Przypowieść o zagubionych synach

Jaki byłby więc właściwy tytuł naszej przypowieści?

Różne są propozycje... Ta najbardziej popularna: Przypowieść o synu marnotrawnym ma długą historię, bo powstała już w starożytności. Jej autorem jest być może sam św. Hieronim. Niektóre manuskrypty Wulgaty, starożytnego tłumaczenia Biblii na łacinę, zawierają notę napisaną na marginesie: De filio prodigo (O synu marnotrawnym). Ale nie wszyscy się z tym zgadzają. Na przykład J. Jeremias uważa, że głównym bohaterem w przypowieści nie jest młodszy syn — zwróć uwagę, on w ogóle nie jest obecny w drugiej części opowiadania — lecz ojciec. Stąd, według Jeremiasa, jest to przypowieść o miłosiernym Ojcu, czy raczej o miłosiernej miłości Ojca. Ta jego propozycja stała się ostatnio dość popularna. Z kolei J.A. Fitzmyer podkreśla, że jeszcze lepszy jest tytuł znany w tradycji niemieckiej: Przypowieśćo zagubionym synu (Der verlorene Sohn), gdyż nawiązuje on do dwóch poprzednich przypowieści: O zagubionej owcy i O zagubionej drachmie. Ten argument też mi się wydaje bardzo interesujący...

A jakie jest twoje zdanie na ten temat?

Ja bym zatytułował tę przypowieść: O zagubionych synach. Później wytłumaczę, skąd taki pomysł...

W Wielkim Poście historię tę czytamy w II Sobotę oraz w IV Niedzielę roku C... Przyznasz, że jest to jedna z najchętniej czytanych i najczęściej komentowanych przypowieści Jezusa. Jak sądzisz? W czym tkwi sekret tej popularności?

Być może w jej prostocie, która świetnie harmonizuje z pięknem i niesamowitą obrazowością... G.V. Jones pisze, że opowieść o dwóch synach i ojcu zawiera w sobie całą gamę zachowań i postaw ludzkich takich, jak: wolność, odpowiedzialność, wyobcowanie, depersonalizacja ludzkiego istnienia, tęsknota, wewnętrzna podróż ducha, powrót, łaska, przebaczenie, zazdrość... Wszystkie te elementy, zdaniem Jonesa, tworzą egzystencjalny kontekst życia każdego człowieka. Czytając tę historię, każdy może się w niej w jakiś sposób odnaleźć. Inna sprawa, że czasem interpretuje się ją ze zbyt przesadnym akcentowaniem jej sentymentalnego wymiaru, podkreślając tym samym takie elementy, jak: wzruszenie, pragnienia, uczucia, tęsknoty... Tymczasem, wydaje mi się, uniwersalizm wskazuje na obiektywnie istniejące i wspólne wszystkim ludziom fakty duchowe, które są trwałe i niezależne od chwilowych wzruszeń. Potem do tego wrócimy...

Młodszy syn

„Pewien człowiek miał dwóch synów...” (Łk 15,11). Motyw stary jak świat. Kain miał brata Abla, Izmael miał brata Izaaka, Ezaw — Jakuba...

Z punktu widzenia formy i struktury tekstu werset ten jest klasyczną formułą wprowadzającą (por. Mk 4,3; 13,24). Wiele przypowieści Jezusa rozpoczyna się podobnie, tak jakby autor chciał już w pierwszych słowach zainteresować czytelnika tym, co będzie się działo dalej. Poza tym wzmianka o dwóch synach, obecna już w pierwszym wersecie przypowieści, zapowiada strukturalne uporządkowanie całego tekstu. Przypowieść tworzą dwie części: jedna to ta o młodszym synu (por. Łk 15,12-24), a druga — o starszym synu (por. Łk 15,25-32). Natomiast z punktu widzenia treści — tu masz całkowitą rację — tradycja opowiadań o dwóch braciach ma w Biblii długą historię.

Sięga — że tak powiem — drugiego pokolenia ludzi, czyli samych początków ludzkości.

Jak doskonale wiesz, kultura semicka wszelkie pierwszeństwo, zaszczyty i godności łączyła z osobą pierworodnego syna. Mimo to w Starym Testamencie często bywało tak, że Boże plany i wybory były inne, niż ludzkie oczekiwania: Pan często wybierał sobie najmłodszego z braci i powierzał mu jakąś ważną misję. Przypomnij sobie Dawida — Pan wziął go z pastwiska i ustanowił królem Izraela. Jezus podejmuje ten temat. Jednak w przypowieści Łukasza młodszy syn wcale nie jest chlubą swego ojca. Stąd wielu biblistów uważa, że opowieść Jezusa jest w gruncie rzeczy parodią literacką, w której młodszy syn jest swoistą karykaturą swych wielkich i zasłużonych poprzedników. Trochę inaczej widzi ten problem J. Ratzinger, pisząc: W dziejach wybrańpanuje dziwna dialektyka pomiędzy dwoma braćmi, która w Starym Testamencie pozostaje problemem otwartym. Jezus podjął tę tematykę w nowej godzinie działania Boga w historii i nadał jej nowy kierunek.