"Koniec, koniec nadchodzi dla czterech krańców ziemi" (Ez 7,1)

„Spojrzałem na ziemię – oto zupełny bezład;

na niebo – nie ma jego światła.

Spojrzałem na góry – oto drżą,

wszystkie wzgórza się chwieją.

Spojrzałem – oto nie ma ludzi

i uciekły wszystkie ptaki przestworzy.

Spojrzałem – oto ziemia urodzajna stała się

pustynią, wszystkie miasta uległy zniszczeniu

przed Panem, wobec Jego palącego gniewu” (Jr 4,23-26).

Charakterystycznym rysem „dnia Pańskiego” jest to, że stanowi on „dzień grozy”, co wynika z Bożego gniewu (zob. Ez 7,3):

„Dmijcie w róg na Syjonie,

a wołajcie na górze mej świętej!

Niechaj zadrżą wszyscy mieszkańcy kraju,

bo nadchodzi dzień Pański,

bo jest już bliski.

Dzień ciemności i mroku,

dzień obłoku i mgły.

Jak zorza poranna rozciąga się po górach

lud wielki a mocny,

któremu równego nie było od początku

i nie będzie po nim nigdy aż do lat przyszłych pokoleń.

[...] I uczynię znaki na niebie i na ziemi:

krew i ogień, i słupy dymne.

Słońce zmieni się w ciemność,

a księżyc w krew,

gdy przyjdzie dzień Pański,

dzień wielki i straszny.

Każdy jednak, który wezwie imienia Pańskiego, będzie zbawiony,

bo na górze Syjon i w Jeruzalem

będzie wybawienie,

jak przepowiedział Pan,

i wśród ocalałych będą ci, których wezwał Pan.

[...] Zgromadźcie się, a przyjdźcie,

wszystkie narody z okolicy,

zbierzcie się!

Sprowadź, Panie, swych bohaterów!

«Niech ockną się i przybędą

narody te na Dolinie Joszafat (yəhôšāp̄āṭ = „Jahwe osądzi”),

bo tam zasiądę i będę sądził narody okoliczne.

Zapuśćcie sierp, bo dojrzało żniwo;

pójdźcie i zstąpcie, bo pełna jest tłocznia,

przelewają się kadzie, bo złość ich jest wielka».

Tłumy i tłumy w Dolinie Wyroku [znajdować się będą],

bo bliski jest dzień Pański w Dolinie Wyroku.

Słońce i księżyc się zaćmią,

a gwiazdy światłość swą utracą.

A Pan zagrzmi z Syjonu i z Jeruzalem

głos swój tak podniesie, że niebiosa i ziemia zadrżą.

Ale Pan jest ucieczką swego ludu

i ostoją synów Izraela” (Jl 2,1-2; 3,3-5; 4,11-16).

Jak z kolei podał prorok Sofoniasz, w ostateczny „dzień Pański” nastąpi generalna zagłada:

„[...] ogień Jego zapalczywy

strawi całą ziemię;

bo dokona zagłady – zaiste strasznej –

wszystkich mieszkańców ziemi” (So 1,18).

„Dzień Pański” nieodłącznie związany jest z sądem Boga (por. Ez 7,3.27), poprzez który nastąpi oddzielenie sprawiedliwych od grzeszników. W obrazowy sposób przedstawił to prorok Malachiasz:

„Oto Ja wyślę anioła mego, aby przygotował drogę przede Mną, a potem nagle przybędzie do swej świątyni Pan, którego wy oczekujecie, i Anioł Przymierza, którego pragniecie. Oto nadejdzie, mówi Pan Zastępów. Ale kto przetrwa dzień Jego nadejścia i kto się ostoi, gdy się ukaże? Albowiem On jest jak ogień złotnika i jak ług farbiarzy. Usiądzie więc, jakby miał przetapiać i oczyszczać srebro, i oczyści synów Lewiego, i przecedzi ich jak złoto i srebro, a wtedy będą składać Panu ofiary sprawiedliwe. [...] Oni będą moją własnością, mówi Pan Zastępów, w dniu, w którym będę działał, a będę dla nich łaskawy, jak jest litościwy ojciec dla syna, który jest mu posłuszny. [...] Bo oto nadchodzi dzień palący jak piec, a wszyscy pyszni i wszyscy wyrządzający krzywdę będą słomą, więc spali ich ten nadchodzący dzień, mówi Pan Zastępów, tak że nie pozostawi po nich ani korzenia, ani gałązki. [...] I podepczecie grzeszników, gdyż oni obrócą się w popiół pod stopami nóg waszych w dniu, w którym Ja będę działał – mówi Pan Zastępów. [...] Oto Ja poślę wam proroka Eliasza przed nadejściem dnia Pańskiego, dnia wielkiego i strasznego. I skłoni serce ojców ku synom, a serce synów ku ich ojcom, abym nie przyszedł i nie poraził ziemi [izraelskiej] przekleństwem” (Ml 3,1-3.17.19.21.23-24). 

Jak wynika z ostatnich słów proroka Malachiasza, czymś wskazanym było przygotowanie się do ostatecznego „dnia Pańskiego”. Konkretny sposób tego przygotowania podał prorok Joel, wzywając do nawrócenia wszystkie stany społeczności Izraela:

„«Przeto i teraz jeszcze – wyrocznia Pana:

Nawróćcie się do Mnie całym swym sercem,

przez post i płacz, i lament».

Rozdzierajcie jednak serca wasze, a nie szaty!

Nawróćcie się do Pana Boga waszego!

On bowiem jest łaskawy, miłosierny,

nieskory do gniewu i wielki w łaskawości,

a lituje się na widok niedoli.

Kto wie? Może znów pożałuje

i pozostawi po sobie błogosławieństwo [plonów]

na ofiarę z pokarmów i ofiarę płynną

dla Pana Boga waszego.

Na Syjonie dmijcie w róg,

zarządźcie święty post,

ogłoście uroczyste zgromadzenie.

Zbierzcie lud,

zwołajcie świętą społeczność,

zgromadźcie starców,

zbierzcie dzieci,

i ssących piersi!

Niech wyjdzie oblubieniec ze swojej komnaty

a oblubienica ze swego pokoju!

Między przedsionkiem a ołtarzem niechaj płaczą

kapłani, słudzy Pańscy!

Niech mówią:

«Przepuść, Panie, ludowi Twojemu

i nie daj dziedzictwa swego na pohańbienie,

aby poganie nie zapanowali nad nami.

Czemuż mówić mają między narodami:

Gdzież jest ich Bóg?»” (Jl 2,12-17).

Finalnym efektem ostatecznego „dnia Pańskiego” ma być przemiana ziemi pod władzą Boga, która będzie obejmować wszystkie ziemie i wszystkich ludzi. Wyraża to wizja proroka Zachariasza:

„W owym dniu nie będzie światła ani zimna, ani mrozu. Będzie to jeden jedyny dzień – Pan tylko wie o nim – nie będzie to dzień ani noc, wieczorną porą będzie jasno. W owym dniu wypłyną z Jerozolimy strumienie wód, połowa z nich popłynie do morza wschodniego, a połowa do morza zachodniego. I w lecie, i w zimie tak będzie. A Pan będzie królem nad całą ziemią. Wówczas Pan będzie jeden i jedno będzie Jego imię” (Za 14,6-9).

Podsumowując, można dostrzec w schemacie opisu „dnia Pańskiego”, który w wizjach proroków zaczął wskazywać na dzień ostateczny, następujące elementy: okrzyk wojenny, który wydaje Bóg (zob. So 1,14; Iz 13,2); akcentowanie bliskości „dnia Pańskiego” (zob. Ez 30,3; Iz 13,6; Jl 1,15), gromadzenie się wojsk Jahwe do boju (zob. Iz 13,3-4); przedstawienie „dnia Pańskiego” jako dnia czarnych chmur (zob. Ez 30,3), ognia (zob. So 1,18; Ml 3,19), dnia, w którym niebiosa składają się jak zwijająca się księga (zob. Iz 34,4), ziemia natomiast drży (zob. Jl 2,1.10), cały świat jest zniszczony (zob. Iz 7,23), pogrążony w pustce podobnej do Gomory (zob. So 2,9) lub do jakiejś pustyni (zob. Iz 13,9). Cechą charakterystyczną „dnia Pańskiego” jest także panika, która dotyka wszystkich ludzi (zob. Iz 2,10.19): ludzie będą przerażeni (zob. Iz 13,8), pełni niepokoju (zob. Ez 7,7), popadną w jakieś zaślepienie (zob. So 1,18), będą im opadać ręce (zob. Ez 7,17), nie będą mogli utrzymać się prosto (zob. Ml 3,2), będą upadać sami na duchu (zob. Iz 13,7) i szukać w ów dzień jakiejś kryjówki (zob. Iz 2,21). Będzie to dzień generalnej zagłady (zob. So 1,18), sądu, oddzielającego sprawiedliwych od grzeszników (zob. Ml 3,20), oczyszczenia (zob. Ml 3,30). „Dzień Pański” stanie się ostatecznym końcem (zob. Ez 7,6-7).