Natura aniołów

Przypisy:

[1] Objaśnienie Psalmów, 103,1,15; PL 37, 1348-1349 (wyd. polskie: Augustyn, Objaśnienie Psalmów, PSP XLI, Warszawa 1986, 19-20).
[2] KKK, 328.
[3] Bonawentura uczył, że Bóg stworzył anioła ex nihilo na swój obraz (por. Breviloquium II, 6).
[4] Por. P. Haffner, Mystery of Creation, 34.
[5] Por. Pius XII, Humani generis (DS 3891).
[6] KKK, 330.
[7] Por. P. Haffner, Mystery of Creation, 36.
[8] De Coelesti hierarchia, 7-9 (PG 3, 205-212; 237-242; 257-262).
[9] Jan Paweł II, Udział aniołów w dziejach zbawienia. Środowa audiencja generalna, 6 sierpnia 1986, [w:] Wierzę w Boga Ojca Stworzyciela, Vaticano 1987, 357.
[10] Por. Kongregacja Doktryny Wiary, List do Kard. Hoffnera z 24 września 1983, AAS 76(1984), 175-176; także Kongregacja Doktryny Wiary, Dekret z 6 czerwca 1992 dotyczący niektórych praktyk Opus Angelorum (Engelwerk), AAS 84(1992), 805-806.
[11] Por. KKK, 331.
[12] Hiob (38, 7) nazywa ich „synami Bożymi".
[13] Por. KKK, 332.
[14] Por. KKK, 333.
[15] Jest to modlitwa liturgiczna w Kościele Wschodnim, złożona z kilku próśb za różne osoby lub wspólnoty, a także za ich potrzeby i troski, jakie trapią ich w życiu. Na każde wezwanie tej modlitwy wierni odpowiadają Kyrie eleison (w Kościele katolickim jej odpowiednikiem jest Modlitwa wiernych).
[16] Hymn kościelny, używany w liturgii bizantyńskiej, a także ormiańskiej.
[17] KKK, 335.
[18] Summa Theologiae I, q. 62, a. 6.
[19] Por. P. Haffner, Mystery of Creation, 39.
[20] Ikos 1, [w:] Akatyst ku czci Bogurodzicy. Starożytny liturgiczny hymn maryjny z dodatkiem oficjów towarzyszących, Rzym 1980, 32
[21] Ikos 2, [w:] Akatyst, 10*.
[22] Ikos 8, [w:] Akatyst, 22*.
[23] Por. B. Marconcini, A. Amato, C. Rocchetta, M. Fiori, Angeli e demoni. Il dramma della storia tra il bene e il male, EDB, Bologna 1992, 121.
[24] Prorok Daniel sugeruje, że był nim archanioł Michał (por. Dn 10, 13, 21, 1).
[25] J. Duns Szkot, IV Sent. 1. 2, d. 3, q. 10-11; d 1, q. 6; d. 9, q. 1-2; d. 11.
[26] D. Alighieri, Boska Komedia, przeł. A. Świderska, Kraków 1947. Raj 30, 64-67, Iskra symbolizuje anioła, który wychodzi ze strumienia boskiego światła, aby osiąść następnie na kwiatach, będących świętymi w raju.
[27] Boska Komedia. Raj 32, 85.
[28] B. Marconcini, A. Amato, C. Rocchetta, M. Fiori, Angeli e demoni, 124-146.
[29] Bazyli Wielki, Adversus Eunomium, 3,1 (PG 29, 656B).
[30] KKK, 336.
[31] Por. J. Danielou, Gli angeli e la loro missione secondo i Padri della Chiesa, Gribaudi, Milano 1998, 83-100.
[32] Adhortacja Pawła VI O należnym kształtowaniu i rozwoju kultu Najświętszej Maryi Panny (Marialis cultus), ogłoszona 2 lutego 1974 roku.
[33] Por. DS, 600, 1821-1825.
[34] Por. na ten temat pracę A.C. Tassinario, Il diavolo secondo 1'insegnamento recente della Chiesa, Roma 1984; T.D. Łukaszuk, Istnienie Szatana i demonów jako problem w katolickiej teologii posoborowej, Kraków 1990.
[35] Homilia 22 nt. Genesis, n. 2 (PG 53, 187-188).
[36] Por. F. Suarez, De angelis, ks. 5, rozdz. 12, n. 13, [w:] Summa, seu Compendium, cz. 1, t. II, vol. 1, J. B. Migne, Paris 1861.
[37] Por. P. Haffner, Mystery of Creation, 111.
[38] DS, 800 (DSP II, 220-221).
[39] KKK, 392.
[40] Zob. m.in. Teologia o szatanie, (red.) K. Góźdź, Lublin 2000; G. Minois, Diabeł, tł. E. Burska, Warszawa 2001.
[41] Por. Summa Theologiae I, q. 63, a. 7.
[42] KKK, 393.
[43] Wykład o wierze prawdziwej, II, 4 (877), 69.
[44] Zobacz potępienie błędów Orygenesa przez edykt ces. Justyniana w DS, 411 oraz Anatematyzmy przeciwko «Trzem rozdziałom», XI, DSP I, 294-297.
[45] Uczył tenże Sobór, że Chrystus „na końcu wieków przyjdzie sądzić żywych i umarłych i odda każdemu według uczynków jego, zarówno odrzuconym jak i wybranym. Wszyscy oni we własnych swych powstaną ciałach, tych, co teraz posiadają, aby otrzymać wedle uczynków swoich, dobrych czy złych, jedni karę wieczną wraz z diabłem, inni zaś z Chrystusem wiekuistą chwałę", BF, IX, 30 (DS. 801, wyd. polskie: DSP II, 222-223). O możliwości zbawienia również diabła mówił w XX wieku rosyjski teolog prawosławny Bułgakow (+1944), por. Z. Kijas, Szkic eschatologii o. Bułgakowa, [w:] Nadzieja - możliwość czy pewność powszechnego zbawienia? Dyskusja teologów dogmatyków nad książką ks. W. Hryniewicza OMI „Nadzieja zbawienia dla wszystkich", (red.) A.C. Napiórkowski, K. Klauza, Lublin 1992, 119-121.
[46] KKK, 395.
[47] Jan Paweł II, Aniołowie upadli, czyli szatan. Audiencja środowa 13 sierpnia 1986, [w:] Wierzę w Boga Ojca Stworzyciela, 361. Do tematu złego ducha papież nawiązywał również w późniejszych audiencjach, kiedy mówił o grzechu. Ważny jest ponadto tekst Kongregacji Doktryny Wiary, Les multiples formes de superstition z 26 czerwca 1975 r.
[48] Jan Paweł II, Zwycięstwo Chrystusa nad złym duchem. Audiencja 20 sierpnia 1986, [w:] Wierzę w Boga Ojca Stworzyciela, 365.