Na początku było Słowo

Zamieszkało między nami

Wielu komentatorów wskazuje, iż J 1,14: „Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas”, należy do najstarszej części hymnu. Kryje się za nią niezwykle bogata chrystologia Kościoła Janowego.

Formuła „Słowo stało się ciałem” należała do duchowego dziedzictwa Kościoła Janowego. Wydaje się, iż pełniła ona w nim rolę wyznania wiary. Do czwartej ewangelii zaś mogła zostać wprowadzona, aby powstrzymać rozprzestrzenianie się błędów chrystologicznych. Oto Jezus – Przedwieczne Słowo – przyjął prawdziwe ciało i rzeczywiście zamieszkał między nami.

Pisząc, iż Słowo „Zamieszkało między nami”, Autor czwartej ewangelii używa greckiego słowa eskanezen, które dosłownie należałoby przetłumaczyć: „Rozbiło namiot między nami”. Pamiętać trzeba, iż Biblia powstała w kulturze ludów nomadycznych Bliskiego Wschodu, a w niej „zamieszkać gdzieś” znaczyło tyle, co rozbić namiot. Ponadto obraz namiotu (gr. skenoun) odpowiadał starotestamentalnym sposobom przedstawienia obecności Boga pośród narodu wybranego. Być może autor celowo wybrał słowo skeneuo („namiot”), aby nawiązać do obecności Jahwe w Namiocie Spotkania, do objawienia się chwały Jednorodzonego, do teofanii na Synaju czy też – w zgodzie z tradycją mądrościową – do obecności Boga wśród Żydów (Syr 24,8n.). Formuła: „I zamieszkało wśród nasi” – w tradycji Starego Testamentu ma sens wyraźnie teologiczny. Nawiązuje ona do idei przebywania Jahwe pośród narodu wybranego w Namiocie Spotkania na pustyni (Wj 25,8; 29,42-46; Kpł 26,11; Lb 35,34), a następnie w Świątyni jerozolimskiej (1 Krl 8,10-13), szczególnie zaś do przebywania Boga w Izraelu poprzez Prawo i Mądrość (Syr 24,8-12.23). Dla autora czwartej ewangelii Jezus jest Nowym Namiotem, Nową Świątynią, Nowym Miejscem (i sposobem) obecności Boga wśród ludzi[7].

Słowo nie tylko stało się Ciałem, czyli Człowiekiem, ale Jezus, jako Bóg-Człowiek, jest też „pełen łaski i prawdy”. „Łaska” oznacza wszystko, co pochodzi od Boga. Natomiast „prawda” koncentruje uwagę na rzeczywistości Boga w Jezusie w opozycji do wszystkiego, co pozorne i iluzoryczne.

Prolog nie podaje żadnego pouczenia na temat tego, jak dokonało się połączenie Słowa Przedwiecznego z ciałem. Połączenie tych dwóch logicznie diametralnie różnych rzeczywistości, Słowa Przedwiecznego i ciała, jest potwierdzone przez podwójne świadectwo: przez Jana, który to zapowiadał, i przez tych, którzy później ujrzeli Jego chwałę. Sam jednak przebieg wydarzenia jest dla człowieka niedostępny. Ta niemożliwość jest jednak pewną oczywistością – niemożliwe jest bowiem zrozumienie tajemnicy wcielenia Boga. Jedno jest pewne: tak człowiek, jak i Bóg-Człowiek zostają zrodzeni z Boga, to znaczy przez Słowo u swego źródła: jeden jako Syn Boga, inni jako dzieci Boga.

Jan pisze: „którzy wierzą w Jego imię” (J 1,12), a zatem „którzy oglądali Jego chwałę” (J 1,14). „Wierzyć” odnosi się do Słowa pod postacią światłości, a „widzieć” odnosi się do obecności Słowa w ciele. To jednak ten sam Jezus – prawdziwy Bóg-Człowiek, Przedwieczne Słowo – daje się słyszeć i widzieć. Jezus to Przedwieczne Słowo, prawdziwy Bóg-Człowiek i – jak dodaje Jan – Jednorodny – (Monogenes), pochodzi On bowiem od Ojca i ma te same właściwości co Ojciec.

Jan Paweł II, nazwał Prolog syntezą wiary Kościoła apostolskiego: „Prolog Janowy z pewnością jest tekstem kluczowym, w którym prawda o synostwie Bożym Chrystusa znajduje swój pełny wyraz. Ten, który «stał się ciałem», czyli człowiekiem, jest równocześnie przedwiecznym «Słowem», czyli Jednorodzonym Synem: Bogiem, «który jest w łonie Ojca». (…) Ten sam przedwieczny Syn, który przychodzi na „świat” jako «Słowo, które stało się ciałem», przynosi z sobą ludzkości pełnię «łaski i prawdy». Przynosi pełnię prawdy, ponieważ uczy o Bogu prawdziwym, którego «nikt nigdy nie widział». Przynosi zaś pełnię łaski, ponieważ wszystkim, którzy Go przyjmują, daje moc, aby się na nowo narodzili z Boga: aby stali się dziećmi Bożymi”[8].