II NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU - ROK A

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

II NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU - ROK A

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Powołanie Abrahama na ojca ludu Bożego

Czytanie z Księgi Rodzaju

Pan Bóg rzekł do Abrama: „Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej i z domu twego ojca do kraju, który ci ukażę. Uczynię bowiem z ciebie wielki naród, będę ci błogosławił i twoje imię rozsławię: staniesz się błogosławieństwem. Będę błogosławił tym, którzy ciebie błogosławić będą, a tym, którzy tobie będą złorzeczyli, i Ja będę złorzeczył. Przez ciebie będą otrzymywały błogosławieństwo ludy całej ziemi”.
Abram udał się w drogę, jak mu Pan rozkazał, a z nim poszedł i Lot.
Rdz 12,1–4a

Jahwe nakazuje Abrahamowi, by opuścił swoją ziemię rodzinną (hen-diadys; dosł.: „wyjdź z twojej ziemi rodzinnej i z domu twego ojca"; por. podobne wyrażenie w 11,28). Osiedlenie się w Charanie (11,31) miało się dla Abrahama zakończyć podobnie jak dla narodów w 11,8-9 - dalszą migracją. Tutaj jednak wędrówka Abrahama nie rozpoczyna się za sprawą „rozproszenia" dokonanego przez Jahwe, lecz z powodu bezpośredniego powołania „do kraju, który ci ukażę".

2-4. Abraham otrzymuje siedem błogosławieństw - wszystkie one są przejawem przychylnego nastawienia Bożego, które poprawia życie jego samego i jego rodziny.

”staniesz się błogosławieństwem”: ludzie będą wskazywali na niego jako na przykład błogosławieństwa, np. 48,20; słowa te mają to samo znaczenie co w. 3 „przez ciebie będą otrzymywały błogosławieństwo ludy całej ziemi" (z gramatycznego punktu widzenia powinno być raczej „w tobie wszystkie rodziny będą błogosławione").

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

12,1. Dom ojca. W starożytnym świecie tożsamość człowieka określano na podstawie przynależności do domu ojca. Gdy głowa domu umierała, jego dziedzic obejmował tytuł i wszystkie obowiązki zmarłego. Znaczenie człowieka określały również ziemie i posiadłości przodków. Opuszczając dom ojca, Abraham zrezygnował zatem z dziedzictwa i prawa do rodzinnego majątku.

12,1. Obietnice przymierza. Ziemia, rodzina i dziedzictwo były najważniejszymi elementami starożytnego społeczeństwa. Dla rolników i pasterzy ziemia stanowiła źródło utrzymania. Dla mieszkańców miast ziemia określała polityczną tożsamość. Potomkowie oznaczali przyszłość. Dzieci troszczyły się o starych rodziców i przedłużały linię rodu. Urządzały rodzicom godny pochówek i czciły imiona przodków. W niektórych kulturach bliskiego wschodu posiadanie dzieci uważano za istotne dla zapewnienia sobie wygodnej egzystencji w zaświatach. Gdy Abram zrezygnował ze swojego miejsca w domu ojca, wyrzekł się tego bezpieczeństwa. Przetrwanie, tożsamość, przyszłość i bezpieczeństwo złożył w ręce Pana.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Mamy nadzieję w miłosierdziu Pana.

Słowo Pana jest prawe,
a każde Jego dzieło godne zaufania.
On miłuje prawo i sprawiedliwość,
ziemia jest pełna Jego łaski.
Refren.
Oczy Pana zwrócone na bogobojnych,
na tych, którzy czekają na Jego łaskę,a
by ocalił ich życie od śmierci
i żywił ich w czasie głodu.
Refren.
Dusza nasza oczekuje Pana,
jest naszą pomocą i tarczą.
Panie, niech nas ogarnie Twoja łaska według nadziei,
którą pokładamy w Tobie.
Refren.
Ps 33,4–5.18–19.20 i 22

Ps 33. Hymn.

Struktura:
ww. 1-3 (wstępna zachęta do wielbienia Boga);
ww. 4-9 (stwórcze słowo Boże);
ww. 10-15 (Bóg jest Władcą narodów na ziemi);
ww. 16-19 (tylko Bóg jest Zbawcą);
ww. 20-22 (zakończenie).

1. Wstęp przypomina Ps 32,11.

3. ”pieśń nową”: Pewne ryty określały, że trzeba używać „nowych" rzeczy (por. 1 Sm 6,7; 2 Sm 6,3); analogicznie należałoby ofiarować Bogu „nową pieśń" chwały (por. Ps 96,1; 98,1; Ap 14,3).

13-19. Znikomość istot ludzkich widoczna z miejsca, gdzie przebywa Bóg (por. Iz 40,22). Tylko Bóg jest obiektem godnym ludzkiego zaufania.

17. ”W koniu”: Nie chodzi o środek komunikacji, lecz wykorzystanie go w czasie wojny.

18. Por. Ps 34,16. Temat wszechwidzącego Boga został wprowadzony w ww. 13-15. Ten sam Bóg, którego „oczy są nad" wszystkimi ludźmi, jako ich najwyższy sędzia, patrzy na swoich wiernych również ze współczuciem.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

DRUGIE CZYTANIE
Bóg nas powołuje i oświeca

Czytanie z Drugiego Listu św. Pawła Apostoła do Tymoteusza

Najdroższy:
Weź udział w trudach i przeciwnościach znoszonych dla Ewangelii według danej mocy Boga, który nas wybawił i wezwał świętym wezwaniem, nie dzięki naszym czynom, lecz stosownie do własnego postanowienia i łaski, która nam dana została w Chrystusie Jezusie przed wiecznymi czasami. Ukazana natomiast została teraz przez pojawienie się naszego Zbawiciela, Chrystusa Jezusa, który przezwyciężył śmierć, a rzucił światło na życiei nieśmiertelność przez Ewangelię.
2 Tm 1,8b–10

Uczniów zachęcano, by wstępowali w ślady swoich nauczycieli. Pawiowe cierpienia dotyczą tutaj szczególnie jego uwięzienia i zbliżającej się egzekucji.

”On nas wybawił”: Przeważnie u Pawła zbawienie jest wydarzeniem przyszłym (ale zob. Rz 8,24-25).

”nie na podstawie naszych czynów(...) w Chrystusie Jezusie”: Typowe dla Pawła zapatrywanie (zob. Rz 9,11; Ga 2,16; por. Ef 2,8-9).

”przed wiecznymi czasami”: Zob. Tt 1,2.

”pojawienie się naszego Zbawiciela”: Zob. komentarz do Tt 1,4; 2,11.13.

”który przezwyciężył śmierć”. W 1 Kor 15,26 zostało to przedstawione jako wydarzenie przyszłe.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Chwała Tobie, Królu wieków
Z obłoku świetlanego odezwał się głos:
„To jest mój Syn umiłowany, Jego słuchajcie”.
Aklamacja: Chwała Tobie, Królu wieków
Mt 17,7

EWANGELIA
Przemienienie Pańskie

Słowa Ewangelii według świętego Mateusza

Jezus wziął z sobą Piotra, Jakuba i brata jego Jana i zaprowadził ich na górę wysoką osobno. Tam przemienił się wobec nich: twarz Jego zajaśniała jak słońce, odzienie zaś stało się białe jak światło.
A oto im się ukazali Mojżesz i Eliasz, którzy rozmawiali z Nim. Wtedy Piotr rzekł do Jezusa: „Panie, dobrze, że tu jesteśmy; jeśli chcesz, postawię tu trzy namioty: jeden dla Ciebie, jeden dla Mojżesza i jeden dla Eliasza”.
Gdy on jeszcze mówił, oto obłok świetlany osłonił ich, a z obłoku odezwał się głos: „To jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie, Jego słuchajcie”.
Uczniowie, słysząc to, upadli na twarz i bardzo się zlękli. A Jezus zbliżył się do nich, dotknął ich i rzekł: „Wstańcie, nie lękajcie się”. Gdy podnieśli oczy, nikogo nie widzieli, tylko samego Jezusa.
A gdy schodzili z góry, Jezus przykazał im, mówiąc: „Nie opowiadajcie nikomu o tym widzeniu, aż Syn Człowieczy zmartwychwstanie”.
Mt 17,1–9

Fragment ten zawiera tak wiele aluzji do Boga, objawiającego swoją chwałę Mojżeszowi na górze Synaj, że większość starożytnych czytelników żydowskich z pewnością, by to uchwyciła.

1. ”Po sześciu dniach”: Por. Wj 24,13-16, gdzie Bóg objawił się Mojżeszowi po sześciu dniach; Pwt 16,13-15 - ostatni dzień Święta Namiotów.

”Piotra, Jakuba i brata jego Jana”: Tych trzech ponownie pojawi się w scenie w ogrodzie Getsemani (Mt 26,37).

”na górę wysoką”: Góra jest symbolem objawienia, swego rodzaju galilejską górą Synaj, a zatem raczej górą Karmel niż tradycyjnie wskazywaną górą Tabor lub bardziej odpowiadającą wyglądem górą Hermon; dokładna lokalizacja nie jest istotna.

2. W niektórych pismach żydowskich, podobnie jak Jezus tutaj, opisywane są chwalebne anioły lub zmartwychwstali sprawiedliwi. Najbardziej wyrazista wzmianka na temat przemiany ludzkiego wyglądu w uwielbioną postać znajduje się w Wj 34,29, gdzie twarz Mojżesza zaczyna promieniować chwałą z powodu objawienia, jakiego Bóg mu udzielił.

”przemienił się”: Motyw metamorfozy często pojawiał się w literaturze klasycznej (por. Owidiusz, Metamorfozy), dlatego Łukasz uznał, iż lepiej będzie nie używać tego terminu. Nie odgrywa on istotnej roli w całym wydarzeniu,

”jak słońce”: Jezus przemienił się w świetlistą postać; Jego jaśniejąca postać mogła być widziana przez uczniów. To stanowi centralną myśl fragmentu (por. Wj 34,29.35).

3. Żydzi oczekiwali na powrót Eliasza i Mojżesza u kresu czasów. Obaj (Wj 24,15-16; 1 Krl 19,8) słuchali Boga, przemawiającego do nich na górze Synaj (zwanej także Horebem).

”Mojżesz i Eliasz”: Wielcy prorocy Boży ST, obaj związani z tradycją Synaju-Horebu, reprezentujących odpowiednio prawo i proroków (galilejskich wędrownych cudotwórców).

4. Izraelici mieszkali w namiotach na pustyni, gdy przebywała pośród nich Boża obecność i chwała.

”Panie”: Mateusz poprawnie tłumaczy Markowe rabbi, które w Mk nie oznacza żydowskiego nauczyciela, lecz sięga do dawniejszego aram. znaczenia (dosłownie „mojego wielkiego"), będącego wyrażającym szacunek zwrotem, za pomocą którego zwracano się do Boga, aniołów i ziemskich władców,

”trzy namioty”: Niewątpliwie nawiązanie do żydowskiego Święta Namiotów, Kuczek czy Szałasów (w znaczeniu Sukkot, „szałasy"; Kpł 23,42; Ne 8,14-18). Tło liturgiczne stanowi wskazówkę do zrozumienia całego wydarzenia.

5. Obłok chwały zasłonił górę w Wj 24,15 i przybytek w Wj 40,34 (to samo greckie słowo użyte przez Mateusza pojawia się w LXX w wersecie Wj 40,35). Do biblijnych aluzji zawartych w Mt 3,17 należy motyw głosu, który nawiązuje do Pwt 18,15: Kiedy pojawi się prorok podobny Mojżeszowi, „Jego słuchajcie".

”obłok świetlany”: Oznacza obecność Bożą, szekinę, obłok, w którym ludzie spotykają i słyszą Boga; zob. czarną chmurę w mozaice w synagodze Bet Alfa, stanowiącą widzialny obraz obecności Boga (zob. E.L. Sukenik, The Ancient Synagogue of Beth Alpha [Jerusalem, 1932]).

”To jest mój Syn umiłowany”: Do Markowej aluzji do Ps 2,7 i Pwt 18,15 Mateusz dodał odnośnik do Iz 42,1. Jezus został nazwany Synem Bożym, cierpiącym Sługą i prorokiem na podobieństwo Mojżesza. Prawo, Prorocy i Księgi Mądrościowe składają świadectwo o Jezusie.

6-8. Lęk uczniów był charakterystyczną reakcją ludzi ze Starego Testamentu i późniejszej tradycji żydowskiej, którzy doświadczyli Bożego objawienia.

6. ”bardzo się zlękli”: Mateusz ukazuje ich lęk jako reakcję na Boże polecenie, nie zaś na samą wizję (jak w Mk).

7. ”dotknął ich”: Dotyk Jezusa przezwycięża lęk uczniów i być może wyraża konsekrowanie do dalszej służby.

8. ”tylko samego Jezusa”: Mojżesz i Eliasz zniknęli: ich rola została pomniejszona w kontekście pełnego objawienia w Jezusie.

9. ”widzeniu”: Określając przemienienie widzeniem Mateusz daje wskazówkę co do natury tego wydarzenia: niektórzy uważali je za wizję Piotra gdy badał Pisma w czasie Święta Namiotów, dzięki której objawiono mu rolę Jezusa. Ujmując tę opowieść jako uzewnętrznienie wydarzenia duchowego nie można określić czy miało ono miejsce przed, czy po wydarzeniach Wielkanocy. Należy zwrócić uwagę na widoczne apokaliptyczne wpływy Dn 8,17; 10,9-10. Połączenie tego wydarzenia z powołaniem chrześcijanina pojawia sie w Rz 12,12; 2 Kor 3,18; por. 2 P 1,16-18; 2 Tm 1,8.10.11.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.