewoli; dowód na takie datowanie dostarczają zwłaszcza ww. 2-3, zawierające późne tematy odbudowy Jerozolimy przez Jahwe (Ez 40-48) i zgromadzenia wygnańców (Iz 56,8; Ne 1,9). Struktura:
trzy części Ps 147 zawierają wspólny temat – argument za jednością utworu:
ww. 1-6 (zaproszenie do wielbienia Boga, Stwórcy, który troszczy się o uciśnionych);
ww. 7-11 (zaproszenie do wielbienia Boga, który odnawia każdego roku swoje dzieło stworzenia zsyłając deszcz);
ww. 12-20 (zaproszenie do wielbienia Boga, którego stwórcze słowo można dostrzec w świecie przyrody i którego słowo objawienia zostało dane Izraelowi).

1. ”dobrze… wdzięcznie”: Dwa zdania rozpoczynające Ps l47 są rozumiane jako wykrzykniki, podobnie w Ps 133,1

2. ”Pan (od)buduje Jeruzalem”: Por. Ps 102,17 (co większość komentatorów uważa za element z okresu niewoli lub po niewoli); 51,20-21; 69,31-32.

4-5. Ten, który odbudowuje i uzdrawia jest także Stwórcą. Nawiązanie do Iz 40,26-28; por. Ps 136,5; Prz 3,19-20; 8,22-31.

8. Bóg jako Stwórca zaspokaja potrzeby swojego stworzenia, zwłaszcza przez deszcze zimowe, które zapewniają plony.

13-14. Tematy zawarte w tych wersetach występują także w Ps 127-28: bezpieczeństwo miasta chronionego przez Jahwe (127,1), zapewnienie pożywienia (127,2; 128,2), błogosławieństwo dzieci (127,3-5; 128,3-4.6) oraz pomyślność i pokój Jeruzalem (128,5-6).

15-18. Stwórcze słowo Boga działające w przyrodzie, od chłodu zimy do wiosennych roztopów. Por. Ps 33,6.

17. ”od Jego mrozu ścinają się wody”: Tłumaczenie sugeruje kontekst i zostało dokonane dzięki niewielkiemu dodaniu tekstu.

19. Paralelą stwórczego słowa w przyrodzie (w. 15.18) jest Boże słowo dla Izraela.

20. ”Żadnemu narodowi tak nie uczynił”: Por. Pwt 4,8; 7,6-7; 2 Sm 7,23.

”o swoich wyrokach ich nie pouczył”: Tłumaczenie oparte o nieznaczne uzupełnienie tekstu masoreckiego na podstawie sugestii innych wersji.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

4. Nazwy gwiazd.
W Mezopotamii konstelacje gwiazd kojarzono z: postaciami zwierzęcymi, np. kozła (= Lira) i węża (= Hydra); przedmiotami, np. łuk (= Syriusz) i wóz (= Wielki Wóz) oraz oso­bami bogów, np. Anu (Orion). Do najbardziej po­pularnych gwiazdozbiorów należały Plejady, często przedstawiane na pieczęciach pochodzących nawet z obszaru Palestyny i Syrii. Zachowały się neoasyryjskie rysunki konstelacji gwiazd. Na temat dodat­kowych informacji zob. komentarz do Ps 8,3.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

DRUGIE CZYTANIE
Biada mi, gdybym nie głosił Ewangelii

Czytanie z Pierwszego Listu świętego Pawła Apostoła do Koryntian

Bracia:
Nie jest dla mnie powodem do chluby to, że głoszę Ewangelię. Świadom jestem ciążącego na mnie obowiązku. Biada mi, gdybym nie głosił Ewangelii.
Gdybym to czynił z własnej woli, miałbym zapłatę, lecz jeśli działam nie z własnej woli, to tylko spełniam obowiązki szafarza. Jakąż przeto mam zapłatę? Otóż tę właśnie, że głosząc Ewangelię bez żadnej zapłaty, nie korzystam z praw, jakie mi daje Ewangelia.
Tak więc nie zależąc od nikogo, stałem się niewolnikiem wszystkich, aby tym liczniejsi byli ci, których pozyskam. Dla słabych stałem się jak słaby, aby pozyskać słabych. Stałem się wszystkim dla wszystkich, żeby w ogóle ocalić przynajmniej niektórych. Wszystko zaś czynię dla Ewangelii, by mieć w niej swój udział.
1 Kor 9,16-19.22-23

16. ”głoszę”: Zwiastowanie Ewangelii wypływało z faktu, iż Paweł był chrześcijaninem; dlatego nie zasługiwał na żadne szczególne uznanie.

”biada mi” było powszechnym zwrotem starotestamentowym i greckim, wypowiadanym w obliczu przerażających wieści.

17-18a. Filozofowie stoiccy powiadali, że Fatum narzucało swoją wolę niezależnie od tego, czy człowiek ją akceptował, czy nie. Stary Testament nauczał, że człowiek winien podporządkować się powołaniu Bożemu, nawet jeśli (jak to było w przypadku Mojżesza, Gedeona, Izajasza Jeremiasza) czuł się do tego zadania nieprzygotowany lub niezdolny.

”Gdybym to czynił z własnej woli, miałbym zapłatę, lecz jeśli działam nie z własnej woli, to tylko spełniam obowiązki szafarza. Jakąż przeto mam zapłatę?”: Skomplikowany sposób podsumowania w. 16 stał się powodem licznych dyskusji.

18b. ”bez żadnej zapłaty”: Na postawione pytanie Paweł odpowiada pół żartem. Wynagrodzeniem dla kogoś, kto do zapłaty nie ma prawa, jest przywilej pracowania za darmo!

”nie korzystam z praw”: Paweł celowo używa czasownika katachraomai by ukryć pewien wyjątek, ponieważ, przebywając w Koryncie, otrzymywał wsparcie z Macedonii (2 Kor 11,7-9).

19-23. Myśliciele z kręgów arystokratycznych po gardzili demagogami, którzy starali się przypodobać tłumom. Demagogów takich uważali za „niewolników”. Paweł zapożycza swój język z populistycznej retoryki, bez wątpienia obrażając tym samym arystokratyczną frakcję w Kościele w Koryncie. Pewni żydowscy nauczyciele, jak np. Hillel, postępowali podobnie, by pozyskać dla prawdy jak najliczniejszą rzeszę zwolenników.

19. Paweł powraca do tematu wolności chrześcijańskiej, zapowiedzianego w w. 1.

”nie zależąc od nikogo”: Apostoł był finansowo niezależny, ponieważ sam zapewniał sobie środki do życia.

22. ”stałem się jak słaby”: w 8,13 Paweł poddaje się sumieniu „słabych”,

”aby pozyskać słabych”: z fragmentu 10,23-11,1 jasno wynika, że również serca „słabych” potrzebują przemiany.

”wszystkim dla wszystkich”: Podstawą Pawłowej integracji jest okazywanie miłości ludziom, niezależnie od ich religijnej czy społecznej pozycji.

23. ”by mieć w niej swój udział”: Ponieważ jego przeznaczeniem było apostolstwo (9,16), Paweł mógł mieć udział w owocach Ewangelii jedynie przez jej zwiastowanie.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Jezus wziął na siebie nasze słabości
i nosił nasze choroby.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Mt 8,17

EWANGELIA
Jezus uzdrawia i wypędza złe duchy

Słowa Ewangelii według świętego Marka

Jezus po wyjściu z synagogi przyszedł z Jakubem i Janem do domu Szymona i Andrzeja. Teściowa zaś Szymona leżała w gorączce. Zaraz powiedzieli Mu o niej. On zbliżył się do niej i ująwszy ją za rękę podniósł. Gorączka ją opuściła i usługiwała im.
Z nastaniem wieczora, gdy słońce zaszło, przynosili do Niego wszystkich chorych i opętanych; i całe miasto było zebrane u drzwi. Uzdrowił wielu dotkniętych rozmaitymi chorobami i wiele złych duchów wyrzucił, lecz nie pozwalał złym duchom mówić, ponieważ wiedziały, kim On jest.
Nad ranem, gdy jeszcze było ciemno, wstał, wyszedł i udał się na miejsce pustynne, i tam się modlił. Pośpieszył za Nim Szymon z towarzyszami, a gdy Go znaleźli, powiedzieli Mu: „Wszyscy Cię szukają”. Lecz On rzekł do nich: „Pójdźmy gdzie indziej, do sąsiednich miejscowości, abym i tam mógł nauczać, bo na to wyszedłem”. I chodził po całej Galilei, nauczając w ich synagogach i wyrzucając złe duchy.
Mk 1,29-39

29-31. Uzdrowienie teściowej Piotra

Nowożeńcy mieszkali zwykle wraz z rodziną męża dopóki nie uzbierali wystarczającej ilości pieniędzy, by przenieść się do własnego domu. Wielu rodziców umierało, gdy ich dzieci nie były jeszcze w pełni dorosłe, jest więc możliwe, że Szymon i Andrzej przejęli dom swoich rodziców. Teść Szymona przypuszczalnie już nie żył. Szymon i jego żona przygarnęli do swego domu jej owdowiałą matkę. Otaczanie troską dalszej rodziny było wówczas zjawiskiem bardziej powszechnym niż obecnie.

Historia uzdrowienia teściowej Piotra została opowiedziana w sposób prosty, zaś pewne jej z szczegóły wskazują, że została oparta na relacjach naocznych świadków. Marek opisuje stan chorej; Jezus uzdrawia ją; teściowa Piotra usługuje, to wskazuje, że wyleczenie było całkowite. Dwa słowa – ēgeiren, „podniósł ją”, i diēkonei, „usługiwała” – mogą wskazywać na symboliczno-teologiczne wątki opowieści; czy jednak Marek faktycznie miał to na myśli?

29. ”Zaraz po wyjściu z synagogi przyszedł’:: Występowanie w niektórych rękopisach czasowników w liczbie pojedynczej sprawia, że koncentrujemy naszą uwagę na Jezusie,

”do domu Szymona i Andrzeja”: Być może archeolodzy odkryli ten właśnie dom, na południe od synagogi w Kafarnaum. Czterema uczniami są ci, którzy zostali powołani w 1,16-20. Paralelne teksty Ewangelii synoptycznych (Mt 8,14-15; Łk 4,38-39) wspominają jedynie o Piotrze/Szymonie.

30. ”Teściowa (…) Szymona”: W chwili powołania Piotr byłby żonaty. Fragment 1 Kor 9,5 sugeruje, że żona Piotra towarzyszyła mu w jego podróżach apostolskich.

31. ”usługiwała”: Marek podaje szczegóły, by podkreślić natychmiastowy i całkowity charakter uzdrowienia; jest to dowód nadprzyrodzonej natury uzdrowienia dokonanego przez Jezusa.

32-34. Wieczorne uzdrowienia

Szabat kończył się w sobotę o zachodzie słoń.. Marek wspomina, że działo się to „gdy słońce zaszło”, abyśmy wiedzieli, że szabat już upłynął (przyniesienie kogoś na łożu w szabat stanowiłoby złamanie Prawa). Całe miasto „było zebrane u drzwi”. Większość domów w Kafarnaum miała tylko jeden pokój, nawet największe domostwo nie zdołałoby pomieścić takiej rzeszy ludzi. Wejście do domu mogło wychodzić na ulicę lun na wspólne podwórko, jak to często bywało w miastach galilejskich. Nauczyciele czyniący cuda przyciągali do siebie wielkie tłumy

Wieczorem, po uzdrowieniu człowieka opętanego przez ducha nieczystego (1,21-28) i chorej niewiasty (1,29-31), Jezus uleczył dużą liczbę opętanych i chorych.

32. ”Z nastaniem wieczora, gdy słonce zaszło”: Opisane wydarzenia należą do owego pełnego wydarzeń dnia w Kafarnaum. Podwójne określenie czasu, w którym drugi człon („gdy słońce zaszło”) bliżej precyzuje pierwszy („Z nastaniem wieczora”), często występuje w Ewangelii Marka,

”wszystkich chorych i opętanych”: Dwie kategorie ludzi uzdrawianych Jezusa (zob. 1,34) zostały wskazane już w opowieściach o uzdrowieniu teściowej Piotra i mężczyzny w synagodze.

33. ”u drzwi”: Dom Piotra i Andrzeja (zob. 1,29) był miejscem działalności Jezusa.

34. ”Uzdrowił wielu”: Marek nie miał przypuszczalnie zamiaru wprowadzać rozróżnienia między słowem „wszystkich” w 1,32 i „wielu”; Mt 8,16 i Łk 4,40-41 usuwają tę niejasność,

”lecz nie pozwalał złym duchom mówić”: Podobnie jak w Mk 1,24, demony rozpoznają Jezusa. Jego polecenie, by o tym nie mówiły, jest uważane za jeden z elementów „sekretu mesjańskiego w Ewangelii Marka. Podczas gdy duchowi przeciwnicy Jezusa wiedzieli, kim on jest, ludzie musieli uzyskać pełniejszy obraz Jezusa, by rozpoznać w nim umierającego i powstającego z martwych Mesjasza.

35-39. Oddalenie się Jezusa na pewien czas.
Relacja o modlitwie Jezusa na osobności umieszcza we właściwej perspektywie Jego wcześniejsze uzdrowicielskie czyny. Celem odosobnienia było zjednoczenie się z Bogiem.

35-37. Wielkie tłumy powodowały inny problem — w starożytnych miastach (mających wąskie uliczki i jednoizbowe domy, w których mieszkało czasem nawet od dziesięciu do dwudziestu ludzi) znalezienie miejsca, w którym człowiek mógł być sam, było prawie niemożliwe. Większość kwartałów mieszkalnych składała się z czterech domów wychodzących na wspólny podwórzec. Galilea była wówczas gęsto zaludniona, zaś wioski były położone blisko siebie. Można było jednak znaleźć ciche miejsce na wzgórzach wokół osad, jeśli wstało się wystarczająco wcześnie. Ludzie szli do pracy wraz ze wschodem słońca, Jezus musiał więc wstać wcześnie rano, by znaleźć odosobnione miejsce na modlitwę.

35. ”Nad ranem, gdy jeszcze było ciemno”: To precyzyjne określenie czasu składa się z trzech greckich przysłówków (prōi ennycha lian); zob. komentarz do 1,32.

”udał się na miejsce pustynne”: Ponieważ w okolicach Kafarnaum nie ma żadnej pustyni, Markowi musi chodzić o to, że Jezus udał się w miejsce odludne, by być z dala od ludzi.

36. ”Szymon z towarzyszami”: Poszukiwania Jezusa wynikały z przeświadczenia uczniów, że Jezus marnuje wielką okazję w Kafarnaum (zob. 1,37).

38-39. Słowo, które zostało tutaj użyte na okresilenie innych „miejscowości”, oznacza duże miasta rolnicze, nadal jednak zarządzane w sposób typowy dla wiosek; chodziło przypuszczalnie o miejsca, w których nie słyszano jeszcze o Jezusie. Jezus mógł zgromadzić największe tłumy w synagogach w dzień targowy i w szabat, oraz późnym popołudniem i wczesnym wieczorem gdy robotnicy skończyli swoją pracę.

”do sąsiednich miejscowości”: Decyzja o rozszerzeniu zasięgu misji głoszenia do „całej Galilei” (1,39) nie oznaczała odrzucenia Kafarnaum.

”bo na to wyszedłem”: Celem misji Jezusa było zwiastowanie królestwa Bożego (1,14-15) Czasownik exēlthon nie musi oznaczać porzucenia Kafarnaum („wyszedłem”) czy być teologiczną charakterystyką Boskiego źródła misji Jezusa („na to przyszedłem”).

”nauczając” […] i wyrzucając demony”: Słowa podsumowujące to, czego dowiedzieliśmy się do tej pory o Jezusie.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :