UROCZYSTOŚĆ NMP CZĘSTOCHOWSKIEJ

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

UROCZYSTOŚĆ NMP CZĘSTOCHOWSKIEJ

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Maryja stolicą mądrości

Czytanie z Księgi Przysłów

Pan mnie stworzył, swe arcydzieło, przed swymi czynami, od dawna, od wieków jestem stworzona, od początku, nim ziemia powstała.
Jestem zrodzona, gdy jeszcze bezmiar wód nie istniał ani źródła, co wody tryskają, i zanim góry stanęły. Poczęta jestem przed pagórkami, nim ziemię i pola uczynił, początek pyłu na ziemi.
Gdy niebo umacniał, z Nim byłam, gdy kreślił sklepienie nad bezmiarem wód, gdy w górze utwierdzał obłoki, gdy źródła wielkiej otchłani umacniał, gdy morzu stawiał granice, by wody z brzegów nie wyszły, gdy kreślił fundamenty pod ziemię. Ja byłam przy Nim mistrzynią, rozkoszą Jego dzień po dniu, cały czas igrając przed Nim, igrając na okręgu ziemi, znajdując radość przy synach ludzkich.
Więc teraz, synowie, słuchajcie mnie, szczęśliwi, co dróg moich strzegą. Przyjmijcie naukę i stańcie się mądrzy, pouczeń moich nie odrzucajcie. Błogosławiony ten, kto mnie słucha, kto co dzień u drzwi moich czeka, by czuwać u progu mej bramy, bo kto mnie znajdzie, ten znajdzie życie i uzyska łaskę u Pana.
Prz 8,22-35

22-31. Wyższość Mądrości nad wszystkimi rzeczami wynika z jej powstania przed nimi.

22. qānānî: LXX, Syr. i Targ. tłumaczą „(Pan) stworzył mnie". Inne wersje mają: „zrodził", „wywiódł" czy „ukształtował" jako paralelizm z czasownikami z ww. 24-25. Oznacza to, że Mądrość byłaby pierwszym dziełem stworzenia. Hebr. qnh znaczy dokładnie „dostać", „posiadać" (por. B. Yawter, JBL 99 [ 1980] 205-216), i tak zostało przetłumaczone przez Aq, Sym, Th i Wlg. Następnie Pan zastosował Mądrość w stworzeniu; nie podano żadnej wskazówki co do jej pochodzenia. Rē'šît darkô oznacza „pierwszy owoc", „pierworodny", „na początku jego drogi" czy „zasada", „model", zależnie od znaczenia czasownika qnh (por. W. Irwin, JBL 80 [ 1961 ] 140; G. Yee, ZAW94 [ 1982] 58-66).

23. ”jestem stworzona”: Obraz narodzenia, por. Hi 10,10.27-30. Mądrość była świadkiem stworzenia i poznała jego tajemnice.

30. ’āmôn: Albo „rzemieślnik" (lekcja 'ommān), albo „małe dziecko", „wychowanka" (’āmûn). Ten ostatni pasuje do narodzin z ww. 24-25. Znaczenie „rzemieślnik" występuje w głównych wersjach starożytnych i w Mdr 7,22-8,1. 32-36. Końcowa zachęta zawierająca dwa błogosławieństwa, ww. 32b i 34a. 35
 

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

8,22-29. Mądrość poprzedzająca powstanie kosmosu. Podobnie jak Ewangelia św. Jana, która rozpoczyna się słowami "Na początku było Słowo", autor Księgi Przysłów powiada, że mądrość była pierwszym z Bożych stworzeń, istniejącym wraz z Bogiem u zarania czasu. Mądrość była obecna podczas stwarzania wszystkich innych bytów we wszechświecie. Podobnie jak egipska Maat, która ukazana została jako towarzyszka boga słońca, stwórczego Re, mądrość wydaje się posłańcem Jahwe, najstarszym z bytów stworzonych. Możliwe, że można by się tutaj również dopatrzyć jakichś związków z babilońskim mitem o stworzeniu oraz ugaryckim opisem Ela, nie jest to jednak pewne.

8,30. Mądrość jako zręczny rzemieślnik [BT: "mistrzyni"]. R. Murphy słusznie połączył ten werset z użyciem "Ja jestem" w Rdz 3,14, odczytując go jako aluzję do Boga-Stwórcy. Jeśli mądrość jest "mistrzowskim rzemieślnikiem" Boga lub duchem stwórczym, byłaby to trafna paralela do obrazu pojawiającego się w Prz 3,19. Jeśli, z drugiej strony, mądrość jest "małym dzieckiem" (niektóre przekłady preferują takie znaczenie) bawiącym się u stóp Boga, nadal przecież obecny jest element "radości" z powodu przebywania w obecności Bożej i doświadczania dreszczyku emocji, towarzyszącego wyłanianiu się stworzenia w okresie, gdy nie było innych trosk. W tekstach egipskich Maat nazywana jest również "dziecięciem bogów", które raduje się igraniem z nimi. Istnieją także liczne przykłady motywu dzieł mistrzowskiego rzemieślnika, np. ukształtowanie ludzi przez Marduka w babilońskim eposie Enuma Elisz oraz rywalizacja pomiędzy Nintu-Mami a Ea-Enki o stworzenie ludzi z gliny w babilońskim eposie Atrachasis. W egipskich tekstach o stworzeniu pochodzących z Memfis, Ptah przedstawiany jest jako mistrzowski rzemieślnik zajęty dziełem tworzenia. Oprócz tego literatura akadyjska mówi o siedmiu wielkich "rzemieślnikach", starożytnych mędrcach, którzy żyli po potopie i przekazali mądrość pierwszym królom.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

lub:

PIERWSZE CZYTANIE
Góra świątyni Pana

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

Stanie się na końcu czasów, że góra świątyni Pana stanie mocno na wierzchu gór i wystrzeli ponad pagórki.
Wszystkie narody do niej popłyną, mnogie ludy pójdą i rzekną: „Chodźcie, wstąpmy na Górę Pana do świątyni Boga Jakuba. Niech nas nauczy dróg swoich, byśmy kroczyli Jego ścieżkami. Bo Prawo wyjdzie z Syjonu i słowo Pana z Jeruzalem”.
On będzie rozjemcą pomiędzy ludami i wyda wyroki dla licznych narodów. Wtedy swe miecze przekują na lemiesze, a swoje włócznie na sierpy. Naród przeciw narodowi nie podniesie miecza, nie będą się więcej zaprawiać do wojny.
Chodźcie, domu Jakuba, postępujmy w światłości Pana.
Iz 2,2-5

Chociaż niektórzy egzegeci odmawiają Izajaszowi autorstwa tej wyroczni, jest ona zgodna z jego wizją Jahwe jako króla wszechświata i z innymi elementami jego orędzia. Wyrocznię tę można także znaleźć w Mi 4,1-4, jednak pro rok, który zapowiadał zniszczenie świątyni (Mi 3,12), nie używał takich słów.

2. ”na końcu czasów”: Znaczy chyba po prostu „w przyszłości" (zob. E. Lipiński, VT 20 [1970] 445-50), czasem z odniesieniem do nowego lądu, i nie wskazuje na eschatologię późniejszą od Izajasza. Wybór Syjonu na miejsce zamieszkiwania Jahwe, miejsce jego szczególnej opieki i cel pielgrzymki narodów, niekiedy z motywem pokoju i zniszczenia oręża - to tematy, które odnaleźć można w „Psalmach Syjonu" (46,48,76,87 -> Księga Psalmów 19,62) i gdzie indziej, jako wyraz wiary sprzed okresu Iz. 3. Terminologia nawiązuje do pielgrzymowania („wstępuje się", aby uczcić Jahwe). Akcent pada na poszukiwanie pouczenia (to właśnie znaczy tutaj tôrâ, por. 1,10) w zakresie postępowania moralnego, a „drogi" Jahwe uznaje się za słuszne. Różnica między czasem teraźniejszym a idealną przyszłością polega na tym, że obecnie tôrâ Jahwe jest odrzucana nawet przez Judę (30,8-14), natomiast później poznają ją wszyscy.

4. Opisany tutaj pokój zakłada wyrzeczenie się podbojów oraz akceptację ogólnych norm Jahwe i jego poszczególnych sądów. Izajaszowe umiłowanie pokoju jest widoczne także w jego obrazie idealnego przyszłego króla (9,5-6; 11,6-9).

5. Napomnienie dodane przez późniejszego redaktora; zakończenie w Mi 4,4 jest zupełnie inne.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

2,2. Góra świątyni Pańskiej. W kontekście topograficznym Jerozolima wznosi się ponad swoje bezpośrednie otoczenie, zawsze więc trzeba do niej się wspinać. Oprócz tego świątynia znajdowała się w najwyższym punkcie miasta, droga do niej wiodła pod górę także wówczas, gdy człowiek znajdował się w Jerozolimie. W tej mowie wykorzystano fakty topograficzne, by zwiastować przyszły polityczny awans miasta. Kronika Weidnera ogłasza, że miasto Babilon powinno zostać wywyższone i podniesione ponad wszystkie ziemie. Oprócz tego inskrypcje widniejące na budowlach asyryjskich często mówią o wywyższeniu świątyni przez jej odnowienie lub zwiększenie jej wysokości. W literaturze babilońskiej proroctwo Marduka (o kilkaset lat wcześniejsze od Księgi Izajasza) oznajmia przyszłe wywyższenie Babilonu, z jego świątynią o podwojonej wysokości. W tekście wspomina się również o powrocie rozproszonych (tj. posągów bogów, które zostały zagrabione ze świątyń Babilonu). Później miał nastąpić okres pokoju, sprawiedliwości i pomyślności, w którym m.in. rozebrane zostaną twierdze. Te ogólne sformułowania na temat odnowienia miasta i jego wyniesienia są więc elementem powszechnej retoryki Bliskiego Wschodu.

2,2. Wszystkie narody. Już teksty z 2000 przed Chr. mówią o uniwersalnym oddziaływaniu nowej świątyni. Gudea powiada o świątyni, którą zbudował Ningirsu, że przyciąga ludy z odległych, obcych ziem; zgromadzą się, by oddać cześć bóstwu. W świątyniach zasięgano wyroczni w celu rozstrzygnięcia sporów prawnych oraz w sprawie działań, które należy podjąć. Nie było rzeczą niezwykła, by cudzoziemcy, nawet królowie, pokonywali ogromne odległości w celu zasięgnięcia rady bogów. Na przykład perski król Kambyzes udał się do Buto w Egipcie po wyrocznię do słynnego egipskiego przybytku Leto.

2,4. Miecze przekują na lemiesze. Zamiast o "płozę" pługu służącą do odgarniania ziemi, może tutaj chodzić o metalowy koniec, który robi w ziemi bruzdę. To samo hebrajskie słowo zostało jednak użyte w 2 Krl 6,5, gdzie wydaje się odnosić do jakiegoś rodzaju topora [BT: "siekiera"]. Ponieważ miecz został "przekuty", możliwe że wykonano z niego metalowy trzpień posiadający wiele zastosowań.

2,4. Włócznie na sierpy. Sierpy do przycinania były małymi nożami używanymi do usuwania z krzewów winnych liści i nowych pędów. Noże odnalezione przez archeologów mają wygięty kształt, podobny do dzisiejszego sierpa. Przypominają umieszczane na drzewcu ostrze włóczni popularne w okresie brązu.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Tyś wielką chlubą naszego narodu.

Wielki jest Pan i godzien wielkiej chwały
w mieście naszego Boga.
Święta Jego góra, wspaniałe wzniesienie,
radością jest całej ziemi.
Refren.
Cośmy słyszeli, to zobaczyliśmy
w mieście Pana Zastępów,
w mieście naszego Boga;
Bóg je umacnia na wieki.
Refren.
Rozważamy, Boże, Twoją łaskawość
we wnętrzu Twojej świątyni.
Jak imię Twe, Boże, tak i chwała Twoja
sięga po krańce ziemi.
Prawica Twoja pełna jest sprawiedliwości.
Refren.
Obejdźcie dokoła Syjon,
policzcie jego wieże.
By powiedzieć przyszłym pokoleniom,
że Bóg jest naszym Bogiem na wieki.
Refren.

Ps 48,2-3.9-11.13-15

Ps 48. Podobnie jak Ps 46, i ten psalm jest hymnem na cześć Syjonu, podkreślającym motywy boskiej góry i pokonania narodów, które wystąpiły przeciw Izraelowi (Ps 2,2-3). Inny motyw Syjonu, pielgrzymka do świątyni, występuje w ww. 9-15.

Struktura:
ww. 2-4 (wielbienie Jahwe na Syjonie);
ww. 5-8 (klęska wrogów politycznych);
ww. 9-12 (wielbienie Boga w świątyni);
ww. 13-15 (wędrówka po Syjonie).

4. ”Bóg w jego zamkach”: Por. Ps 46,6; 76,2-3; Mi 3,11; So 3,15-17.

5-8. Ataki narodów na Syjon, ich wałka oraz klęska (Ps 2,4-9; 46,7-8; 76,5-7). Drżenie, które chwyta królów, jest charakterystyczne dla języka świętej wojny (Wj 15,14-16; Joz 2,9-11).

9. Wizja niezdobytego miasta chronionego przez Boga, który zatrwożył wrogich królów, niesie radość pielgrzymom.

10. ”we wnętrzu Twojej świątyni”: Celem pielgrzymki jest uczestnictwo w kulcie świątynnym.

11. ”jak imię Twe, Boże”: Boże „imię" i „chwała" mogą oznaczać jego objawienie się w świetlanym majestacie. Zauważ przejście od opisu chwały (słowa o Bogu) w w. 1 do modlitwy (słowa zwrócone do Boga) w ww. 10-11.

13-14. Czciciele przyłączają się do procesji dokoła świętego miasta. Jego baszty" tworzą inkluzję z identycznym słowem (przetłumaczonych jako „zamki") w w. 4.

15. ”jest naszym Bogiem”: Rozważanie nad niezdobytym miastem prowadzi pielgrzymów do rozważenia boskiego źródła siły miasta.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

48,2. Góra Jego święta. W Księdze Psalmów góra Syjon jest często nazywana "świętym wzgórzem" Jahwe lub "świętą górą" (Ps 2,6; 3,5; 15,1; 43,3; 99,9). Należy jednak pamiętać, że miejsce to uważano za ważne tylko dlatego, iż przebywała tam obecność Boża. Z bóstwami związane były również inne święte góry, np. góra Safon z Baalem i mezopotamskie zigguraty, gdzie cześć oddawano Mardukowi i innym bóstwom.

48,13-14. Baszty, mury i warownie umocnionych miast. Podstawowe elementy architektoniczne umocnionego miasta pełniły rolę fortyfikacji obronnych oraz monumentalnego pokazu ziemskiej potęgi państwa. Baszty znajdowały się w regularnych odstępach od siebie w systemie murów obronnych, górując nad każdą z bram. Mury sięgające 12 m (np. w Tell Dan) ciągnęły się pomiędzy basztami, często z występami, stwarzającymi dodatkowe miejsce dla łuczników i umożliwiającymi obrońcom miotanie innych pocisków. Wewnątrz miasta wznoszono często warownię, w której można było się schronić, gdy nieprzyjaciel sforsował mury. Ponieważ warownia miała zwykle dużą wysokość, stanowiła dodatkowe ogniwo w systemie ogni sygnałowych, za pomocą których przesyłano wiadomości między miastami (zob. komentarz do Iz 32,14 i Ne 3,26, gdzie jest mowa o wzgórzu Ofel w Jerozolimie). Na temat dodatkowych informacji dotyczących baszt i systemu murów obronnych zob. komentarz do Iz 2,15. Na temat informacji o umocnionych bramach zob. komentarz do Iz 54,12.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

DRUGIE CZYTANIE
Bóg zesłał swojego Syna zrodzonego z niewiasty

Czytanie z Listu świętego Pawła Apostoła do Galatów

Bracia:
Gdy nadeszła pełnia czasu, zesłał Bóg swojego Syna, zrodzonego z niewiasty, zrodzonego pod Prawem, aby wykupił tych, którzy podlegali Prawu, abyśmy mogli otrzymać przybrane synostwo. Na dowód tego, że jesteście synami, Bóg wysłał do serc naszych Ducha Syna swego, który woła: „Abba, Ojcze”. A zatem nie jesteś już niewolnikiem, lecz synem. Jeżeli zaś synem, to i dziedzicem z woli Bożej.

Ga 4,4-7

4. W tekstach żydowskich jest często mowa o wypełnieniu się wyznaczonego czasu, co miało stano wić uznanie doskonałej mądrości Bożej, która włada nad ludzkimi dziejami. (Niektórzy komentatorzy porównywali „pełnię czasu" z dojrzałością kultury grecko-rzymskiej do przyjęcia się chrześcijaństwa. Inni sprzeciwiali się temu, wyliczając niemal nieprzekraczalne przeszkody, jakie owa kultura piętrzyła przed pierwszymi chrześcijanami). Paweł porównuje owo wypełnienie się czasu do momentu, w którym chłopiec osiąga wiek dojrzały i jest uważany za dorosłego (około trzynastego lub czternastego roku życia). Określenie „zrodzony pod Prawem" oznacza, że Jezus był zobligowany do przestrzegania Prawa Mojżesza.

”pełnia czasu”: Wychodząc od „czasu wyznaczonego" przez rodzica (4,2), Paweł poszerza znaczenie swojego porównania, odnosząc je do momentu historii, w którym miała miejsce zbawcza Boża interwencja. Ludzka wolność przyszła wraz z Chrystusem,

”zesłał Bóg Syna swego”: Czasownik (ex)apostellein nabrał we wczesnym Kościele szczególnego religijnego znaczenia: „wysłać kogoś na służbę królestwa, wyposażywszy go w autorytet ugruntowany w Bogu" (zob. TDNT 1, 406). „Posłanie" ma charakter funkcjonalny, wyjaśniający misję Syna. Brak wzmianki o preegzystencji Syna, która jest tutaj sugerowana.

”zrodzonego z niewiasty”: Słowo genomenon zostało użyte w aoryście, co wskazuje na przyjęcie natury ludzkiej dla wypełnienia misji. Słowa te zostały zaczerpnięte ze ST (Hi 14,1; 15,14; 25,4; por. 1 QH 13,14). Zrodzony z niewiasty Jezus podporządkował się Prawu, przyjmując obrzezanie i stając się zdolnym do wzięcia na siebie przekleństwa. Aby jednak Galaci nie wyciągnęli z tego niewłaściwego wniosku, Paweł nie wspomina o obrzezaniu Jezusa. Zamiast słowa genomenon, „zrodzony", niektórzy pisarze patrystyczni czytają gennōmenon i odnoszą je do dziewiczego poczęcia Maryi; jednak ta interpretacja jest anachroniczna (zob. MNT 37-38, 42).

6. Rzymska adopcja wymagała świadków - funkcję tę spełnia tutaj 'Duch Święty. Jest naturalne, że Duch powinien składać świadectwo, bowiem w judaizmie traktowano Ducha jako Tego, który udziela natchnienia prorokom. Tutaj Duch inspiruje wierzących i przemawia do nich tak jak kiedyś przemawiał do proroków, by przypominać im o ich powołaniu dzieci Bożych. „Abba" to aramejskie „tatuś" — słowo wyrażające szczególną bliskość, rzadko (jeśli w ogóle) stosowane w judaizmie jako forma bezpośredniego zwracania się do Boga (zob. komentarz do Mk 14,36; Rz 8,15).

”Na dowód tego, że jesteście synami”: Spójnik hoti może oznaczać „ponieważ", tak więc uznanie za synów byłoby podstawą późniejszego zesłania Ducha. Jednak Rz 8,14-17 wydaje się sugerować, że dar Ducha jest konstytutywnym elementem chrześcijańskiego synostwa; dlatego wielu komentatorów uważa, iż ma on raczej znaczenie „to, że" (por. S. Zedda, L'adozionea Figlio diDio [Rome, 1942]).

”Ducha Syna swego”: Duch jest również celem misji wyznaczonej przez Ojca (ho theos); w innych fragmentach jest darem zmartwychwstałego Kyrios.

”Abba, Ojcze!”: Ożywiający Duch zmartwychwstałego Syna jest dynamiczną zasadą przybranego synostwa (zob. Rz 1,3; 8,15-17). Pozwala on chrześcijaninowi z najgłębszym wewnętrznym przekonaniem wołać do Boga: „Ojcze!". Bez pomocy Ducha wierzący nigdy nie mógłby wznieść do Boga takiego wołania. Aramejski emfatyczny zwrot abbā, dosł. „ojcze", był używany jako wołacz; później przyjął się w kręgach gr. i, wraz z gr. odpowiednikiem ho pātēr, zaczął pełnić rolę formuły liturgicznej

7. Galaci zostali teraz uwolnieni spod opieki niewolnika-opiekuna z Ga 3,24-25, nastał już bowiem właściwy czas (Ga 4,4).

”nie jesteś już niewolnikiem”: Chrześcijanin został uwolniony od Prawa,

”z woli Bożej”: Gorsze rękopisy mają „przez Chrystusa" czy „dziedzicem Boga przez Chrystusa".

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Zdrowaś Maryjo, łaski pełna, Pan z Tobą,
błogosławionaś Ty między niewiastami.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Łk 1,28

EWANGELIA
Wesele w Kanie Galilejskiej

Słowa Ewangelii według świętego Jana

W Kanie Galilejskiej odbywało się wesele i była tam Matka Jezusa.
Zaproszono na to wesele także Jezusa i Jego uczniów. A kiedy zabrakło wina, Matka Jezusa mówi do Niego: „Nie mają już wina”.
Jezus Jej odpowiedział: „Czyż to moja lub Twoja sprawa, Niewiasto? Jeszcze nie nadeszła godzina moja”.
Wtedy Matka Jego powiedziała do sług: „Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie”.
Stało zaś tam sześć stągwi kamiennych przeznaczonych do żydowskich oczyszczeń, z których każda mogła pomieścić dwie lub trzy miary.
Rzekł do nich Jezus: „Napełnijcie stągwie wodą”. I napełnili je aż po brzegi. Potem do nich powiedział: „Zaczerpnijcie teraz i zanieście staroście weselnemu”. Ci zaś zanieśli.
A gdy starosta weselny skosztował wody, która stała się winem, i nie wiedział, skąd ono pochodzi, ale słudzy, którzy czerpali wodę, wiedzieli, przywołał pana młodego i powiedział do niego: „Każdy człowiek stawia najpierw dobre wino, a gdy się napiją, wówczas gorsze. Ty zachowałeś dobre wino aż do tej pory”.
Taki to początek znaków uczynił Jezus w Kanie Galilejskiej. Objawił swoją chwałę i uwierzyli w Niego Jego uczniowie.
J 2,1-11

Pierwszy z cudów opisanych w J określony został mianem jednego ze „znaków" Jezusa; dostarczył on okazji do objawienia Jego chwały Jezusa, co skłoniło uczniów do uwierzenia w niego (w. 11). Chociaż niektórzy Janowi czytelnicy mogli dopatrywać się w tym cudzie związków z kultem Dionizosa, wydaje się, że ewangelista zaczerpnął tę historię ze źródła wcześniejszego, przypuszczalnie pochodzenia palestyńskiego. Dwa elementy opowieści mogą łączyć się z „żydowskim" kontekstem: (a) konieczność „zastąpienia" przez Jezusa wody przeznaczonej do żydowskich obrzędów oczyszczenia w „pustych" kamiennych stągwiach; (b) wyobrażenie wina jako składnika weselnej uczty mesjańskiej (Iz 54,4-8; 62,4-5). Obydwa tematy pojawiają się w tradycjach synoptycznych niezależnie od opowiadań o cudach (zob. Mk 2,19.22, zawiera wypowiedź o „młodym winie"; 7,1-7). Obfitość wina jest częstym symbolem przywrócenia pomyślności lub eschatonu (por. Am 9,13; Oz 2,24; Jl 4,18;.Iz 29,17; Jr 31,5; 1 Hen 10,19; 2 Apoc. Bar. 29,5). Niektórzy naukowcy sugerowali, że opowiadanie o cudzie przemienienia wody w wino powinno być traktowane jako odmiana „cudu nakarmienia" w cyklu Eliasza-Elizeusza (chleby: 2 Krl 4,42-44; oliwa: 1 Krl 17,1-6; 2 Krl 4,1-7).
Niezależnie od źródeł opowiadania o cudzie w Kanie J wykorzystuje jego symbolikę w odniesieniu do osoby Jezusa. Sam cud, opisany jakby mimochodem (w. 9), nigdy nie stał się publiczną manifestacją mocy Jezusa. Znaczna część narracji pozbawiona jest typowego języka Janowego, chociaż w w. 4 znajdujemy wzmiankę o „godzinie" Jezusa. Oprócz tego w w. 11 cud w Kanie określony został jako „początek znaków", zaś wj 4,54 czytamy, że uzdrowienie syna królewskiego urzędnika było „drugim znakiem", jaki Jezus uczynił „od chwili przybycia z Judei do Galilei". Być może owo niezwykłe numerowanie dwóch „znaków" zaczerpnięte zostało ze źródła wykorzystywanego przez ewangelistę. Oprócz uwagi w w. 4 ewangelista jest z pewnością twórcą określenia czasu podanego w w. 1, nawiązującego do sekwencji dni, która rozpoczęła się w J 1,35; on też jest autorem uwag wyjaśniających, takich jak wytłumaczenie przeznaczenia stągwi (w. 6b), komentarza, że słudzy nie wiedzieli „skąd ono [wino] pochodzi" (w. 9b) oraz wniosku wskazującego miejsce dokonania cudu i interpretującego go jako objawienie „chwały" Jezusa. Pierwotny zbiór opowiadań o cudach mógł zawierać uwagi o cudach prowadzących do wiary - cudach będących raczej przejawem „mocy" Jezusa, niż jego „chwały".

1. Chociaż późniejsza żydowska tradycja wskazuje na „trzeci dzień" (wtorek) jako na najlepszy czas dla zawierania małżeństw, niemniej jednak „trzeci dzień" nie oznacza tutaj prawdopodobnie trzeciego dnia tygodnia, ponieważ dziewice wychodziły za mąż czwartego dnia (w środę), zaś wdowy piątego (w czwartek). Rachuba ta nie pasuje do sposobu liczenia dni w J 1,29.35.43. Starożytni pisarze często tworzyli ramy poszczególnych fragmentów swoich dzieł, rozpoczynając i kończąc tym samym słowem (środek ten nazywamy inkluzją). Mógł więc Jan użyć tego określenia, by wskazać na J 2,19 i połączyć tę historię (J 2,1-11) z zapowiedzią śmierci i zmartwychwstania Jezusa (zob. komentarz do J 2,4).
Nazwa „Kana" może oznaczać Kfar Kenna (oddalone o około 6 km od Nazaretu), jednak część uczonych preferuje Chirbet Kana (położone ponad 12 km od Nazaretu). Każde z tych miejsc znajdowało się na tyle blisko Nazaretu, iż gospodarz mógł znać rodzinę Jezusa.

2. Uczty weselne trwały siedem dni, gospodarze zaś zapraszali tylu gości, ilu mogli, szczególnie gości znakomitych, takich jak znani nauczyciele.

3. Brak wina w środku uczty weselnej było poważnym społecznym faux pas i mógł stać się przedmiotem żartów na wiele lat. Gospodarz był odpowiedzialny za to, by zapewnić gościom ilość wina wystarczającą na siedem dni.
Miejsce przeznaczone dla kobiet znajdowało się niedaleko miejsca, w którym przechowywano wino. Maryja dowiaduje się, że brakuje wina, zanim wieść ta dotarła do Jezusa i pozostałych mężczyzn. Jej słowa przypuszczalnie sugerują, że powinien coś w tej sprawie uczynić. Goście partycypowali w kosztach uczty weselnej, składając nowożeńcom dary. Wydaje się, że ich przyjaciele potrzebowali teraz jakiegoś dodatkowego prezentu.

4. „Niewiasto" to uprzejmy zwrot (podobnie jak „szanowna pani"), trudno go jednak uznać za stosowny w odniesieniu do własnej matki. Wypowiedź Jezusa wskazuje na delikatny dystans (chociaż słowa „czyż to moja lub twoja sprawa" to w języku biblijnym raczej ostra, niż uprzejma uwaga). Ponieważ „godzina" Jezusa w Ewangelii Jana oznacza szczególnie Jego krzyż, powiada On tutaj: „Gdy zacznę czynić cuda, rozpocznę swoją drogę na krzyż".

”Czyż to moja lub Twoja sprawa, Niewiasto?”: Zarówno prośba Matki Jezusa w w. 3, jak i jego odpowiedź są niejasne. Werset 5. wskazuje, że Matka Jezusa (której w J nigdy nie wymienia się z imienia) wierzy w niego, podobnie jak później znajdzie się u stóp Jego krzyża (J 19,25). Ewangelista mógł dodać wyjaśnienie, że „godzina" Jezusa (tj. jego ukrzyżowanie/uwielbienie) jeszcze nie nadeszła, by usunąć niejasność tradycji źródłowej. Wyrażenie: „czyż to moja lub twoja sprawa?" może odpowiadać hebr. mâ-lî wālāk, zawierającemu w podtekście odmowę lub przynajmniej brak chęci spełnienia prośby (zob. Sdz 11,12; 1 Krl 17,18; 2 Krl 3,13; Oz 14,7). Element wytrwałego zabiegania po wyraźnej odmowie uczynienia cudu pojawia się również w opowieści o innym cudzie dokonanym w Kanie (J 4,47-50). Przypomina on czytelnikom, że żaden człowiek nie kierował tym, co Jezus czynił podczas swej publicznej działalności, jedynie wola Ojca.

5. Podobnie jak ludzie szukający Boga w Starym Testamencie, którzy odmowy nie uznawali za odpowiedź (Rdz 32,26-30; Wj 33,12-34,9; 1 Krl 18,36--37; 2 Krl 2,2.4.6.9; 4,14-28), Maryja wyraża pewność, że Jezus wysłucha jej prośby. Starożytni żydowscy czytelnicy znający opowiadania, w których podkreślano, że Bóg może zesłać deszcz, odczytaliby działanie Maryi jako wyraz silnej wiary.

6. Opis kamiennych dzbanów wskazuje na to, że zawierały one dość wody, by wypełnić żydowską sadzawkę do zanurzeń, stosowaną do rytualnego oczyszczenia. Chociaż faryzeusze zabraniali przechowywania wody w takich dzbanach, niektórzy Żydzi byli w tej sprawie mniej rygorystyczni. Tak więc te duże dzbany były przeznaczone do użytku rytualnego. Kamienne dzbany były powszechnie używane, ponieważ trudniej stawały się rytualnie nieczyste od naczyń wykonanych z innych materiałów.

7. Użycie dzbanów do innych celów czyniło je na pewien czas nieczystymi. Jezus okazuje więcej troski o ucztę weselną swego przyjaciela, niż o ówczesny rytuał.

8. „Starosta weselny" to zaszczytna funkcja (Syr 32,1-2). Jednym z głównych obowiązków starosty było pilnowanie rozdziału wina, by zapobiec nadmiernemu spożyciu, które (szczególnie w żydowskim kontekście) mogłoby zepsuć całe przyjęcie. Na greckich ucztach goście wybierali osobę, która kierowała zabawą i sprawdzała zużycie zapasów wina. Niektórzy obserwatorzy mogli go więc uznać za częściowo odpowiedzialnego za to, że gospodarzowi zbyt wcześnie skończyło się wino.

9-10. Wino przygotowane zaraz po zbiorach winogron mogło zawierać trochę alkoholu (nie istniały wówczas urządzenia chłodnicze ani hermetyczne naczynia). Jednak poziom alkoholu nie był podnoszony w sposób sztuczny (w starożytności nie znano procesu destylacji). Wino było często mieszane z wodą, w proporcji dwie do trzech jednostek wody na jedną wina.
Pijaństwo podczas greckich uczt było czasami spowodowane dodaniem mniejszej ilości wody do wina lub zaprawieniem go ziołami wywołującymi stan upojenia, żydowscy nauczyciele nie aprobowali jednak takich praktyk. Dlatego jest mało prawdopodobne, by goście podczas uczy weselnej w Kanie byli nietrzeźwi. Mimo to dobre wino podawano zwykle najpierw, ponieważ - pijani czy trzeźwi - goście byli wówczas zwykle bardziej wrażliwi na jakość trunku niż po siedmiu dniach ucztowania.

11. W przeszłości Bóg często objawiał swoją chwałę przez znaki (Wj 16,7; na temat chwały zob. komentarz do J 1,14). Pierwszym znakiem dokonanym przez Mojżesza było zamienienie wody w krew (Wj 7,20; por. Ap 8,8); pierwszym znakiem, który uczynił Jezus było zamienienie wody w wino.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.