Czy Ewangelie są pewne? (2)

II. Autorzy

Jak w przypadku każdej innej pracy, by poznać autorów Nowe­go Testamentu, trzeba odnieść się do dwóch rodzajów kryteriów:

1. Kryteria zewnętrzne

Chodzi o wzmianki o ewangeliach i o innych pismach Nowego Testamentu u innych bardzo dawnych pisarzy. Na przykład Papiasz, biskup z Hieropolis we Frygii w II wieku, słuchacz Jana apostoła i - według Ireneusza z Lyonu - towarzysz Polikarpa, napisał około roku 30 Wyjaśnienie słów pańskich, w którym apos­tołowi Mateuszowi przypisuje niektóre fragmenty naszej pierwszej Ewangelii.

2. Kryteria wewnętrzne

Przyglądając się tekstom z bliska, można sprawdzić, że Łukasz był lekarzem, jak stwierdza Tradycja (mówi o uzdrowieniach, posługując się licznymi terminami technicznymi), że był towarzyszem podróży świętego Pawła (zob. rozdziały Dziejów Apostol­skich, w których stosuje pierwszą osobę liczby mnogiej dla przypo­mnienia podróży Pawła, identyczność teologii Łukaszowej i teolo­gii Pawłowej), że jest autorem trzeciej Ewangelii a zarazem Dzie­jów Apostolskich (styl jest identyczny), itd. W podobny sposób łatwo jest udowodnić, że Marek był mocno związany z Piotrem (stąd okolicznościowy opis potrójnego zaparcia się i pomijanie rysów, które dodają znaczenia Piotrowi: chodzenie po wodzie czy zapowiedź „prymatu" Piotra w Kościele).
Przy pomocy podobnej analizy wewnętrznej można sklasyfiko­wać różne listy Pawła, opierając się na rozwoju ich stylu i ich teologii. Dostrzegamy również - nadal przy pomocy tej metody - że Listu do Hebrajczyków na pewno nie napisał Paweł: nie jest to jego styl.

III. Czas powstania

Zgodnie z opinią większości współczesnych egzegetów ostateczna redakcja Ewangelii została dokonana zaledwie trzydzieści lub czter­dzieści lat po śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa.^[3]
Owszem, redaktorzy posługiwali się dokumentami, które już wcześniej krążyły we wspólnotach chrześcijańskich tamtych cza­sów; dokumenty te zbierały w dość spójne zbiory czy to słowa, czy czyny i gesty Jezusa. Tylko istnienie tych wcześniejszych doku­mentów może wytłumaczyć podobieństwa, jakie stwierdzamy po­między jakimś fragmentem Marka i Mateusza lub Łukasza. Podo­bieństwo posuwające się aż do użycia całkowicie identycznego słownictwa, co jest tym bardziej uderzające, że współistnieją często z ogromnymi różnicami.
Ewangeliści istotnie potraktowali bardzo swobodnie źródła, jakich używali. Wszyscy zgodnie przyznają, że każdy z nich napisał swoją Ewangelie w zależności od potrzeb wspólnoty chrześcijań­skiej, do której się zwracał.
Te powszechną opinie ostatnio zaatakowali pewni autorzy, którzy sądzą, że nasze Ewangelie są greckimi przekładami tekstów o wiele starszych napisanych po hebrajsku. Wszystkie te pisma należy pomieścić miedzy rokiem 43 (List Jakuba) a rokiem 68 (Apokalipsa) - stwierdza J. A. T. Robinson^[4]. C. Tresmontant posuwa się wręcz do myśli, że apostołowie czynili notatki podczas przepowiadania Jezusa, całkiem tak samo jak w swoim czasie było w przypadku uczniów Amosa, Ozeasza, Izajasza czy Jeremiasza.

---------------------------------

[3] Opinia już dość dawna! A. Feuillet napisał w roku 1959, że czwarta ewangelia nie powstała przed rokiem 80 i że, jeśli została spisana po Apokalipsie, pochodzi mniej więcej z setnego roku (Introduction a la Bible, t. 2, s. 662, Desclee). Od początku tego wieku najbardziej konserwatywni egzegeci katoliccy uznają, że ostateczna redakcja czwartej ewangelii dokonała się za panowania Trajana. Zob. na przykład F. Vigouroux i L. Baguez, Manuel de l'Ecriture sainte opublikowany w roku 1904 (t. 3, s. 171 i nast.). Mówił to już Epifaniusz w wieku IV!

[4] John A. T. Robinson, Peut-on se fier au Nouveau Testament? 159 str., Lethielleux, 1980; Id., Re-dater le Nouveau Testament, 448 str., Lethielleux, 1987. Claude Tresmontant, Le Christ hebreu, 320 str., O.E.I.L., 1983. Jean Carmagnac, La naissance des evangiles synoptiques, 119 str., O.E.I.L., 1984.