Eucharystia pierwszego Kościoła

Pisząc o tej czynności autorzy biblijni używają tak formy czasownikowej jak i rzeczownikowej. Tym, który dokonuje tego gestu jest Jezus, lub inne osoby. Jezus dokonuje „łamania chleba” podczas cudownych rozmnożeń (zob. Mt 14,19; 15,36; Mk 8,6.19.41; Łk 9,16), podczas ustanowienia Eucharystii (Mt 26,26; Mk 14,22; Łk 22,19; 1 Kor 11,24) i podczas spotkania z uczniami zdążających do Emaus (Łk 24,30.35). Druga grupa tekstów mówi o łamaniu chleba przez pierwszych chrześcijan (Dz 2,42.46; 20,7.11; 27,35; 1 Kor 10,16).

Mówiąc o „łamaniu chleba” ważnym jest, by pamiętać, iż w pojęciu ludzi Bliskiego Wschodu ze spożywaniem chleba łączy się idea przekazywania życia i cierpienia[1]. Myśl taka wynika w znacznej mierze z tego, iż chleb powstaje przez miażdżenie ziaren, czyli ich pozorną „śmierć”, a jednocześnie spożywanie chleba daje i podtrzymuj ludzkie człowiekowi życie. Chociaż w Starym Testamencie brak jest takiego utożsamienia chleba jako symbolu życia, to jednak w mentalności ludzi starożytnego Wschodu i w ich konkretnych postawach można dopatrywać się takiego symbolu. Stąd też powszechny zwyczaj panujący na Wschodzie, niezezwalającym na krojenie chleba, ale nakazujący łamanie go. Połamanie się zaś z kimś chlebem symbolizuje zażyłość, przyjaźń, a nade wszystko jest przejawem gościnności.

Choć czynność łamania chleba jest powszechnym i zwykłym zjawiskiem w kulturze Wschodu, to jednak sama formuła „klasis tou artou” jest zwrotem specyficznie judaistycznym, określającym początek albo zakończenie uczty o charakterze sakralnym bądź zwykłego posiłku rodzinnego. Na kartach Septuaginty określenie to pojawia się dwukrotnie (zob. Jr 16,7; Lm 4,4). Nieobecne jest natomiast w tradycji greckiej czy również zasadniczo w rzymskiej[2].

U Żydów łamanie chleba stanowiło integralną część rytuału paschalnego i styp żałobnych. W czasie wieczerzy paschalnej, po wypiciu drugiego kielicha ojciec rodziny wypowiadał modlitwę błogosławieństwa chleba, po której miało miejsce łamanie się chlebem. „Łamanie chlebem” podczas styp żałobnych był dla Żydów jedną z najpowszechniej praktykowanych form miłości bliźniego. Był to bowiem wyraz pocieszenia po stracie najbliższych osób (zob. Jr 16,7)[3]

Nie ulega wątpliwości, iż u progu chrześcijaństwa gest łamania chleba – właściwy światu semickiemu – był wyrazem szacunku dla Bożego daru. Był także znakiem otwartości, braterstwa, gościnności i współczucia. Dla Żydów posiadanie chleba było znakiem Bożego błogosławieństwa, a połamanie się z kimś chlebem symbolizowało przyjaźń i wspólnotę[4].