XXXI NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK C

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XXXI NIEDZIELA ZWYKŁA – Rok C

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Bóg miłuje całe stworzenie

Czytanie z Księgi Mądrości

Panie, świat cały przy Tobie jak ziarnko na szali, kropla rosy porannej, co spadła na ziemię. Nad wszystkim masz litość, bo wszystko w Twej mocy, i oczy zamykasz na grzechy ludzi, by się nawrócili. Miłujesz bowiem wszystkie stworzenia, niczym się nie brzydzisz, co uczyniłeś, bo gdybyś miał coś w nienawiści, nie byłbyś tego uczynił.
Jakżeby coś trwać mogło, gdybyś Ty nie powołał do bytu? Jak by się zachowało, czego byś nie wezwał? Oszczędzasz wszystko, bo to wszystko Twoje, Panie, miłośniku życia.
Bo we wszystkim jest Twoje nieśmiertelne tchnienie. Dlatego nieznacznie karzesz upadających i strofujesz, przypominając, w czym grzeszą, by wyzbywszy się złości, w Ciebie, Panie, uwierzyli.
Mdr 11,22-12,2

11,22. ”ziarnko”: Mała drobina używana do odmierzania ciężaru na wadze.

11,23. ”bo wszystko w Twej mocy”: Bóg może także okazać się miłosierny.

11,24-26. Bóg nie stworzyłby i nie zachowywał tego, czego nie kocha, skoro zaś wszystko do Niego należy, kocha, przebacza i okazuje cierpliwość.

12,1. ”nieśmiertelne tchnienie”: Albo Mądrość jako Boska immanencja (Mdr 1,7; 7,24; 8,1), albo tchnienie życia udzielone stworzeniom przez Boga (Rdz 2,7; Mdr 15,11).

”nienawidzisz” (BT: ”karzesz”): Najwyraźniej w innym znaczeniu niż w Mdr 11,24; słowo tutaj użyte wyraża Bożą wrogość wobec grzechu.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Będę Cię wielbił, Boże mój i Królu.

Będę Ciebie wielbił, Boże mój i Królu,
i sławił Twoje imię przez wszystkie wieki.
Każdego dnia będę Ciebie błogosławił
i na wieki wysławiał Twoje imię.
Refren.
Pan jest łagodny i miłosierny,
nieskory do gniewu i bardzo łaskawy.
Pan jest dobry dla wszystkich,
a Jego miłosierdzie nad wszystkim, co stworzył.
Refren.
Niech Cię wielbią, Panie, wszystkie Twoje dzieła
i niech Cię błogosławią Twoi święci.
Niech mówią o chwale Twojego królestwa
i niech głoszą Twoją potęgę.
Refren.
Pan jest wierny we wszystkich swoich słowach
i we wszystkich dziełach swoich święty.
Pan podtrzymuje wszystkich, którzy upadają,
i podnosi wszystkich zgnębionych.
Refren.
Ps 145,1-2.8-9.10-11.13cd-14

Akrostych z licznymi odniesieniami do Ps 111; por. Ps 111,2-4 i 145,5-8.
Struktura:
ww. 1-10 (wielbienie Bożej wielkości i mocy);
ww. 11-13 (wieczne królowanie Boga);
ww. 14-21 (uniwersalna dobroć Boga).

W ww. 1-10 przeważają czasowniki wypowiadane przez psalmistę, do którego dołączają inni; ww. 14-21 skoncentrowane są na czynach Jahwe. Początek i koniec utworu łączą liczne inkluzje w ww. 1-2 i 21. Według wielu komentatorów późny język sugeruje powstanie utworu po okresie niewoli. 8. Aluzja do Wj 34,6, jak w Ps 86,15; 103,8.

11-13. W środku utworu pada główne twierdzenie, zapowiedziane w w. 1 („Królu!"): królowanie Boga. Werset zaczynał się od nun, które zostało pominięte w tekście hebr, a które można dodać na podstawie wersji i materiałów z Qumran (Jahwe jest wierny we wszystkich swoich słowach i we wszystkich swoich dziełach"), co zostało przyjęte we wszystkich współczesnych tłumaczeniach. Por. także w. 17. 20. Odnośnie do podobnego zakończenia por. Ps 1,6.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

DRUGIE CZYTANIE
Uświęcenie chrześcijan przynosi chwałę Chrystusowi

Czytanie z Drugiego Listu świętego Pawła Apostoła do Tesaloniczan

Bracia:
Modlimy się zawsze za was, aby Bóg nasz uczynił was godnymi swego wezwania, aby z mocą udoskonalił w was wszelkie pragnienie dobra oraz czyn płynący z wiary. Aby w was zostało uwielbione imię Pana naszego, Jezusa Chrystusa, a wy w Nim, za łaską Boga naszego i Pana Jezusa Chrystusa.
W sprawie przyjścia Pana naszego, Jezusa Chrystusa, i naszego zgromadzenia wokół Niego prosimy was, bracia, abyście się nie dali zbyt łatwo zachwiać w waszym rozumieniu ani zastraszyć bądź przez ducha, bądź przez mowę, bądź przez list rzekomo od nas pochodzący, jakoby już nastawał dzień Pański.
2 Tes 1,11-2,2

1,11-12. Starożytne listy, w tym także listy Pawła, często zawierały modlitwy lub wzmianki o modlitwach zanoszonych w intencji adresatów. Na temat słowa „godni", zob. komentarz do 2 Tes 1,5.
Pan mógł zostać już obecnie uwielbiony w ludzie, który jest Mu posłuszny (Jr 13,11), jednak ostateczne uwielbienie Boga w jego ludzie miało się dokonać w dniu, gdy wszystko stanie się jawne (zob. komentarz do 2 Tes 1,10).

”wszelkie pragnienie dobra oraz czyn [płynący z] wiary”: Moralna pełnia wierzących zależy od mocy Boga. Jego łaska sprawi, że wierni okażą się godni powołania przez Ojca. Spełnienie to doprowadzi do wzajemnego uwielbienia (potężnego objawienia) w czasie paruzji, gdy stanie się wiadomy bliskiego osobisty związek wierzących z Panem Jezusem, który (w. 12 a) został opisany językiem Iz 66,5, tutaj oznaczającym jedynego Boga, samego Jahwe. Podobnie słowo charis, „łaska", w w. 12b oznacza suwerenny dar Boga (Ojca) i Pana Jezusa Chrystusa. Dwa podmioty osobowe (połączone wspólnym rodzajnikiem, rozwiniętym w 1,1-2) dotyczą zatem jednej Istoty.

12,1. Przyjście (paruzja; Paweł nawiązuje do niej również w 2 Tes 2,8; por. 1 Tes 4,15) i .zgromadzenie" są tutaj ze sobą gramatycznie związane, obydwa też nawiązują do słów Jezusa. .Przyjście było słowem powszechnie stosowanym, kiedy jednak używano go w odniesieniu do króla, oznaczało przybycie pełne chwały. W niektórych tekstach żydowskich używa się go w odniesieniu do przeszłych teofanii i przyszłego objawienia się Boga w chwale. W Mt 24,3.27.37 i 39 użyto go w odniesieniu do powtórnego przyjścia Chrystusa, by celu osądzić świat. Wiele tekstów, zarówno ze Starego Testamentu (np. Iz 27,12-13), jak i późniejszej literatury żydowskiej, mówi o zgromadzeniu Izraela jako Bożego ludu. Paweł przypuszczalnie zaczerpnął obraz zgromadzenia sprawiedliwych z wypowiedzi Jezusa utrwalonej później w Mt 24,31 (w którym posłużono się słowem pokrewnym).

”W sprawie przyjścia Pana”: Autor odwołuje się do trzeźwego sądu na temat triumfalnego przyjścia Chrystusa, nie wskazując konkretnej daty, lecz łącząc (za pomocą wspólnego przysłówka ten werset ze słowami „naszego zgromadzenia się wokół Niego”) na ostateczne spełnienie chrześcijańskiego życia.

12,2. Ci, którzy tylko raz słyszeli pierwszy list Pawła odczytany podczas zgromadzenia, mogli błędnie zrozumieć myśl apostoła, Grecy wierzyli w życie pośmiertne w podziemnym świecie lub ucieczkę duszy do najwyższego nieba, nie uznawali zaś przyszłego zmartwychwstania umarłych. Chrześcijanie z Tesalonik mogli odczytywać przesłanie Pawła w świetle własnych kulturowych uprzedzeń - mogli sądzić, że przyszła rzeczywistość została już wypełniona w Chrystusie, nic zaś jedynie zapoczątkowana. Paweł odpowiada, że przyszły „dzień Pański” jest bliski oraz nadejdzie nieoczekiwanie (1 Tes 5,2), zostanie jednak poprzedzony ostatecznym odstępstwem lub buntem (2 Tes 2,3-12).

”abyście się nie dali zbyt łatwo zachwiać w waszym rozumieniu ani zastraszyć”: Autor listu ostrzega wierzących, by nie dali się odwieść od swojego zrozumienia. Niezwykle stanowczy język użyty w tym fragmencie może być również aluzją do szału dionizyjskiego. Aluzja ma charakter ironiczny, przypominający Pawiowe wypowiedzi na temat czarnoksięstwa i czarów („któż was urzekł") w Ga 3,1 (por Ga 1,6-7; 5,10b). Przypuszczalne źródła owego niezdrowego podniecenia mają kontekst liturgiczny (por. 1 Kor 14,26-33a; 1 Tes 5,27).

”przez ducha”: Przez fałszywą mowę lub, co bardziej prawdopodobne, przez nadludzką istotę; por. l Kor 12,2-3.

”mowę”: Raport ustny (logos), kazanie lub fałszywy list.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Tak Bóg umiłował świat, że dał swojego Syna Jednorodzonego;
każdy, kto w Niego wierzy, ma życie wieczne.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
J 3,16

EWANGELIA
Syn Człowieczy przyszedł szukać i zbawić to, co zginęło

Słowa Ewangelii według świętego Łukasza

Jezus wszedł do Jerycha i przechodził przez miasto. A był tam pewien człowiek, imieniem Zacheusz, zwierzchnik celników i bardzo bogaty. Chciał on koniecznie zobaczyć Jezusa, kto to jest, ale nie mógł z powodu tłumu, gdyż był niskiego wzrostu. Pobiegł więc naprzód i wspiął się na sykomorę, aby móc Go ujrzeć, tamtędy bowiem miał przechodzić.
Gdy Jezus przyszedł na to miejsce, spojrzał w górę i rzekł do niego: ”Zacheuszu, zejdź prędko, albowiem dziś muszę się zatrzymać w twoim domu”. Zeszedł więc z pośpiechem i przyjął Go rozradowany. A wszyscy widząc to szemrali: ”Do grzesznika poszedł w gościnę”. Lecz Zacheusz stanął i rzekł do Pana: ”Panie, oto połowę mego majątku daję ubogim, a jeśli kogo w czym skrzywdziłem, zwracam poczwórnie”. Na to Jezus rzekł do niego: ”Dziś zbawienie stało się udziałem tego domu, gdyż i on jest synem Abrahama. Albowiem Syn Człowieczy przyszedł szukać i zbawić to, co zginęło”.
Łk 19,1-10

Opowiadanie to jest typowe dla Łukasza.

1-2. Jako miasto graniczne Jerycho posiadało komorę celną. Ponieważ było też jednym z najzamożniejszych miast Palestyny, położonym w żyznej części Judei, oraz chlubiło się pałacem Heroda, cła tam nakładane musiały być wysokie. „Zwierzchnik celników" kontraktował sprzedaż, ustalał wymiar ceł i zatrudniał podległych sobie poborców. Zważywszy na zajmowane stanowisko, Zacheusz mógł zdobyć majątek bez oszukiwania - wydaje się jednak, że i tak oszukiwał (Łk 19,8).

”Zacheusz”: Imię „Zacheusz" znaczy „czysty". Zacheusz łączy w sobie dwa symboliczne Łukaszowe światy: jest poborcą, który chętnie odpowiedział na Boże wezwanie (zob. 3,12-13; 5,27-32; 7,29-30; 15,1-2; 18,9-14); jest także człowiekiem bogatym, któremu trudno uwolnić się od przywiązania do bogactwa (18,24-27).

3-4. Powiedzenie, że Zacheusz był „niskiego wzrostu" według starożytnych standardów obowiązujących w świecie śródziemnomorskim oznaczało, że mierzył poniżej 1,5 m wzrostu. Z powodu przyjemnego klimatu panującego tam przez cały rok, Jerycho było szczególnie znane ze swych palm, lecz rosło tam także wiele innych drzew, w tym sykomory. Gatunek sykomory, który został tutaj opisany, był spokrewniony z figowcem i można się było łatwo na niego wspiąć. Nie jest to sykomora rosnąca w Ameryce Północnej lub występujący w Europie i Azji klon sykomory. W czasach Starego Testamentu w Jerychu było wiele ściśle do siebie przylegających domów, jednak kwitnące miasto z okresu Nowego Testamentu miało rozległe wille i parki, gdzie łatwiej można się było wspiąć na drzewo niż wchodzić na dach domu.

5. Nawet ludzie o wysokiej pozycji społecznej zwykle nie wpraszali się do domów innych. Pobożni Żydzi nie okazaliby chęci wstąpienia do domu celnika lub spożywania z nim posiłku (co zawiera się także w słowach Jezusa). Ponieważ człowiek, który wykonywał zawód celnika, był przypuszczalnie obojętny na sprawy religii i nie przywiązywał wagi do dawania dziesięciny z pokarmów, dlatego faryzeusze podejrzliwie odnosili się do tego, co im ofiarował. Żydzi uważali zdolność zwracania się po imieniu do człowieka, którego się nigdy nie spotkało - co Jezus czyni podczas spotkania z Zacheuszem - za umiejętność, którą posiadali jedynie prorocy.

”dziś”: Zob. też w. 9 i komentarz do 2,11.

”muszę”: Zgodnie ze swoim planem Jezus udziela sobie gościny w domu Zacheusza; zob. komentarz do 2,49.

6-8. Zadośćuczynienie Zacheusza w odpowiedzi na łaskę (zamiast ją po prostu przyjąć) współbrzmi z posługą Jezusa, lecz odbiega od panujących wówczas poglądów (w praktyce różni się też od podejścia stosowanego w czasach współczesnych). Obietnica dokonania zadośćuczynienia stanowi przyznanie, że przestępstwa dokonane w białych rękawiczkach są równie poważne jak inne rodzaje kradzieży (Wj 22,1-4). Miara zadośćuczynienia przekracza wymagania faryzejskiego prawa, które wymagało poczwórnego i pięciokrotnego zadośćuczynienia jedynie za ukradzionego wołu lub owcę, i to jedynie wówczas, gdyby złodziej zarżnął lub sprzedał zwierzę i wystarczająca liczba ludzi była tego świadkiem. W starożytnych relacjach na temat uczniostwa radykalna odpowiedź w sprawach związanych z posiadanym majątkiem była nieomylną oznaką wielkiego oddania nowego ucznia dla nauczyciela.

7. ”wszyscy, widząc to, szemrali”: „Wszyscy" szemrają widząc Jezusa łamiącego bariery oddzielające czyste od nieczystego.

8. Jezus już wcześniej odpowiedział na zarzuty wysuwane wobec niego i jego uczniów, że zadają się z celnikami (5,27-32), teraz celnik sam odpowiada na zarzuty,

”daję (...) zwracam”: Toczony jest spór, czy czasowniki te należy tłumaczyć w czasie teraźniejszym. Jeśli uznamy, że czasu teraźniejszego użyto, by mówić o przyszłości, wówczas Zacheusz powiada, że nie jest już dłużej grzesznikiem, gdyż postanawia zmienić swoje życie. Jeśli uznamy, że czasu teraźniejszego użyto do opisu czynności powtarzających się lub zwyczajowych, wówczas Zacheusz powiada, że nie jest grzesznikiem, ponieważ ma w zwyczaju okazywanie hojności i sprawiedliwości. Zgodnie z drugą interpretacją Jezus, chwaląc Zacheusza w w. 9, wskazuje na jego dobrą reputację. Zob. R.C. White, ExpTim 91 (1979) 21. Należy przyjąć pierwszą interpretację. Druga usuwa głębię soteriologicznych stwierdzeń zawartych w ww. 9-10, dowodzi bowiem, że Zacheusz sam zdołał osiągnąć zbawienie i sprawia, iż Jezus nie jest potrzebny do zbawienia.

9-10. Większość Żydów wierzyła, że zbawienie będzie udziałem wszystkich Izraelitów, jako potomków Abrahama, z wyjątkiem tych, którzy sami się wykluczyli, popełniając ohydne zbrodnie. W Ez 34,6 i 11 Bóg sam poszukuje zgubionej owcy, ponieważ przywódcy żydowscy zawiedli (por. Mdr 6,16 - dalsza aluzja).

9. ”Dziś zbawienie”: Dzięki propozycji jaką Zacheusz otrzymał od Jezusa, i jej przyjęciu oraz zmianie stylu życia, zbawienie stało się udziałem całego jego domu. „Obecność Jezusa uczyniło możliwym to, co z ludzkiego punktu widzenia było niemożliwe. Bogacz przeszedł przez ucho igielne! Jednak nie obyło się bez radykalnych zmian" (Pilgrim, GoodNews to the Poor [—> § 72] 133).

”synem Abrahama”: Ten wyrzutek nie znajdował się poza wybranym ludem Bożym.

10. ”zbawić to, co zginęło”: Podobnie jak Bóg ukazany w Ez 36,14 jako pasterz, Jezus szuka zgubionych, by ich zbawić. W taki sposób Łukasz podsumowuje swój wizerunek Jezusa zwiastującego Boże miłosierdzie.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.