Eucharystia pierwszych chrześcijan

Z czasem pojawił się zwyczaj sprawowania Eucharystii w wybrane dni tygodnia. Św. Bazyli Wielki w jednym z listów pisze, że dniami sprawowania Eucharystii były: czwartek piątek i sobota „jak również dni inne, jeśli przypada na nie obchód pamięci jakiegoś świętego”[10]. Ale już w wieku czwartym w wielu kościołach, zwłaszcza na Zachodzie, Eucharystia była sprawowana w każdy dzień. Nie było w tym względzie ogólnie obowiązujących rozporządzeń i każdy biskup miał swobodę w tym względzie. Oczywiście dużą rolę w tej dziedzinie odgrywały względy praktyczne. Sprawowanie Mszy świętej wymagało odpowiedniego miejsca, zaangażowania wielu ludzi. Wystarczy wspomnieć, że nie było żadnych ksiąg liturgicznych, oprócz Pisma Świętego. Celebrans musiał sam przygotować teksty, przygotować homilię, a nawet modlitwę eucharystyczną. Konieczna była obecność prezbiterów, diakonów. Należało zabezpieczyć dostęp, by nikt niepowołany nie dostał się. Jeżeli te wszystkie warunki zostały spełnione, to można było celebrować Mszę świętą. Jeżeli to czyniono to zawsze rano.

Pojawił się też zwyczaj celebrowania Mszy świętej z okazji śmierci chrześcijanina. Kiedy się ten zwyczaj pojawił nie jesteśmy w stanie ustalić, ale już św. Augustyn na początku piątego wieku mówił o tym jako o dawnym i powszechnym zwyczaju. Najpierw Mszę świętą sprawowano z okazji pogrzebu, a z czasem pojawił się zwyczaj celebrowania jej we wspomnienie. Od końca szóstego wieku, czyli od czasów papieża Grzegorza Wielkiego, znamy zwyczaj sprawowania Mszy świętych za zmarłych przez kolejnych trzydzieści dni. Są to tzw. Msze święte gregoriańskie.