Czy Ewangelie są pewne? (2)

Fragment książki "Przewodnik po trudnościach wiary katolickiej", który zamieszczamy za zgodą Wydawnictwa M

I. Najstarsze manuskrypty

Nie znaleziono rzecz jasna oryginałów listów pisanych przez Pawła do Tesaloniczan czy do Koryntian, tak jak nie napotkano oryginałów listów Cycerona czy Roczników Tacyta. Jednakże jesteś­my w szczęśliwym posiadaniu bardzo starych i bardzo licznych manuskryptów wszystkich pism Nowego Testamentu.

1. Starożytność

Biblioteka Rylandsa w Manchesterze przechowuje dwa kawałki papirusów pochodzących z pierwszej połowy drugiego wieku: są to kopie zapisów dwu fragmentów Męki według świętego Jana. Rozliczne fragmenty zawierające różne fragmenty z Nowego Tes­tamentu znajdują się na pergaminach z III wieku.
Posiadamy dwa pełne odpisy Nowego Testamentu wykonane w IV wieku wspaniałym uncjalnym pismem:

• Vaticanus, nazwany tak dlatego, że został zachowany w Biblio­tece Watykańskiej, to chyba jeden z egzemplarzy, jakie w ro­ku 340 cesarz Konstantyn otrzymał od biskupa Atanazego.
• Sinaiticus, znajdujący się w Oksfordzie, miałby być jednym z pięćdziesięciu rękopisów, o których Euzebiusz mówi, że zrobił je dla Konstantyna i na jego rozkaz około roku 331: owe pięćdziesiąt odpisów cesarz ofiarował głównym kościo­łom. Nazwa Sinaiticus pochodzi stąd, że w roku 1844 został odkryty w greckim klasztorze na górze Synaj. Składa się z 346 kartek, połowa na bardzo cienkim pergaminie, praw­dopodobnie ze skóry gazeli. Każda kartka mierzy 43 na 37 cm: poszło chyba na to całe stado!

Tylko trzy wieki różnicy istnieją miedzy powstaniem pism Nowego Testamentu a pierwszymi pełnymi rękopisami, jakie posiadamy. Nie jest to wiele wobec długich wieków, które dzielą oryginały od najstarszych kopii, gdy idzie o wszystkich klasyków Starożytności:

1600 lat dla tragedii Eurypidesa czy dzieł poetyckich Katullusa,
1400 lat dla tragedii Sofoklesa i Ajschylosa, oraz komedii Arystofanesa,
1300 lat dla dialogów Platona,
1200 lat dla przemówień Demostenesa,
700 lat dla komedii Terencjusza
i 400 lat dla poematów Wergiliusza.

2. Liczba

Jeżeli posiadamy tylko jeden odpis jakiegoś autora, kto potwier­dzi, że tekst nie został okaleczony lub że nie ma błędów w przepi­sywaniu? Wyjaśnić to potrafi jedynie zestawienie z innymi od­pisami. Otóż wszystkich pisarzy Starożytności znamy jedynie z nie­wielkiej liczby odpisów.
Natomiast gdy idzie o Nowy Testament posiadamy ogromną ilość kopii. W odniesieniu do samych tylko Ewangelii istnieje około 2500 manuskryptów pisanych po grecku, z czego 40 liczy sobie ponad tysiąc lat. Zachowało się 1500 lekcjonarzy zawierają­cych większą cześć tekstów ewangelicznych podzielonych na lek­cje do czytania w ciągu roku. Odnaleziono także bardzo stare tłumaczenia ewangelii na język syryjski, koptyjski, ormiański, gru­ziński, itd. A zatem od początku istnienia Kościoła chrześcijanie tłu­maczyli ewangelie, aby móc je czytać w swoich językach ojczystych.

3. Krytyka tekstu

Zestawienie tych różnorodnych odpisów pozwala ustalić tekst, który jest najbliższy oryginału: dokonuje tego krytyka tekstu. Zdarza się bowiem, że kopista zmienia pisownie, przestawia słowa, dodaje wyjaśnienia własnego chowu, przeskakuje pewną ilość zdań. Biorąc pod uwagę duże bogactwo manuskryptów Nowego Testamentu, warianty takie są bardzo liczne. Dotyczą one jednak tylko jednej ósmej całości, zaś zmiany istotne jednej tysięcznej! Trzeba przy tym dodać, że warianty istotne, zmieniające znaczenie zdania, czynią to zaledwie w lekkim stopniu. Na przykład czytamy u Łuka­sza 6,10: „I spojrzawszy wokoło po wszystkich [Jezus] rzekł do człowieka [który miał uschłą prawą rękę]: «Wyciągnij rękę»". Jeden z rękopisów po „spojrzawszy" dodaje dwa słowa: „ze złością". Jest rzeczą oczywistą, że kopista - świadomie lub nie - ujednolicił tekst Łukasza z równoległym opisem Marka 3,5, który istotnie dodaje ten szczegół o sposobie, w jaki Jezus popatrzył na swoich słuchaczy. Jak widzimy, zmiana „istotna", a niewiele znaczy!
Zatem wszyscy historycy, wierzący czy niewierzący, muszą uznać, że żadna książka ze Starożytności nie została przekazana w tak doskonałych warunkach, jak całość ksiąg Nowego Testamentu.