Błogosławieństwa krok po kroku

8. „Błogosławieni czystego serca...".

Szóste błogosławieństwo odznacza się wyraźnie semickim kolorytem. „Serce" według semickiego sposobu wyrażania może oznaczać ośrodek ludzkiego chcenia, myślenia i odczuwania. Także wy­rażenie „czysty sercem" jest wyrażeniem semickim. W ST występuje głównie w psalmach (np. Ps 24,3-6; 51,12; 73,1.13; Jr 24,7; Ez 36,25-27). Natomiast w Biblii greckiej wyrażenie: καθαροι τη καρδία (= ludzie czystego serca: dat. relationis) pojawia się jeden raz tylko w Ps 24, 4 (LXX). Wg słów tego psalmu, czystość serca stanowi warunek dopuszczenia do liturgii świątynnej: „Kto wstąpi na górę Pana, kto stanie w Jego świętym miejscu? Człowiek o rękach nieskala­nych i o czystym sercu, który swej duszy nie skłonił ku marnościom i nie przy­sięgał fałszywie". W przeciwieństwie do wcześniejszych ksiąg podkreślających czystość rytualną jako niezbędną w sprawowaniu liturgii świątynnej, wymagana w Ps 24 czystość ma charakter moralny. Czystość ta polega na pragnieniu prawości, szczerości nie tylko w działaniu zewnętrznym, ale także w nastawieniu wewnętrznym. Prosząc o stworzenie „serca czystego" (51,12), psalmista mo­dli się o usunięcie wszelkiej przewrotności w zamiarach i pragnieniach. Uczeni w Piśmie i faryzeusze stanowią niejako antytyp błogosławieństwa dla ludzi o czystym sercu. Nie ma w nich odpowiedniości pomiędzy tym, co wewnątrz a tym, co na zewnątrz. Ich serce zatem nie jest czyste.
Szóste błogosławieństwo wpisuje się w powyższy nurt pojmowania wyraże­nia „czysty sercem". Potwierdzają to inne miejsca Mateuszowe, w których mowa o czystości serca: „rzeczy, które wychodzą z wnętrza, te czynią człowieka nie­czystym" (Mt 15,18-20; por. także 5,28). Umiejscowione w takim kontekście ewangelicznym Mateuszowe błogosławieństwo ludzi „czystego serca" wskazuje na ludzi, w których nie ma fałszu ani złości, ludzi, którzy szukają dobra i usiłu­ją być uczciwi wobec Boga i bliźnich. Są to ludzie, których działanie zewnętrz­ne odpowiada ich wnętrzu. Są to ludzie, którzy żyją w zgodzie z tym, co myślą, są „przejrzyści" w swej relacjach z Bogiem i bliźnimi. Takich ludzi moglibyśmy określić „autentycznymi", o ile tym terminem oznaczamy nie tylko szczerość, ale poszukiwanie prawdy i prawości w relacji z Bogiem i innymi. W 1 Tm 1,5 „serce czyste" zestawione jest paralelnie z „dobrym sumieniem".
Na temat „oglądania" Boga istnieją w Biblii dwa kierunki myślowe. Jeden mówi o niemożliwości oglądania Boga (np. Wj 3,6; 19,21; 33,20; J 1,18; 1 Tm 6,15-16). Drugi uważa, że oglądanie Boga jest celem ludzi błogosławionych (np. Ps 11,7; 17,15; Hi 19,26). Starożytni pisarze kościelni starali się harmonizować powyższe wypowiedzi następująco: wypowiedzi wcześniejsze dotyczą widzenia fizycznego, drugie natomiast - widzenia duchowego i wewnętrznego. Spotyka się także opinie głoszące, że wypowiedzi wcześniejsze odnoszą się do warun­ków tego świata, drugie - świata, który nadejdzie. Z pewnością w omawianym makaryzmie nie idzie o dyskutowaną przez filozofów specyfikę widzenia, tj. czy ma to być ekstatyczno-mistyczne widzenie Boga, czy - jak u Greków - najwyż­sza forma poznania. Raczej idzie tu o spotkanie z Bogiem właściwe dla eschato­logicznych czasów i królestwa Bożego. W omawianym makaryzmie „oglądanie Boga" stanowi zatem istotę pełnego i ostatecznego zbawienia. Zniknie wówczas wszelka niejasność w obrazie Boga oraz Jego odległość. W makaryzmie szóstym ludziom czystego serca obiecana została bliskość wspólnoty z Bogiem.