Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata - rok B

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

UROCZYSTOŚĆ JEZUSA CHRYSTUSA KRÓLA WSZECHŚWIATA – Rok B

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Królestwo Syna Człowieczego

Czytanie z Księgi proroka Daniela

Patrzyłem w nocnych widzeniach, a oto na obłokach nieba przybywa jakby Syn Człowieczy. Podchodzi do Przedwiecznego i wprowadzają Go przed Niego. Powierzono Mu panowanie, chwałę i władzę królewską, a służyły Mu wszystkie narody, ludy i języki. Panowanie Jego jest wiecznym panowaniem, które nie przeminie, a Jego królestwo nie ulegnie zagładzie.
Dn 7,13-14

„jakby Syn Człowieczy”: Lub „mający postać człowieka". Obraz, jaki ukazał się w wizji, przypominał ludzką postać, podobnie jak pierwsze cztery obrazy przypominały różne zwierzęta. Tamte wyszły z wielkiej otchłani, tj. z mocy zła; Syn Człowieczy przybywa z góry, „na obłokach nieba", tj. od Boga. Podobnie jak bestie symbolizowały pogańskie królestwa, tak ten, który przybywa w postaci człowieka symbolizuje „świętych Najwyższego" (w. 18). Dlatego w obecnym kontekście przybywający w postaci człowieka nie jest prawdziwą osobą, lecz symbolem. Ponieważ jednak w Dn myśl o „królestwie" zwykle niezauważalnie przeradza się w myśl o „królu", wyobrażenie „Syna Człowieczego" mogło się przesunąć od przenośni językowej, oznaczającej teokratyczne królestwo, do terminu oznaczającego samego mesjańskiego króla. Zmiana ta pojawia się w Księdze Henocha, napisanej sto lub dwieście lat przed czasami Chrystusa (na temat użycia tego określenia przez Jezusa w odniesieniu do siebie.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

7,13-14. Syn człowieczy. Określenie „syn człowie­czy" jest zwyczajnym, powszechnie stosowanym wyrażeniem semickim określającym kogoś lub coś jako człowieka, a przynajmniej jako posiadającego człowieczą postać. W teologii Izraela najwyższy Bóg, Jahwe, jedzie na obłokach. W mitologii kana­nejskiej opisana tutaj rola spełniana jest przez Ela, najwyższego pradawnego boga (zob. komentarz do Dn 7,9), i jego syna, Baala, który dosiada obłoków. W jednym z mitów o Baalu Jamm, symbolizujący morski chaos, zostaje pokonany, zaś Baal - ogło­szony królem i obdarzony wiecznym panowaniem. W starożytnych mitach z obszaru Mezopotamii o konfliktach kosmicznych (np. w Enuma Elisz lub Micie o Anzu) bóstwo (odpowiednio, Marduk i Ni­nurta) zwycięża groźny chaos oraz odzyskuje wła­dzę i panowanie dla bogów. Daniel był kształcony na tego rodzaju literaturze, jego objawienia budu­ją też na tych podobieństwach, chociaż wspólne motywy zostały całkowicie zmienione. W utworach z literatury międzytestamentalnej, np. w Pierwszej Księdze Henocha, oraz w Nowym Testamencie i literaturze wczesnochrześcijańskiej postać syna człowieczego utożsamia się z Mesjaszem.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Pan Bóg króluje, pełen majestatu.

Pan króluje, oblókł się w majestat,
Pan odział się w potęgę i nią się przepasał,
tak świat utwierdził,
że się nie zachwieje.
Refren.
Twój tron niewzruszony na wieki,
Ty od wieków istniejesz. Boże.
Świadectwa Twoje bardzo godne są wiary,
Twojemu domowi przystoi świętość,
po wszystkie dni, o Panie.
Refren.
Ps 93,1.2 i 5

Psalm zaczyna serię „psalmów królowania”, wielbiących Jahwe jako zwycięskiego Króla stworzenia. Mowinckel argumentuje, iż psalmy te odzwierciedlają święto nowego roku królowania Jahwe, chociaż dowody na to są nikłe. Ps 93 nawiązuje do starożytnego mitu o zwycięstwie boga stwórcy nad siłami chaosu, po którym dwór królewski ogłasza boga królem (Ps 89,6-19).

Struktura:
ww. 1-2 (Jahwe jako Król świata);
ww. 3-4 (zwycięstwo Jahwe nad chaosem);
w. 5 (świadectwa Jahwe są wieczne).

1. ”Pan króluje”: Tzn. wygrał bitwę z siłami chaosu o królowanie nad światem,

”majestat...potęgę”: Cechy aureoli otaczającej Jahwe, wskazującej na niego jako najwyższego Boga.

”tak utwierdził świat, że się nie zachwieje”: Według mitu znanego na Bliskim Wschodzie stworzenie świata następuje po zwycięstwie boga nad chaosem.

3-4. Bitwa Jahwe z chaosem, który jest opisany jako „rzeki... wody rozległe... morska kipiel”.

5. ”Świadectwa Twoje są bardzo godne wiary”: Bóg jest Królem świata, dlatego jego „świadectwa” są utwierdzone jak ziemia (w. 1). Zdanie o „domu” Jahwe (= świątyni) jest trudne. Przypuszczalnie: „W Twojej świątyni święci [= bogowie] będą Cię chwalić” (Dahood).

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

3,4-5. Porównanie do morza. W Biblii oraz w krę­gu kultury Bliskiego Wschodu morze symbolizuje chaos i nieład, podobnie jak morski potwór, który w nim mieszka. Wyraźne fizyczne zmagania morza z ziemią oraz gwałtowna, niepowstrzymana ener­gia wzburzonych fal przyczyniły się do powstania kosmicznych mitów Bliskiego Wschodu. W Enuma Elisz Marduk pokonuje Tiamat, boginię wodnego chaosu, występującą pod postacią smoka. Więk­szość z cyklu ugaryckich opowieści o Baalu opisuje jego legendarne zmagania z Jammem, bogiem mo­rza. Podobnie w epice ugaryckiej Anat i Baal ogła­szają zwycięstwo nad Litanem, siedmiogłowym smokiem, oraz swoje panowanie nad morzami.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

DRUGIE CZYTANIE
Chrystus jest władcą królów ziemi

Czytanie z Księgi Apokalipsy świętego Jana

Jezus Chrystus jest Świadkiem Wiernym, Pierworodnym umarłych i Władcą królów ziemi. Tym, który nas miłuje i który przez swą krew uwolnił nas od naszych grzechów, i uczynił nas królestwem i kapłanami Bogu i Ojcu swojemu: Jemu chwała i moc na wieki wieków. Amen.
Oto nadchodzi z obłokami i ujrzy Go wszelkie oko i wszyscy, którzy Go przebili. I będą Go opłakiwać wszystkie pokolenia ziemi. Tak: Amen.
Jam jest Alfa i Omega, mówi Pan Bóg, który jest, który był i który przychodzi, Wszechmogący.
Ap 1,5-8

5. „Wiernym” świadkiem (Ap 2,13; 3,14) był ten, na którym można było polegać (Prz 14,5.25; Iz 8,2; Jr 42,5). Określenia „Pierworodny” i „Władca królów ziemi” stanowią aluzję do Ps 89,27. W prawie rytualnym Starego Testamentu krew ofiary złożonej w Dniu 'Przebłagania oczyszczała Izraelitów z grzechów. Izraelici zostali również uwolnieni z Egiptu dzięki krwi baranka paschalnego.

”Pierworodnego umarłych”: Zmartwychwstanie Jezusa to wydarzenie, które zapoczątkowało nowy eon; jest to znak, że zaświtał czas przełomu.

”Władcy królów ziemi”: Zmartwychwstanie Jezusa jest równoznaczne z ustanowieniem Go królem świata (por. 1 Kor 15,20-28).

”Temu, który nas miłuje i który przez swą krew uwolnił nas od naszych grzechów”: Tak sformułowane zdanie występuje w NT tylko w Ap, ale idea ta jest właściwa wczesnochrześcijańskiej tradycji (por. Rz 3,21-26; 8,37; Ga 2,20).

6. Gdy Bóg odkupił Izraela z niewoli w Egipcie, nazwał ich „królestwem kapłanów” (Wj 19,6), wskazując w ten sposób, że wszyscy Izraelici są dla Niego święci. Targum tego wersetu tłumaczy to „królestwem i kapłanami”, podobnie jak to ma miejsce tutaj (por. Księga Jubileuszów 16,18).

”Uczynił nas królestwem – kapłanami”: Dzieło Jezusa wypełnia obietnicę Wj 19,6. Być królestwem znaczy być pod władzą nie szatana, lecz Boga. Wszyscy, którzy słuchają słowa Bożego i są mu posłuszni, są kapłanami - pośrednikami między Bogiem a resztą ludzi. Doksologia ta może odzwierciedlać po części wczesnochrześcijańską liturgię.

7-8. Dwie wypowiedzi prorockie

7. Pierwsza wypowiedź jest apokaliptyczną przepowiednią, która łączy i przystosowuje Dn 7,13 i Za 12,10, starsze wypowiedzi interpretowane jako proroctwa o powrocie zmartwychwstałego Jezusa jako Sędziego (por. Mt 24,30). Ap 1,7 i Mt 24,30 odzwierciedlają wczesnochrześcijańską aktywność egzegetyczną.

Podobnie jak Mt 24,30, werset ten łączy Dn 7,13 (.nadchodzi z obłokami" w dniu Pańskim; por. też np. Ez 30,3) z Za 12,10 (ci, którzy Go przebili, tj. Boga, będą Go opłakiwać). Wzmianka o „pokoleniach (dosł. „plemionach") ziemi" rozszerza ten obraz poza krąg Izraela (por. Za 12,12), obejmując nim wszystkie narody. Obywatele miast leżących na obszarze greckiego Wschodu byli dzieleni według plemion.

8. Druga wypowiedź jest wyrocznią Bożą. Jest to pierwszy z dwu tylko fragmentów Apokalipsy, w których Bóg jawi się wyraźnie jako mówiący (drugi to 21,5-8). „Jam jest” to zwrot typowy dla wyroczni, w których objawiający określa siebie.

Niektórzy starożytni pisarze grecko-rzymscy nazywali najwyższe bóstwo „Pierwszym”, jednak już Stary Testament (Iz 41,4) i judaizm (np. Józef Flawiusz, Filon, który przystosował w tym celu język stoików) określały Boga Izraela „Pierwszym i Ostatnim”. Podobna myśl kryje się w nazwaniu Go pierwszą i ostatnią literą greckiego alfabetu, „Alfą i Omegą". (Nauczyciele żydowscy określali Go też mianem Alef i Taw, pierwszą i ostatnią literą alfabetu hebrajskiego. Nazywali też Boga „Prawdą”, po hcbrajsku 'emet - wyraz złożony z liter alef – mem – taw, które są pierwszą, środkową i ostatnią literą alfabetu. Podkreślało to, że Bóg jest wieczny i panuje nad czasem). Żydzi posługujący się językiem greckim często nazywali Boga „Wszechmogącym” lub „Wszechmocnym”.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Czuwajcie i módlcie się w każdym czasie,
abyście mogli stanąć przed Synem Człowieczym.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Por. Mk 11,10

EWANGELIA
Królestwo Chrystusa nie jest z tego świata

Słowa Ewangelii według świętego Jana

Piłat powiedział do Jezusa: „Czy Ty jesteś Królem żydowskim?”.
Jezus odpowiedział: „Czy to mówisz od siebie, czy też inni powiedzieli ci o Mnie?”.
Piłat odparł: „Czy ja jestem Żydem? Naród Twój i arcykapłani wydali mi Ciebie. Coś uczynił?”.
Odpowiedział Jezus: „Królestwo moje nie jest z tego świata. Gdyby królestwo moje było z tego świata, słudzy moi biliby się, abym nie został wydany Żydom. Teraz zaś królestwo moje nie jest stąd”.
Piłat zatem powiedział do Niego: „A więc jesteś Królem?”.
Odpowiedział Jezus: „Tak, jestem królem. Ja się na to narodziłem i na to przyszedłem na świat, aby dać świadectwo prawdzie. Każdy, kto jest z prawdy, słucha mojego głosu”.
J 18,33b-37

33-35. Piłat postępuje tutaj zgodnie z rzymską zasadą zwaną cognitio - przeprowadza dochodzenie w celu ustalenia, co się naprawdę wydarzyło. Jako prefekt podejmował on ostateczną decyzję i przed nikim nie ponosił odpowiedzialności, chyba że posłano skargę do Rzymu. Mima to jednak bada sprawę.

Rozmowa Jezusa z Piłatem na temat królowania Jezusa jest ostatnią sceną J, w której słyszymy słowo „prawda”. Czytelnik wie już, że Jezus składa świadectwo o „prawdzie” (J 5,33; 8,40.45.46), którą „Żydzi" odrzucili (J 8,44-45), uczniowie zaś przyjęli od niego (J 14,6; 17,17.19). Wie również, że rozmowy Jezusa z jego przeciwnikami szybko przeradzały się w sceny odsłaniające charakter tych ostatnich. Piłata nie „oskarża się” o rolę, jaką odegrał w spowodowaniu śmierci Jezusa.

35. ”Czy ja jestem Żydem?”: Pogarda Piłata wobec Żydów jest wyraźnie widoczna.

36-38a. Idea, że królestwo Jezusa nie opiera się sile militarnej lub politycznej przewija się we wszystkich Ewangeliach, lecz żydowscy słuchacze Jezusa nigdy nie zrozumieli sensu Jego słów (w końcu przecież po co nazywać coś ,,królestwem", jeśli nie posiada politycznego charakteru?). Piłat, słysząc słowo "prawda", interpretuje działania Jezusa w innym znaczeniu, uważa Go za filozofa alba jakiegoś nauczyciela. Jako wykształcony Rzymianin, Piłat mógł znać wielu filozofów, którzy ukazywali siebie jako idealnych władców (zob. komentarz do l Kor 4,8). Chociaż przypuszczalnie nie musiał interesować się w sposób szczególny poglądami filozofów, mógł ich uznawać jako ludzi nieszkodliwych. W praktyce trudno sobie było wyobrazić kogoś mniej nastawionego wywrotowo od filozofa ze szkoły cyników lub stoików, choć ich poglądy mogły się wydawać aspołeczne). W Starym Testamencie i w tradycji żydowskiej „prawda" oznaczała wierność Boga wobec zawartego przymierza; koncepcja ta dla greckiej mentalności musiała się wydawać znacznie bardziej abstrakcyjna, dla Rzymian zaś musiała uchodzić za całkiem niepraktyczną.

36. ”Królestwo moje”: Odpowiedź, jakiej udziela Jezus, oddziela Jego królewskie panowanie od czegokolwiek, co mogłoby stanowić zagrożenie dla Piłata, Jezus twierdzi bowiem, iż może udowodnić, że jego królestwo nie jest z tego świata. Nie ma też zwolenników, którzy walczyliby o jego uwolnienie. Jednocześnie uwaga Jezusa na temat „Żydów" tworzy przepaść między nim a „Żydami", którzy już go odrzucili.

37. ”A więc jesteś królem?”: Jezus musi złożyć świadectwo o prawdzie. Został posłany jako „król", lecz pytanie Piłata: „Cóż to jest prawda?" wskazuje, że znajduje się on po tej samej stronie co „Żydzi", którzy nie potrafili dosłyszeć głosu Jezusa.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :