XXXII NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK C

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XXXII NIEDZIELA ZWYKŁA – Rok C

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Wiara braci męczenników w zmartwychwstanie

Czytanie z Drugiej Księgi Machabejskiej

Zdarzyło się, że siedmiu braci razem z matką zostało schwytanych. Bito ich biczami i rzemieniami, gdyż król chciał ich zmusić, aby skosztowali wieprzowiny zakazanej przez Prawo. Jeden z nich, przemawiając w imieniu wszystkich, tak powiedział: ”O co pragniesz zapytać i czego dowiedzieć się od nas? Jesteśmy bowiem gotowi raczej zginąć, aniżeli przekroczyć ojczyste prawa”.

Drugi zaś brat, w chwili gdy oddawał ostatnie tchnienie, powiedział: ”Ty zbrodniarzu, odbierasz nam to obecne życie. Król świata jednak nas, którzy umieramy za Jego prawa, wskrzesi i ożywi do życia wiecznego”.

Po nim był męczony trzeci. Na żądanie natychmiast wysunął język, a ręce wyciągnął bez obawy i mężnie powiedział: ”Z nieba je otrzymałem, ale dla Jego praw nimi gardzę, a spodziewam się, że od Niego ponownie je otrzymam”. Nawet sam król i całe jego otoczenie zdumiewało się odwagą młodzieńca, jak za nic miał cierpienia.

Gdy ten już zakończył życie, takim samym katuszom poddano czwartego. Konając, tak powiedział: ”Lepiej jest nam, którzy giniemy z ludzkich rąk, a którzy w Bogu pokładamy nadzieję, że znowu przez Niego będziemy wskrzeszeni. Dla ciebie bowiem nie ma wskrzeszenia do życia”.

2 Mch 7,1-2.9-14

Męczeństwo matki i jej siedmiu synów (7,1-42).
Przykład Eleazara (2 Mch 6,28) nie był daremny. Autor ukazuje teraz, że kobieta i jej dzieci również byli gotowi umrzeć za Prawo. W narracji tej wkład autora jest bardziej widoczny. (Na temat pełniejszego rozwinięcia tej opowieści zob. 4 Mch 8-18).
W słowach, które bracia kierują do króla przed śmiercią, wyraźny jest rozwój myśli:
(1) Sprawiedliwy raczej umrze niż zgrzeszy (2 Mch 7,2); Bóg go uniewinni (2 Mch 7,6; Pwt 32; 36).
(2) Bóg go wskrzesi i ożywi (2 Mch 7,9).
(3) Sprawiedliwi otrzymają odnowione ciała (2 Mch 7,11).
(4) Grzeszny nie zmartwychwstanie do życia (2 Mch 7,14).
(5) Zamiast tego Bóg go ukarze (2 Mch 7,17). (6) Podobnie jak sprawiedliwy cierpi z powodu swoich grzechów, cierpieć będzie i grzesznik (2 Mch 7,18-19).
(7) Śmierć świętych ma przebłagalną wartość (2 Mch 7,37-38).
W ten sposób autor formułuje teologię męczeństwa i zmartwychwstania sprawiedliwych. Zob. Dn 12,2.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Gdy zmartwychwstanę, będę widział Boga.

Rozważ, Panie, moją słuszną sprawę,
usłysz moje wołanie,
wysłuchaj modlitwy
moich warg nieobłudnych.
Refren.
Moje kroki mocno trzymały się Twoich ścieżek,
nie zachwiały się moje stopy.
Wołam do Ciebie, bo Ty mnie, Boże, wysłuchasz;
nakłoń ku mnie Twe ucho, usłysz moje słowo
Refren.
Strzeż mnie jak źrenicy oka,
skryj mnie w cieniu Twych skrzydeł.
A ja w sprawiedliwości ujrzę Twe oblicze,
ze snu powstając nasycę się Twym widokiem.
Refren.

Ps 17,1.5-6.8 i 15

Lamentacja jednostki. Pogląd, że jest to „psalm czuwania", modlitwa osoby spędzającej noc w świątyni, oparty jest na nikłych przesłankach. Trudno jest odtworzyć kontekst psalmu, czy była to modlitwa niesłusznie oskarżonego czy też króla zagrożonego przez buntowników albo obcych wrogów (zob. Ps 18).

Struktura:
ww 1-5 (psalmista modli się o Bożą pomoc, ufając w swoją prawość);
ww. 6-12 (prośba o wyzwolenie od wrogów);
ww. 13-15 (końcowa prośba: o upadek wrogów i błogosławieństwo Bożej obecności w życiu psalmisty). 1. ”słuszności”: Słowo to (dosł. „prawość") pojawia się w ostatnim wersecie, tworząc inkluzję.

3-5. Język pełen przechwałek był przyjętym sposobem przypominania Bogu o wierności wobec niego proszącego (Ps 7,8-11; 18,21 -24; 26,2)

7-10. Tekst hebr. jest trudny.

14. Trudność; przypuszczalne tłumaczenie: „Zniszcz ich swoją mocą, o Jahwe, zmieć ich z tego świata! Spraw, by zniknęli spośród żywych!" (Dahood).

15. ”powstając ze snu nasycę się Twoim widokiem”: Albo: „Obym się nasycił przez zobaczenie Twojego widoku" (por. LXX), przyjmując rzadko występujące znaczenie czasownika „patrzeć" (hāsîs; Pnp 2,9) zamiast znaczenia „obudzić się". To wyrażenie prawdopodobnie odnosi się do widzenia Boga w świątyni w przeciwieństwie do losu wrogów psalmisty w ww. 13-14.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

DRUGIE CZYTANIE
Trwać w dobrych czynach i szerzyć Ewangelię

Czytanie z Drugiego Listu świętego Pawła Apostoła do Tesaloniczan

Bracia:
Sam Pan nasz Jezus Chrystus i Bóg, Ojciec nasz, który nas umiłował i przez łaskę udzielił nam niekończącego się pocieszenia i dobrej nadziei, niech pocieszy serca wasze i niech utwierdzi we wszelkim czynie i dobrej mowie.
Poza tym, bracia, módlcie się za nas, aby słowo Pańskie rozszerzało się i rozsławiało, podobnie jak to jest pośród was, abyśmy byli wybawieni od ludzi przewrotnych i złych, albowiem nie wszyscy mają wiarę. Wierny jest Pan, który umocni was i ustrzeże od złego. Co do was, ufamy w Panu, że to, co nakazujemy, czynicie i będziecie czynić. Niechaj Pan skieruje serca wasze ku miłości Bożej i cierpliwości Chrystusowej.
2 Tes 2,16-3,5

Modlitwa o umocnienie (2,16-17). Bez modlitwy, stale przewijającej się w 2 Tes, rady i apele autora byłyby daremne. Ponownie przeciwstawia on niewzruszoną wiarę (w. 16; por. w. 15a) chwiejności (w. 2), będącej efektem ludzkiego oszustwa. Paweł zanosi tutaj do Boga „modlitwe-życzenie" - prośbę skierowana do Boga, która wyraża pragnienie modlącego się w stosunku do danej osoby. Chociaż prośby takie nie były skierowane bezpośrednio do Boga, pełniły role modlitwy, wierzono też, że Bóg na nie odpowie.

16. ”przez łaskę udzielił nam (...) dobrej nadziei”: Wyrażenie elpis agathē, „dobra nadzieja", używane było w religiach misteryjnych na określenie szczęścia po śmierci, tutaj zostało wzbogacone o chrześcijański wymiar poprzez połączenie z frazą „udzielił nam nie kończącego się pocieszenia" i „przez łaskę". Nowy chrześcijański kontekst łączy „dobrą nadzieję" z paruzja Pana (por. 1,12).

Końcowe napomnienia i modlitwy (3,1-5.6-16).
Trzecia część 2 Tes składa się z dwóch grup raczej konwencjonalnych napomnień, z których każde zakończone jest modlitwą.

1-5. W pierwszej grupie autor prosi o modlitwę o powodzenie w pracy apostolskiej, mimo działań niewierzących o złej woli. Dzieło zwiastowania nie jest jego osiągnięciem, ale coraz większym triumfem słowa Pańskiego. Wyraża przekonanie, że dalsze dobre uczynki wierzących wypływają z wierności Pana, który ich umacnia i strzeże.

Prośba modlitewna, by Boże Słowo mogło „rozszerzać się" (dosł. „biec") bez przeszkód, stanowi przypuszczalnie obraz zapożyczony z Ps 147,15. Czytając te słowa Tesaloniczanie wyobrażali sobie biegaczy podczas zawodów sportowych.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Jezus Chrystus jest Pierworodnym umarłych,
Jemu chwała i moc na wieki wieków.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Ap 1,5-6

EWANGELIA
Uduchowione życie zmartwychwstałych

Słowa Ewangelii według świętego Łukasza

Podeszło do Jezusa kilku saduceuszów, którzy twierdzą, że nie ma zmartwychwstania, i zagadnęli Go w ten sposób: ”Nauczycielu, Mojżesz tak nam przepisał: »Jeśli umrze czyjś brat, który miał żonę, a był bezdzietny, niech jego brat weźmie wdowę i niech wzbudzi potomstwo swemu bratu«. Otóż było siedmiu braci. Pierwszy wziął żonę i umarł bezdzietnie. Wziął ją drugi, a potem trzeci, i tak wszyscy pomarli, nie zostawiwszy dzieci. W końcu umarła ta kobieta. Przy zmartwychwstaniu więc którego z nich będzie żoną? Wszyscy siedmiu bowiem mieli ją za żonę”.

Jezus im odpowiedział: ”Dzieci tego świata żenią się i za mąż wychodzą. Lecz ci, którzy uznani są za godnych udziału w świecie przyszłym i w powstaniu z martwych, ani się żenić nie będą, ani za mąż wychodzić. Już bowiem umrzeć nie mogą, gdyż są równi aniołom i są dziećmi Bożymi, będąc uczestnikami zmartwychwstania. A że umarli zmartwychwstają, to i Mojżesz zaznaczył tam, gdzie jest mowa o krzaku, gdy Pana nazywa »Bogiem Abrahama, Bogiem Izaaka i Bogiem Jakuba«. Bóg nie jest Bogiem umarłych, lecz żywych; wszyscy bowiem dla Niego żyją”.

Łk 20,27-38

BÓG JEZUSA JEST BOGIEM, KTÓRY DAJE i PODTRZYMUJE ŻYCIE, SIĘGA POZA GRÓB (20,27-40).
Spór w świątyni trwa nadal - na scenę wkraczają saduceusze, którzy nie wierzą w zmartwychwstanie i w istnienie aniołów, zaś za autorytatywne uznają wyłącznie księgi Pięcioksięgu (Tory), i zadają pytania Jezusowi-nauczycielowi (20,28-33.39). Interpretując Prawo Mojżeszowe Jezus nie tylko okazuje swój autorytet, lecz także wiarę w życiodajną moc Boga, którego zwiastuje w świątyni.

27. W starożytnym judaizmie saduceusze cieszyli się złą sławą z powodu niewiary w zmartwychwstanie. Rabini, którzy uważali się za następców faryzeuszów, uznawali z tego powodu saduceuszów za heretyków.

28. Pytanie, które saduceusze zadają Jezusowi, dotyczy prawa małżeństwa lewirackiego, praktykowanego w wielu kulturach zarówno w starożytności, jak i w czasach współczesnych. Dostarczało ono ekonomicznej i społecznej opieki wdowom w społeczeństwach, w których kobiety nie mogły wykonywać pracy zarobkowej. Badacze żydowskiego prawa w czasach Jezusa i później wciąż wyjaśniali znaczenie tej zasady zaczerpniętej ze Starego Testamentu (Pwt 25,5).

19-32. Saduceusze zapożyczyli wątek tej opowieści z żydowskiej Księgi Tobiasza, w której zazdrosny demon Asmodeusz zabił pierwszych mężów sprawiedliwej Sary.

33. Literatura rabinacka pełna jest przykładów „szyderczych pytań" zadawanych przez pogan, odstępców lub heretyków (takich jak saduceusze).

28-33. ”Mojżesz tak nam przepisał”: Saduceusze, uznający małżeństwo oparte na prawie lewiratu (Pwt 25,5), przedstawiają Jezusowi krytykę późniejszej doktryny o zmartwychwstaniu ciał, sprowadzając ją do absurdu.

34-36. W odpowiedzi Jezus atakuje podstawowe założenie doktryny saduceuszów: życie w świecie przyszłym stanowi kontynuację życia doczesnego i dlatego wymaga istnienia ludzkiego potomstwa.

Żydzi zgadzali się powszechnie, że aniołowie nie podlegają rozmnażaniu (nie potrzebowali powiększać swej liczby, ponieważ nie umierali, a także dlatego, że według niektórych tradycji Bóg stale stwarzał nowych aniołów), zwykle też nie jedli ani nie pili.

37-38. ”Bogiem Abrahama”: Jezus opiera swoją argumentację na innych fragmentach Tory (Wj 3,2.6): Skoro Bóg jest Bogiem żywych, musiał wzbudzić do życia zmarłego Abrahama, Izaaka i Jakuba. Do argumentu o zmartwychwstaniu w w. 38b Łukasz dodaje argument o nieśmiertelności: „wszyscy bowiem dla Niego żyją" (zob. bardzo bliską paralelę tego określenia nieśmiertelności w 4 Mch 7,19).

Faryzeusze, występując przeciwko swoim przeciwnikom ze stronnictwa saduceuszów, starali się zwykle wykazać zmartwychwstanie na podstawie prawa Mojżesza. Jezus postępuje podobnie. Dowodzi mianowicie, że Bóg nie podawałby się za Boga ludzi, którzy już nie żyją. Jeśli miałby być Bogiem również po ich śmierci, wierność Jego przymierzu wymagałaby, by śmierć nie była ich ostatecznym przeznaczeniem. Jedna z najbardziej popularnych modlitw żydowskich pochodzących z tego okresu wskazuje na Bożą wierność Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi jako żyjącym (por. też 4 Mch 7,19; 16,25).

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.