XIV NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK C

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XIV NIEDZIELA ZWYKŁA – Rok C

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Radość ery mesjańskiej

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

Radujcie się wraz z Jerozolimą, weselcie się w niej wszyscy, co ją miłujecie. Cieszcie się z nią bardzo wy wszyscy, którzyście się nad nią smucili.
Ażebyście ssać mogli aż do nasycenia z piersi jej pociech;
ażebyście ciągnęli mleko z rozkoszą z pełnej piersi jej chwały.
To bowiem mówi Pan: ”Oto skieruję do niej pokój jak rzekę i chwałę narodów jak strumień wezbrany.
Ich niemowlęta będą noszone na rękach i na kolanach będą pieszczone. Jak kogo pociesza własna matka, tak Ja was pocieszać będę; w Jerozolimie doznacie pociechy.
Na ten widok rozraduje się serce wasze, a kości wasze nabiorą świeżości jak murawa. Ręka Pana da się poznać Jego sługom”.
Iz 66,10-14c

Ta strofa rozbrzmiewa ekstatyczną radością Deutero-Izajasza; poeta woła nieustannie do nowej Jerozolimy: „Radujcie się!”. Nastrój radości przenika wiele poematów wchodzących w skład utworu Trito-Izajasza (Iz 56,7; 60,18; 61,3.7.10; 65,13-19) – można to łatwo przeoczyć w kontekście jego stanowczego sprzeciwu wobec fałszywego kultu w świątyni. Boże dzieci karmią się u piersi Jerozolimy – uroczy obraz pokoju i zadowolenia.
 

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Niech cała ziemia chwali swego Boga.

Z radością sławcie Boga, wszystkie ziemie,
opiewajcie chwałę Jego imienia,
cześć Mu wspaniałą oddajcie.
Powiedzcie Bogu: ”Jak zadziwiające są Twe dzieła!
Refren.
Niechaj Cię wielbi cała ziemia i niechaj śpiewa Tobie,
niech Twoje imię opiewa”.
Przyjdźcie i patrzcie na dzieła Boga:
zadziwiających rzeczy dokonał wśród ludzi.
Refren.
Morze na suchy ląd zamienił,
pieszo przeszli przez rzekę:
Nim się przeto radujmy!
Jego potęga włada na wieki.
Refren.
Przyjdźcie i słuchajcie mnie wszyscy
którzy boicie się Boga,
opowiem, co uczynił mej duszy.
Błogosławiony Bóg, który nie odepchnął mej prośby
i nie oddalił ode mnie swej łaski.
Refren.

Ps 66,1-3a.4-5.6-7a.16 i 20

Psalm składa się z hymnu pochwalnego na cześć Boga (ww. 1-7), wspólnotowego dziękczynienia za ocalenie (ww. 8-12) i dziękczynienia jednostki (ww. 13-20). Mowinckel twierdził, że psalm stanowi całość i jest narodowym dziękczynieniem wyrażonym przez króla (jako reprezentanta narodu).

5. ”Przyjdźcie i patrzcie na dzieła Boga”: Por. Ps 46,9; 64,10.

6. Meryzm -cała historia zbawienia ujęta jest w ramy: wzmianka o pierwszym (przejście przez Morze Czerwone) i ostatnim wydarzeniu (przejście przez Jordan).

7. ”Jego potęga włada na wieki”: Podobnie jak hymn z Wj 15 przechodzi od przejścia przez morze (ww. 4-10) do przejścia przez Jordan (ww. 16-17) i kończy się uwielbieniem wiecznego królowania Jahwe (w. 18), tak w formie streszczenia przechodzą ww. 6-7 w zakończenie hymnu Ps 66.

12b. ”przez ogień i wodę”: Meryzm oznaczający: „wszelkiego rodzaju trudności"; por. Iz 43,2; Syr 15,16.

13. ”Wejdę w Twój dom z całopaleniem”: Por. 5,8 odnośnie do podobnego nawiązania do wejścia do świątyni (częsty motyw królewski; por. 2 Krl 20,5-6; Ps 61,7-8).

19-20. Inkluzja z początkiem wspólnotowego dziękczynienia z w. 8: „Lecz Bóg wysłuchał... głos mojej modlitwy" (por. „rozgłaszajcie Jego chwałę" w w. 8), „błogosławiony Bóg" (por. „błogosławcie, ludy, naszemu Bogu" w ww. 8).

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

DRUGIE CZYTANIE
Krzyż Chrystusa chlubą chrześcijan

Czytanie z Listu świętego Pawła Apostoła do Galatów

Bracia:

Nie daj Boże, bym się miał chlubić z czego innego, jak tylko z krzyża Pana naszego Jezusa Chrystusa, dzięki któremu świat stał się ukrzyżowany dla mnie, a ja dla świata. Bo ani obrzezanie nic nie znaczy, ani nieobrzezanie, tylko nowe stworzenie.
Na wszystkich tych, którzy się tej zasady trzymać będą, i na Izraela Bożego niech zstąpi pokój i miłosierdzie.
Odtąd niech już nikt nie sprawia mi przykrości: przecież ja na ciele swoim noszę blizny, znamię przynależności do Jezusa.
Łaska Pana naszego Jezusa Chrystusa niech będzie z duchem waszym, bracia. Amen
Ga 6,14-18

14. Paweł chlubi się ranami znacznie cięższymi od spowodowanych przez obrzezanie - ukrzyżowaniem. Nie obawia się więc prześladowań ze strony niezadowolonych żydowskich przywódców.

”bym się miał chlubić z czego innego, jak tylko z krzyża”: Dla podkreślenia próżności judaizujących (6,12) Paweł odrzuca własne powody do chluby; nie polega na sobie samym, lecz na łasce i przychylności Boga (por 1 Kor 3,11; 2 Kor 11,16-12,10).

”krzyża”: Całości dzieła Chrystusa.

”dzięki któremu świat stal się ukrzyżowany dla mnie, a ja dla świata”: Tutaj słowo kosmos oznacza to wszystko, co nieprzyjazne Bogu; sferę przyjemności i ambicji związanych z ciałem, w której judaizujący znajdują chlubę. Dla tego wszystkiego Paweł umarł (2,19; 5,24), nie w znaczeniu wewnętrznym i psychologicznym czy w sensie doświadczenia mistycznego, lecz identyfikując się z historycznym wydarzeniem, które dokonało się na Kalwarii, urzeczywistniając Ojcowski plan zbawienia ludzkości. Czas dokonany wyraża stan, w którym Paweł, uczestnicząc w Chrystusowym wydarzeniu przez wyznanie wiary i chrzest, się znajduje (Rz 6,3-11).

15. „Nowe stworzenie” oznacza, że życie w przyszłym świecie już się dla wierzących rozpoczęło (zob. komentarz do Ga 5,5-6; 2 Kor 5,17). Paweł ponownie odwołuje się do owoców działania Bożej mocy, w przeciwieństwie do ludzkich uczynków.

”obrzezanie nic nie znaczy”: Słowa są powtórzeniem 5,6; por. 1 Kor 7,18-19.

”tylko nowe stworzenie”: Nowy ontyczny poziom ludzkiej egzystencji zostaje osiągnięty nie za pomocą normy postępowania, lecz dzięki dynamicznej podstawie, z której rodzi się nowe życie (zob. 1 Kor 15,45). Słowo ktisis oznacza aktywne „stwarzanie" jedynie w Rz 1,20; w tym i innych tekstach akcent pada raczej na „stworzenie" w znaczeniu „rzeczy stworzonej" (por. 1 Kor 7,19; 15,47-49; Rz 6,3-4).

16. Paweł błogosławi tych, „którzy tej zasady trzymać się będą" w przeciwieństwie do „zasad" żydowskiej halakah (zob. komentarz do Ga 5,16). Zwrot „(niech zstąpi) pokój" jest jednym z najczęściej spotykanych na żydowskich grobach. „Niech zstąpi po kój na Izraela" to słowa modlitwy często odmawianej w 'synagodze oraz końcowe błogosławieństwo modlitwy Amidah (jego podstawę znaleźć można już w Ps 125,5; 128,6). Jest to też antyteza w stosunku do przekleństwa rzuconego na ludzi, którzy zniekształcają Prawo (Ga 1,8-9). Uczeni dyskutują, czy słowo „Izrael" oznacza tutaj wierną żydowską Resztę, czy też wszystkich wierzących jako duchowych dziedziców Abrahama (rozdz. 3), chociaż większość wydaje się opowiadać za drugą interpretacją.

”Izraela Bożego”: Chrześcijanie jako lud Boży, jako nowi „potomkowie Abrahama" (3,29; por. Flp 3,3; Rz 9,6-7), w przeciwieństwie do „Izraela według ciała" (l Kor 10,18). W ten oto sposób Paweł zmienia ostatnie słowa Ps 125,5 lub 128,6: „Pokój nad Izraelem".

17. W starożytności tatuowano niektórych niewolników, przestępców i jeńców wojennych, a także wyznawców pewnych kultów religijnych z obszaru Egiptu i Syrii. Grecy i Rzymianie kojarzyli zwykle tatuaże z barbarzyńcami, zaś piętnowanie było stosowane wyłącznie do znakowania koni. Termin użyty tutaj przez Pawła był zwykle stosowany raczej na oznaczenie tatuażu, niż piętna; częściej też mógł odnosić się do zwyczajnego znamienia lub blizny. W tym kontekście, Pawłowi chodzi o to, że został ukrzyżowany wraz z Chrystusem (Ga 6,14) - o czym przypuszczalnie świadczyły „blizny" pozostałe po wcześniejszych prześladowaniach (Ga 5,11; 6,12-13).

”znamię przynależności do Jezusa”: Greckie słowo stigmata nie oznacza tego samego, co „stygmat” we współczesnym języku polskim. Paweł tak wiele wycierpiał z powodu chorób (4,13; 2 Kor 12,7); bicia rózgami (2 Kor 11,25), „dzikich zwierząt" (1 Kor 15,32) i „doświadczeń" (2 Kor 1,8), że mógł mówić o dowodach swojego cierpienia jako „znamionach", które na zawsze oznakowały go jako „niewolnika Chrystusa Jezusa" (Ga 1,10; por. Rz 1,1). W starożytności słowo stigma oznaczało zwykle piętno do oznakowania niewolników lub zwierząt stanowiących czyjąś własność. Z takich „znaków" na swoim ciele Paweł gotów był chętnie się chlubić przed tymi, którzy szukali chwały w innym znaku uczynionym na ciele (obrzezaniu).

18. Termin przetłumaczony jako „bracia" znaczy „rodzeństwo" (w niektórych przekładach „bracia i siostry; w języku greckim rzeczownik rodzaju męskiego w liczbie mnogiej może obejmować także kobiety). Słowo to było często stosowane w odniesieniu do ludzi jednej rasy lub narodowości, w ten sposób zwracali się też do siebie członkowie grup religijnych

Por. Flp 4,23; Flm 25.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Sercami waszymi niech rządzi Chrystusowy pokój,
słowo Chrystusa niech w was przebywa z całym swoim bogactwem.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Kol 3,15a.16a

EWANGELIA
Pokój królestwa Bożego

Słowa Ewangelii według świętego Łukasza

Jezus wyznaczył jeszcze innych siedemdziesięciu dwóch uczniów i wysłał ich po dwóch przed sobą do każdego miasta i miejscowości, dokąd sam przyjść zamierzał. Powiedział też do nich:
”Żniwo wprawdzie wielkie, ale robotników mało; proście więc Pana żniwa, żeby wyprawił robotników na swoje żniwo. Idźcie, oto was posyłam jak owce między wilki. Nie noście z sobą trzosa ani torby, ani sandałów; i nikogo w drodze nie pozdrawiajcie.
Gdy do jakiego domu wejdziecie, najpierw mówcie: »Pokój temu domowi«. Jeśli tam mieszka człowiek godny pokoju, wasz pokój spocznie na nim; jeśli nie, powróci do was. W tym samym domu zostańcie, jedząc i pijąc, co mają; bo zasługuje robotnik na swą zapłatę. Nie przechodźcie z domu do domu. Jeśli do jakiego miasta wejdziecie i przyjmą was, jedzcie, co Wam podadzą; uzdrawiajcie chorych, którzy tam są, i mówcie im: »Przybliżyło się do was królestwo Boże«.
Lecz jeśli do jakiego miasta wejdziecie, a nie przyjmą was, wyjdźcie na jego ulice i powiedzcie: »Nawet proch, który z waszego miasta przylgnął nam do nóg, strząsamy wam. Wszakże to wiedzcie, że bliskie jest królestwo Boże«. Powiadam wam: Sodomie lżej będzie w ów dzień niż temu miastu”.
Wróciło siedemdziesięciu dwóch z radością mówiąc: ”Panie, przez wzgląd na Twoje imię nawet złe duchy nam się poddają”.
Wtedy rzekł do nich: ”Widziałem szatana spadającego z nieba jak błyskawica. Oto dałem wam władzę stąpania po wężach i skorpionach, i po całej potędze przeciwnika, a nic wam nie zaszkodzi. Jednak nie z tego się cieszcie, że duchy się wam poddają, lecz cieszcie się, że wasze imiona zapisane są w niebie”.
Łk 10,1-12.17-20

1. O ile Jezus wybrał Dwunastu uczniów, by reprezentowali dwanaście pokoleń Izraela, wybrał również większą liczbę uczniów, by reprezentowali siedemdziesiąt narodów (czasami siedemdziesiąt dwa), o których mówi tradycja żydowska, zapowiadając w ten sposób misję ewangelizacyjną skierowaną do pogan. (W niektórych greckich rękopisach jest liczba siedemdziesiąt, w innych - siedemdziesiąt dwa.) Por. siedemdziesięciu starszych ludu natchnionych duchem proroctwa w Lb 11,24-25 oraz Eldad i Medad (Lb 11,26).
Heroldów wysyłano zwykle parami. Termin „wysłał" wskazuje na to, że byli oni apostołami, podobnie jak Dwunastu

”siedemdziesięciu dwóch”: Zastosowanie zasad krytyki tekstu nie pozwala na rozstrzygnięcie czy w tekście oryginalnym było ich 70, czy też 72 - wiarygodne starożytne manuskrypty potwierdzają obydwie wersje tekstu. Starotestamentowy odpowiednik tego tekstu znajduje się w Rdz 10,2-31 -w spisie ludów świata: tekst masorecki wymienia ich 70, podczas gdy LXX - 72. Łukasz upatruje korzeni uniwersalnej misji Kościoła w służbie Jezusa,

”po dwóch”: Można wskazać trzy powody wysyłania uczniów w parach: by mogli się wzajemnie wspierać; by mogli składać wiarygodne świadectwo o prawdziwości swoich słów (zob. Pwt 19,15); by być żywym uosobieniem ewangelii pokoju (zob. ww. 5-6). Być może najbardziej znaną nowotestamentową parą misjonarzy byli Paweł i Barnaba (zob. Dz 13).

2. Rabini z przełomu I i II w. po Chr. wypowiadali podobne słowa do tych, które wypowiada tutaj Jezus, odnosząc je do nauczania ludu Prawa. Pilność przeprowadzenia prac żniwiarskich, gdy pola już dojrzałe, stanowiła naturalny przykład dla rolników z I w.

3. Żydzi opisywali czasami siebie (Izraela) jako owce pomiędzy wilkami (poganami). Obraz owcy wśród wilków był przysłowiowym symbolem bezbronności.

”owce między wilki”: Ten sugestywny obraz ma dwa wymiary: misjonarze będą bezbronni wobec ludzkiej wrogości; chrześcijańska misja otwiera nową erę pokoju i pojednania, w której wilk będzie mieszkał razem z barankiem (zob. Iz 11,6; 65,25).

4. Apostołowie mieli wędrować z niewielkim bagażem, jak członkowie innych grup. Wiadomo, że esseńczycy okazywali gościnność swoim współwyznawcom przybywającym z innych miast, nie potrzebowali więc dużego bagażu w podróży. Niepozdrawianie nikogo w drodze wskazuje na pilność misji prorockiej, polegającej na reprezentowaniu Boga, nie zaś samych siebie (por. 1 Krl 13,9-10; 2 Krl 4,29; 9,3). Nieudzielenie pozdrowienia uważano za obrazę, zaś ludzie pobożni starali się pierwsi pozdrawiać napotkanych. (Żydowscy nauczyciele byli jednak zgodni, że nie należy przerywać czynności religijnych, np. modlitwy, by kogoś pozdrowić.)

”nikogo w drodze nie pozdrawiajcie”: To społecznie szokujące zachowanie ma symboliczne znaczenie, nawiązując do postępowania proroków (Ez 4-5) - miało ono skupiać uwagę na znaczeniu autentycznego pokoju.

5-7. Okazywanie gościnności podróżnym było jedną z głównych cnót w starożytności na całym obszarze śródziemnomorskim, szczególnie w judaizmie. Ówczesny savoir-vivre określał, kogo i w jakiej sytuacji należało pozdrawiać, ponieważ pozdrowienie „pokój" było jednocześnie błogosławieństwem mającym udzielić pokoju. Jezus lekceważy te zasady, ustanawiając nowe.

6. ”człowiek godny pokoju”: To rzadkie określenie stanowi element Łukaszowego poglądu na chrześcijańskie przesłanie pojednania i tego, kto jest oddany dążeniu do pokoju.

9. W chrześcijańskim zwiastowaniu i uzdrawianiu chorych manifestuje się Boże panowanie.

10-16. Do tego momentu Łukasz zwracał uwagę przede wszystkim na pozytywny charakter chrześcijańskiej misji. Teraz przechodzi do omówienia strony negatywnej: Jezus spotkał się z wrogością i odrzuceniem ze strony ludzi, podobny los spotka również jego wysłanników. Jednak historia Pawła opisana w Dz dowodzi, że słowo Boże zatriumfuje, nawet jeśli ludzie, którzy je zwiastowali, mieliby zostać zastąpieni.

10-11.. Pobożni Żydzi, którzy powracali do Ziemi Świętej, nie chcieli, by nawet pył z ziem pogańskich pozostał na ich sandałach.

12. Zarówno biblijni prorocy, jak i późniejsza tradycja żydowska, ukazywali Sodomę jako ucieleśnienie grzeszności (np. Pwt 32,32; Iz 1,9; 3,9; 13,19; Jr 23,14; 50,40; Lm 4,6; Ez 16,46; Am 4,11; So 2,9). Konkretnym grzechem, który Jezus miał tutaj przypuszczalnie na myśli, było odrzucenie Bożych posłańców, chociaż nie byli oni tak ważni jak Jezus (por. Rdz 19).

17. Egzorcyści posługiwali się zwykle różnymi magicznymi zaklęciami, by skłonić złe duchy do opuszczenia opętanego. Uczniowie byli więc zdumieni natychmiastową skutecznością imienia Jezusa.

”złe duchy”: Przypomina to władzę, którą Jezus okazał nad demonami w Galilei (8,26-39), i moc, której udzielił Dwunastu (9,1-2). Siedemdziesięciu (72) uczniów posiadało tę samą władzę.

18. Chociaż teksty, które przytacza się zwykle jako odnoszące się do upadku szatana (Iz 14; Ez 28), w swoim kontekście nawiązują jedynie do królów podających się za bogów, to jednak w wielu żydowskich tradycjach pojawia się wiara w upadek aniołów (szczególnie w oparciu o Rdz 6,1-3).
Kontekst i czas niedokonany greckiego czasownika („widziałem") mogą jednak sugerować, że chodzi tutaj o coś całkiem innego: wycofanie się samozwańczego władcy tego świata (Łk 4,6) przed przedstawicielami Jezusa. (Według tradycji żydowskiej, anioł stróż Egiptu został wrzucony do morza, gdy Bóg uderzył Egipcjan, broniąc Izraela. Obraz strącenia z nieba nie był zwykle rozumiany dosłownie, np. Lm 2,1.)

Działalność Jezusa i jego Kościoła wiedzie do pokonania mocy zła.

19. Ochrona, jaką obiecuje Jezus, jest podobna do tej, którą czasami obiecywał Bóg w Starym Testamencie (por, Pwt 8,15; Ps 91,13; na temat skorpionów jako metafory przeszkód stawianych przez ludzi na drodze czyjegoś powołania zob. Ez 2,6). Pojawiające się tutaj węże, czasami łączone z 'szatanem, złymi duchami lub magią, reprezentują zapewne zastępy diabelskie.

„Wąż i skorpion nie były jedynymi przyczynami fizycznego zła w Palestynie, lecz w ST stanowiły symbol wszelkiego zła" (FLG 863). W Dz Łukasz często wspomina, że Pan Jezus ratował swoich misjonarzy przed niszczycielskimi siłami (np. 28,1-6).

20. Księga w niebie, która zawiera imiona sprawiedliwych, to obraz często pojawiający się w literaturze żydowskiej (np. Księga Jubileuszów; 1 Księga Henocha), mający liczne pierwowzory w Starym Testamencie (Wj 32,32; Iz 4,3; Dn 12,1; Ml 3,16; być może Ps 56,8; 139,16; Jr 17,3).

Łukasz pomniejsza entuzjazm uczniów z powodu sukcesów misyjnych, kładąc nacisk na bardziej trwały - fakt, że ich imiona są zapisane w niebie.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.