Kamień - symbolika i miejsce w Biblii

Mądrość jest najcenniejszym darem Boga, a każde słowo Boga jest dla ludzi wierzących cenniejsze niż drogie kamienie (por Ps 19,11; 119,127).
Literatura łączy również symbolikę kamieni z ich barwą. Pseudo-Dionizy Areopagita o barwie i symbolice drogich kamieni napisał: „Znaczenie ka­mieni będzie różne, stosownie do różnorodności ich barw, i tak: białe przypo­minają światło, czerwone - ogień; żółte - blask złota, zielone - rozkwit mło­dzieży. Każda więc forma będzie wzorem widzialnym tajemniczej rzeczywi­stości"^[3].

Biały - czystość, światłość, zwycięstwo, wieczna chwała
Czerwony - ogień, miłość, ofiara
Żółty - światło, majestat, chwała Boga, blask złota
Zielony - młodość, nadzieja, dziewictwo, rozkwit
Błękit - wierność, nieskazitelność, bezpośrednie obcowanie z Bogiem
Fiolet - żal, pokuta, świętość, barwa boska i królewska, znak gotowości przyjęcia męczeństwa.

Hebrajczycy znali symboliczny sens klejnotów i stosowali go w praktyce. Ułożenie kamieni na napierśniku arcykapłana nie było przypadkowe, opierało się na barwie i przejrzystości kamieni, malejącej, jak w płomieniu, od góry ku dołowi i od brzegów ku cen­trum. Rodzaje i barwa, idąc od lewej ku prawej i z góry na dół, przedstawiały się następująco: sardonyks - czerwony, szma­ragd - zielony, topaz - żółty, rubin - czerwonopomarańczowy, jaspis - ciemnozielony, sza­fir - ciemnoniebieski, hiacynt -liliowy, ametyst - fioletowy, agat - mleczny, chryzolit - granato­wy i onyks - różowy. Ponadto każdy z tych kamieni miał okre­śloną moc.

Ukształtowane przez Biblię opinie o drogocennych kamieniach (klejno­tach) można porównać z podobnymi wyobrażeniami w innych kulturach. Klej­noty w większości tradycji oznaczają prawdy duchowe. Są symbolem oświece­nia duchowego, nieskalaności, wytworności, wyższości i trwałości. W religiach Dalekiego Wschodu ucieleśniają skarby wiedzy duchowej lub zjednoczenia z bogiem (klejnot w lotosie). W buddyzmie Triratna (trzy klejnoty) oznacza Buddę. W hinduizmie klejnoty są związane z Wisznu, dzinizmie - z wiarą, wiedzą i właściwym postępowaniem, w myśli religijnej Japonii - ze współczu­ciem i mądrością, w judaizmie - z prawdą, w islamie - z intelektem i nieprze­kupnością [Tresidder J., 2001].

ZASTOSOWANIE KAMIENI SZLACHETNYCH JAKO OZDÓB (KLEJNOTY) l TALIZMANÓW

Kamienie szlachetne jako „święte kamienie" były rozpowszechnione wśród starożytnych kultur i narodów pogańskich w postaci wisiorków przyczepio­nych do naszyjnika lub bransolety, były noszone w celu ochrony właściciela przed złem i chorobą, Miały również przynosić szczęście i powodzenie. Bóg ostrzegał i zapowiadał karę dla fałszywych proroków, którzy naśladowali po­gańskie praktyki i nosili talizmany. Biblia mówi:

Biada tym kobietom, które szyją czarodziejskie wstążki na wszystkie prze­guby rąk i robią przepaski na głowy ludzi każdego wzrostu, aby łowić dusze! Czy chcecie wyłapywać dusze z mojego ludu, byle tylko własne życie zacho­wać? Dlatego tak mówi Wszechmocny Pan: Oto zabiorę się do waszych czaro­dziejskich wstążek, którymi łowicie dusze, które wy usidlacie. Zedrę także wasze przepaski i wyrwę mój lud z waszej ręki, aby nie pozostał w waszym ręku jako zdobycz - i poznacie, że Ja Jestem Pan (Ez 13,18-21).

W Księdze Izajasza (3,18-23) zawarta jest lista klejnotów i kosztowności, które Bóg odbierze podczas sądu nad narodem martwym duchowo i odda­nym fałszywym wartościom. Bogacze noszą pychę jak naszyjnik (Ps 73,6) i stoją na krawędzi rychłego upadku (Ps 73,18-20) [Ryken L, Wilhoit J.C., Longman IIIT.,1998].
Zwyczaj noszenia amuletów (talizmanów), czyli przedmiotów mających przynosić szczęście i chronić przed złem, zapoczątkowali Egipcjanie, którzy wyrabiali je z masy perłowej, fajansu i kamieni szlachetnych. Z Egiptu zwyczaj ten przejęli Persowie, potem Hebrajczycy i Arabowie.
Pierwszy talizman wykonano z kamienia z góry Talizman, którą według perskich przesądów zamieszkiwały duchy nadające kamieniom magiczne wła­ściwości. Kult kamieni i wiara w ich leczniczą moc był bardzo silny. Jeśli ktoś czuł jakąś wewnętrzną niemoc, osłabienie, to „uciekał się do kamieni".
Egipcjanie i ludy Mezopotamii, których zwyczaje przejęli biblijni Izraeli­ci, używali kamieni szlachetnych jako pieczęci lub sygnetów do odciskania swych znaków Zapytał wówczas: Jaki zastaw mam ci dać? A ona odrzekła: Sygnet twój, naszyjnik i laskę (Rdz 38,18).
Drogie kamienie były czczone przez wszystkie rasy i szczepy ludzkie, opisano je w mitach i legendach, gdzie strzeżone troskliwie przez gnomy, kra­snoludki i elfy są dla nas zagadką Stwórcy świata. W wielu przekazach ludo­wych napotykamy przekonanie, iż drogie kamienie wypadały z głów wężów lub smoków Stąd koncepcja, że diament jest trujący, bo przebywał w gardzieli wężów (wierzenie indyjskie, hellenistyczne i arabskie), albo że drogie kamie­nie powstały ze skrzepłej śliny wężowej (w kulturach pierwotnych od Dalekie­go Wschodu po Anglię).
W sztuce bizantyjskiej krzyż był niekiedy ozdabiany trzynastoma szla­chetnymi kamieniami, z których jeden większy oznaczał Chrystusa, a dwana­ście mniejszych apostołów
Klejnoty jako ozdoby upodobały sobie szczególnie kobiety. Gdy sługa
Abrahama pragnął pozyskać przychylność dziewczyny, w której dostrzegł przyszłą żonę Izaaka, ofiarował jej klejnoty (Rdz 24,22.53). O kobiecym pięknie oblubienicy z Pieśni nad Pieśniami decydowały śliczne lica wśród wisiorków i szyja wśród korali (1,10-11). Autor Księgi Przysłów pisze: są wdzięczną ozdobą dla szyi (1,9).
Nie tylko biblijne kobiety używały klejnotów jako ozdób, ale czyniły to i robią nadal kobiety wszystkich czasów.

Dama stroi się w swe klejnoty,
by stać się drogą i poszukiwaną
-jak diament, szafir czy rubin.
Chce być piękna -jak opal,
dobra jak turkus.
Anielska niczym szafir
i szczodra na wzór ametystu,
A noszone przez nią klejnoty
użyczą je j tych wszystkich łask,
zalet i uśmiechu losu,
o które zabiega.

M. Pawlikowska-Jasnorzewska

--------------------------------------

Przypisy:

[1] Kudurru - w Babilonii nazwa kamienia lub kamiennej tabliczki z inskrypcją potwierdzającą nadanie ziemi przez władcę. Większość znanych zabytków tego rodzaju została wykonana w 2. poł. II tysiąclecia p.n.e. Kamienic k. stały w świątyniach, ich kopie być może ustawiano na miedzach. W inskrypcjach zwykle wymieniane są imiona bogów, którzy mają gwarantować dotrzymanie umowy; ponadto na k. były przedstawiane symbole bóstw, których znaczenie i sposób uporządkowania wciąż budzi kontrowersje. Powiązanie symboli z imionami bóstw było możliwe dzięki objaśniającym dopiskom dokonanym na niektórych k. przez Elamitów. Na ogół w górnym rejestrze przedstawiane były symbole triady astralnej; półksiężyc Sina (Nanna), tarcza Szamasza (Utu) i gwiazda Isztar (Inanna), poniżej - trony z boskimi tiarami Ann (An) i Enlila oraz głowa barana Ea (Enki), jeszcze niżej - kapliczki ze smokami muszhusz Marduka i Nibu oraz symbole innych bóstw.
[2] Efod - rodzaj fartucha stanowiącego część stroju arcykapłana.
[3] „O hierarchii niebiańskiej, Dzieło Dionizjusza Areopagity", przekład E. Bułhak, Kraków 1932, s. 172.