XII NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK C

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XII NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK C

Czytania mszalne

 PIERWSZE CZYTANIE
Będą patrzeć na tego, którego przebili

Czytanie z Księgi proroka Zachariasza

To mówi Pan:
”Na dom Dawida i na mieszkańców Jeruzalem wyleję Ducha pobożności. Będą patrzeć na tego, którego przebili, i boleć będą nad nim, jak się boleje nad jedynakiem, i płakać będą nad nim, jak się płacze nad pierworodnym.
W owym dniu będzie wielki płacz w Jeruzalem, podobny do płaczu w Hadad-Rimmon na równinie Megiddo”.

Za 12,10-11

10. ”Ducha pobożności”: Dosłownie „łaski i przebłagania". To, że Bóg wy­leje swego Ducha na lud oznacza, iż podejmie inicjatywę, by ukształtować w nich nową posta­wę wewnętrzną. Z treści fragmentu wynika, że wypływać będzie ona z nawrócenia się od pew­nych grzechów, które wynikały z niewłaściwej po­stawy. Słowo hēn oznacza „przychylność", „łaskę"; bezpośredni kontekst wskazuje, że chodzi o łaskę w oczach innych ludzi, która sprawia, że człowiek jest im miły. Tahănûnîim może oznaczać jedynie „przebłaganie" - Bóg sprawi, że zajmą postawę, w której będą mogli zwrócić się do Niego, by uzy­skać Jego łaskę.

”Będą patrzeć na tego”: Tekst masorecki i wszystkie starożytne rękopisy mają „i bę­dą patrzeć na Mnie", co wyraża zasadniczy zwrot, nawrócenie się do Boga. Jeśli to brzmienie tek­stu jest poprawne, wówczas to, co po tych sło­wach następuje, musi być od nich oddzielone pauzą, by po początkowym wāw nawiązać do słów: „i boleć będą nad nim (tym, którego prze­bili)". Wielu komentatorów usuwa słowa „na Mnie", odczytując tekst: „Będą patrzeć na tego, którego przebili", w którym to znaczeniu jest cy­towany w J 19,7 (zob. też Ap 1,7).

”tego, którego przebili”: jeśli słowo „tego" odnosi się do Boga, na którego będą patrzyli, wówczas czasownik dāqar musi być rozumiany w znaczeniu metaforycznym jako „obrazili", podobnie jak w Prz 12,18, jednak takie rozumienie tekstu oznacza, że żałoba, o któ­rej mowa, jest opłakiwaniem Jahwe, co wydaje się nieprawdopodobne; nie jest jednak niemoż­liwe, zakładając aluzję do obrzędu opłakiwania, związanego z pogańskimi bożkami w w. 11. Sło­wo dāqar jest zwykle używane na oznaczenie przebicia mieczem lub włócznią. Aluzja do oso­by, która została przebita za sprawą domu Da­wida i mieszkańców Jerozolimy, jest zbyt nieja­sna, by można ją było rozpoznać. Wskazywano na jej podobieństwa do postaci Cierpiącego Słu­gi z Iz 53. Ludziom współczesnym Zachariaszo­wi jakieś wydarzenie czy sytuacja historyczna mo­gły się wprost kojarzyć z wrogim stosunkiem do pasterzy w Za 10,2-3a i Za 11,4-17 albo z łagod­niejszym wyrażeniem dotyczącym wspierającego ducha w 12,7.

11. ”Hadad-Rimmon”: Bóg wichru Hadad wraz z epitetem dodanym do jego imie­nia, podobnie jak w 2 Krl 8,15. Obrzędy żałobne łączyły się jednak nie z Hadadem, lecz z Adoni-sem/Tammuzem. Być może Prorok pomieszał ze sobą postacie pogańskich bogów, podobnie jak posługiwał się pogańskim obrzędem wykonywa­nym w rejonach wiejskich jako analogią tego, co wydarzy się w Jerozolimie.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

12,11. Płacz w Hadad-Rimmon. Nazwa ta nie pojawia się nigdzie indziej w Starym Testamencie, chociaż jej człony są znane. Hadad to imię kananejskiego boga burzy, głowy aramejskiego panteonu - bóstwa ogólnie nazywanego "Baalem". Świątynia Rimmona została wymieniona przez Naamana w 2 Krl 5,18. Rimmon (lub Ramman, "grzmot") miał być tytułem boga burzy, Hadada Chociaż związek ten jest pewny, nie pojawia się w żadnych źródłach pozabiblijnych. Zdaniem niektórych komentatorów chodzi tutaj o żałobę odprawianą w miejscu o nazwie Hadad-Rimmon, ale wydaje się bardziej prawdopodobne, że autor nawiązuje do święta żałobnego lub rytuału mającego związek z bogiem Hadad-Rimmonem. Kiedy nie pojawiały się oczekiwane deszcze, wykonywano obrzędy żałobne na cześć boga burzy, by zesłał opady potrzebne w porze siewu.

12,11. Równina Megiddo. Równina Megiddo to dolina Jizreel. Jeśli chodzi tutaj o obrzędy żałobne na cześć boga burzy, dolina Jizreel jako najbardziej urodzajna ziemia Izraela była miejscem odpowiednim na przeprowadzenie rytuału. Jeśli Hadad-Rimmon to nazwa miejsca położonego w dolinie Jizreel, może to być miejsce jakiegoś tragicznego, niszczycielskiego wydarzenia. To właśnie na równinie Megiddo w 609 przed Chr. poległ młody, obiecujący i pobożny król Joasz, starając się powstrzymać Egipcjan przed przyjściem z pomocą chylącemu się ku upadkowi imperium asyryjskiemu (zob. komentarz do 2 Krn 35,20.22). Strata była tak wielka, że dla jej upamiętnienia wprowadzono zwyczajowy dzień postu (2 Krn 35,24-25).

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

 PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Ciebie, mój Boże, pragnie moja dusza.

Boże, mój Boże, szukam Ciebie
i pragnie Ciebie moja dusza.
Ciało moje tęskni za Tobą,
jak ziemia zeschła i łaknąca wody.
Refren.
Oto wpatruję się w Ciebie w świątyni,
by ujrzeć Twą potęgę i chwałę.
Twoja łaska cenniejsza od życia,
więc sławić Cię będą moje wargi.
Refren.
Będę Cię wielbił przez całe me życie
i wzniosę ręce w imię Twoje.
Moja dusza syci się obficie,
a usta Cię wielbią radosnymi wargami.
Refren.
Bo stałeś się dla mnie pomocą
i w cieniu Twych skrzydeł wołam radośnie:
Do Ciebie lgnie moja dusza,
prawica Twoja mnie wspiera.
Refren.

Ps 63,2.3-4.5-6.8-9

Chociaż zaliczany zwykle bywa do psalmów ufności, Ps 63 trudno jest zaklasyfiko­wać. Psalmista (być może król) pragnie odradza­jącej obecności Bożej w świątyni. Chyba żaden inny psalm nie wyraża tak obrazowo mocnej więzi miłości istniejącej pomiędzy Bogiem i jego wiernym.

Struktura:
w. 2 (kontekst: psalmista jest daleko od Boga);
ww. 3-4 (modlitwa o ujrzenie Jahwe w świątyni);
ww. 5-6 (modlitwa, by psalmista trwał w uwielbieniu i błogosławieniu Boga);
ww. 7-9 (wyrażenie bliskości z Bogiem);
ww. 10-12 (złorzeczenie przeciw wrogom [ww. 10-11] i błogosławienie prawych [w. 12]).

2. Obraz przestrzeni: psalmista jest daleko od Boga, a pra­gnie być blisko niego.

3-6. Dwa paralelne frag­menty (ww. 3-4.5-6), każdy zaczyna się od kēn, „tak, w ten sposób" (?) i zawiera w ostatnim wer­sie śpty „wargi moje". Obydwa fragmenty są przypuszczalnie modlitwą lub życzeniem („bym uj­rzał... bym błogosławił").

4. Życie dla Izrealitów było najwyższym dobrem; tylko w tym miejscu w ST coś innego jest wychwalane - miłość (ła­ska) Boża. Taki pogląd doprowadził do wiary, że miłość Boża sięga nawet poza śmierć (por. Rz 8,38-39).

9.”do Ciebie lgnie moja dusza”: Cza­sownik „lgnąć", używany często na określenie wła­ściwej więzi z Bogiem w literaturze deuteronomicznej (Joz 23,8; Pwt 10,20; 11,22 itd.), wyraża wielką intymność (Rdz 2,24; Rt 1,14).

10-12. Pe­łen pokoju obraz więzi poety z Bogiem odsuwa myśl o tych, którzy czyhają na jego życie. Dlate­go psalmista prosi Boga, by ten zniszczył wro­gów. Pierwsza część ww. 10 i 11 opisuje zło, ja­kie wrogowie zamierzają wyrządzić psalmiście, druga zaś część jest złorzeczeniem im.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

63,2. Dusza i ciało. Jak zauważyliśmy w komentarzu do Ps 42,2 w związku z wyobrażeniami "duszy" funkcjonującymi na Bliskim Wschodzie, w kulturach Mezopotamii i Izraela nie istniało zróżnicowanie na duszę i ciało. Obydwa elementy symbolizowały byt indywidualny. Jednak w Egipcie siła życia, ka, obejmowała istotę życia ożywionego, podtrzymującą byt poszczególnych istnień. Po śmierci człowieka egipska "dusza", ba, manifestowała ową istotę życia, była też często przedstawiana na malowidłach nagrobnych jako ptak o ludzkim obliczu. Owo rozróżnienie pomiędzy żyjącą istotą i jej duszą pojawia się w utworze mądrościowym z okresu Średniego Państwa Spór człowieka z jego Ba. Człowiek powiada, że trudy życia skłaniają go do popełnienia samobójstwa. Opinia ta wprawia w gniew jego ba, które grozi, że go opuści. Groźbę tę nieszczęśnik traktuje bardzo poważnie, bowiem utrata ba oznaczałaby, że nie powstanie do przyszłego życia.

63,8. W cieniu Twych skrzydeł. Zob. komentarz do Ps 57,1.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

DRUGIE CZYTANIE
Wiara w Chrystusa znosi podziały między ludźmi

Czytanie z Listu świętego Pawła Apostoła do Galatów

Bracia:
Wszyscy dzięki wierze jesteście synami Bożymi w Chrystusie Jezusie. Bo wy wszyscy, którzy zostaliście ochrzczeni w Chrystusie, przyoblekliście się w Chrystusa. Nie ma już żyda ani poganina, nie ma już niewolnika ani człowieka wolnego, nie ma już mężczyzny ani kobiety, wszyscy bowiem jesteście kimś jednym w Chrystusie Jezusie.
Jeżeli zaś należycie do Chrystusa, to jesteście też potomstwem Abrahama i zgodnie z obietnicą dziedzicami.

Ga 3,26-29

26. ”synami Bo­żymi”: Synowska adopcja stanowi nową więź łączącą chrześcijan z Bogiem, zapoczątkowaną „przez Chrystusa Jezusa" lub być może także przez „zjednoczenie się" z nim. Znajdowanie się w en Christō nie zależy od pisteōs; nie oznacza bowiem „wiary w Chrystusa Jezusa". Zwrot ten sugeruje raczej zjednoczenie z Chrystusem, Synem; skutek wiary i chrztu. W Starym Testamencie i w judaizmie Izraelici byli często nazywani "synami" Bożymi. W przeciwieństwie do tradycyjnego żydowskiego nauczania, Paweł powiada tutaj, że człowiek staje się duchowym potomkiem Abrahama (Ga 3,29), synem Boga, przez wiarę, nie zaś przez etniczne uczestnictwo w przymierzu.

27. ”zostali­ście ochrzczeni w Chrystusie”: Chrzest stanowi sa­kramentalne uzupełnienie wiary, jest to obrzęd za pomocą którego człowiek osiąga zjednoczenie z Chrystusem i publicznie wyznaje swoje odda­nie mu. 

”przyoblekliście się w Chrystusa”: Jak w szatę. Paweł zapożycza ten ob­raz z gr. religii mistycznych, w których człowiek poddawany ceremonii inicjacji identyfikował się z bóstwem przez nałożenie należących do niego szat lub używa starotestamentowego wyrażenia oznaczającego przejęcie czy­ichś moralnych dyspozycji czy wyglądu (Hi 29,14; 2 Krn 6,41). Podobnie jak w Rz 13,14 i tutaj bar­dziej pasuje drugie znaczenie. Antyczni pisarze mówili czasami o duchowym "przyobleczeniu". Judaizm wspominał o "przyobleczeniu" się w Ducha (zob. też komentarz do Rz 13,12; Ef 4,20-24). Poganie, którzy pragnęli nawrócić się na judaizm, musieli dać się ochrzcić. Przyjmując chrześcijaństwo i przyoblekając się w Chrystusa, uzyskiwali status potomków Abrahama (a 3,16.29) i dzieci Bożych (Ga 3,26).

28. ”wszyscy bowiem jesteście kimś jednym”: Drugorzędne różnice zni­kają dzięki najistotniejszemu - włączeniu chrze­ścijan w jedno ciało Chrystusa przez „jednego Ducha" (1 Kor 12,13) Taka jedność w Chrystusie implikuje polityczną równość w Kościele i społeczeństwie. Niektóre grecko-rzymskie religie lekceważyły społeczne podziały, takie jak te, o których Paweł tutaj wspomina, chociaż rzadko je usuwały (większość kultów wiązała się z koniecznością ponoszenia znacznych wydatków, co wykluczało z kręgu ich wyznawców ludzi niezamożnych). Jednak pierwsi chrześcijanie byli szczególnie wrażliwi na punkcie przezwyciężania takich podziałów. Stworzyli jedyny w swoim rodzaju pomost pomiędzy Żydami i poganami, mieli też niewielu sprzymierzeńców w walce z uprzedzeniami o charakterze klasowym (niewolnik i wolny) i seksualnym.

29. Żydzi byli nazywani "potomstwem Abrahama" (zob. komentarz do Ga 3,16) - dziedzicami obietnicy. Paweł twierdzi, że ten sam status przysługuje chrześcijanom wywodzącym się z pogan.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Jeśli kto chce iść za Mną, niech się zaprze samego siebie,
niech weźmie krzyż swój i niech Mnie naśladuje.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.

Por. Łk 9,23

 EWANGELIA
Wyznanie wiary w Chrystusa i zapowiedź męki

Słowa Ewangelii według świętego Łukasza

Gdy Jezus modlił się na osobności, a byli z Nim uczniowie, zwrócił się do nich z zapytaniem: "Za kogo uważają Mnie tłumy?".

Oni odpowiedzieli: "Za Jana Chrzciciela; inni za Eliasza; jeszcze inni mówią, że któryś z dawnych proroków zmartwychwstał".
Zapytał ich: "A wy, za kogo Mnie uważacie?". Piotr odpowiedział: "Za Mesjasza Bożego". Wtedy surowo im przykazał i napomniał ich, żeby nikomu o tym nie mówili. I dodał: "Syn Człowieczy musi wiele wycierpieć: będzie odrzucony przez starszych, arcykapłanów i uczonych w Piśmie; będzie zabity, a trzeciego dnia zmartwychwstanie".
Potem mówił do wszystkich: "Jeśli kto chce iść za Mną, niech się zaprze samego siebie, niech co dnia weźmie swój krzyż i niech Mnie naśladuje. Bo kto chce zachować swoje życie, straci je, a kto straci swe życie z mego powodu, ten je zachowa".

Łk 9,18-24

18-19. Wzmian­ka Łukasza o modlitwie Jezusa wskazuje, że za chwilę nastąpi coś teologicznie ważnego. Od­powiedzi te zgadzają się z odpowiedziami udzie­lonymi Herodowi w 9,7-8.

20. ”Mesjasza Bożego”: Piotr występuje jako rzecznik pozostałych uczniów. Zob. komentarz do 5,1-11. W porządku Łukaszowego opowiadania odpowiedź Piotra („wyznanie" jest określeniem mylącym, bardziej Mateuszowym niż Łukaszowym) zależała od tego, czego Jezus dokonał na jego oczach i od tego, cze­go on sam dokonał w jego imieniu. Odpowiedź Piotra koncentruje się na mocy Jezusa do wyba­wienia ludzi z więzów zła. Faktu, że na ten aspekt Jezusowej służby Piotr zwrócił uwagę w odpowie­dzi, Piotr dowodzi bezpośredni kontekst, który modyfikuje znaczenie określenia „Mesjasz Boży" łącząc je z odrzuceniem Jezusa (9,22.43-45) w Łk 23,35, w którym tego samego tytułu użyto, by wskazać zbawczą moc Jezusa. Ponieważ wielu palestyńskich Żydów wierzyło, że prorocy Starego Testamentu przeminęli, zaliczenie ich w poczet Jezusa było odważnym posunięciem - okazało się jednak nie dość radykalne, by uchwycić Jego prawdziwą, Boską tożsamość.

20-21. W czasach Jezusa istniało wiele różnych poglądów na temat Mesjasza (lub mesjaszów), wszystkie owe koncepcje obracały się jednak wokół ziemskiego wyzwolenia i doczesnego królestwa.

21-22. W języku gr. wersety te stanowią jedno zdanie, w którym Łu­kasz (w. 22) ujawnia powód Jezusowego nakazu milczenia w w.21: Jezus jako Chrystus Boży po­winien być postrzegany z nowej perspektywy - krzyża. W 4,16-9,6 widzimy Jezusa, który skutecz­nie przeciwstawił się przeciwnikom (5,17-6,11; 7,31-35). Teraz Łukasz zwraca uwagę czytelnikom, że wrogość będzie narastała i w końcu doprowa­dzi do śmierci Jezusa.

”Syn Człowieczy”: Tytuł, któ­rego Łukasz użył dla podkreślenia władzy Jezusa do odpuszczania grzechów (5,24) i zmieniania przepisów dotyczących szabatu (6,5), został teraz użyty dla ukazania uniżenia Jezusa. Zob. 9,26.

”musi”: Za pogłębiającą się wrogością wobec Jezu­sa kryje się Boży plan i ostateczne wywyższenie w zmartwychwstaniu. Łukasz pomija relację Mar­ka o Piotrze, który gani Jezusa za przepowiednię własnego cierpienia (8,32-33).

22. Pisarze Nowego Testamentu odczytywali czasami pewne teksty Starego Testamentu jako odnoszące się do cierpień Mesjasza, lecz większość Żydów żyjących w I w. po Chr. nie odnosiła ich do Niego, gdyż ich zdaniem Mesjasz miał panować jako król. Większość Żydów wierzyła w zmartwychwstanie wszystkich sprawiedliwych w czasach ostatecznych oraz zapoczątkowanie królestwa przez Bożego Pomazańca, który miał panować na wieki.

23-25. Krzyż był narzędziem gwałtownej i okrutnej egzekucji. Słowa "brać krzyż" oznaczały nieść poprzeczną jego część (zwaną patibulum) na miejsce kaźni, zwykle wśród szyderstwa tłumu. Za pomocą silnych chwytów retorycznych Jezus podkreśla, że wszyscy prawdziwi uczniowie - jeśli za Nim podążą - muszą być gotowi na szyderstwa, nawet na męczeństwo, muszą bowiem iść za Nim aż na krzyż. Przyjąwszy wiarę, chrześcijanie muszą uznać swoje życie za stracone dla królestwa.

23. “co dnia”: Nie chodzi tutaj o męczeńską śmierć, lecz o codzien­ną, wytrwałą wierność Mistrzowi i jego postępo­wanie w życiu,

”wszystkich”: Jezus poszerza grono adresatów zaproszenia do naśladowania go, kie­rując je do wszystkich. W przeciwieństwie do opowiadania o powołaniu w 5,1-11 lub 5,27-32, krzyż jest w centrum owego zaproszenia. W 5,30n. 33n i 6,2-5 Jezus bronił swoich uczniów w obliczu sprzeciwów. Teraz oni, podobnie jak On, mogą okazać się bezbronni,

”krzyż”: Nie cho­dzi tu o ból głowy czy podobne życiowe uciążli­wości, lecz o oddanie się Jezusowi i uczestnicze­nie w głoszeniu królestwa Bożego słowem i czy­nem.

24.”z mego powodu”: Tylko głębokie odda­nie Jezusowi może stanowić podstawę „stracenia" życia, by mieć udział w nadejściu królestwa Bo­żego.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.