Słowa Jezusa

W tej historyczno-teologicznej refleksji, która rozpoczęła się nie dopiero 40 czy 50 lat po śmierci Jezusa, ale natychmiast po upewnieniu się o pustym grobie i „ukazaniu się" Zmartwychwstałego Piotrowi, bardzo ważną rolę odegrało odniesienie do Pism. Mało zrozumiałe dotychczas teksty starotestamentowego kanonu o śmierci i wywyższeniu „Syna Człowieczego" (Dn 7; ale także 12,2), zestawione ze słowami samego Jezusa zapowiadającego swoją śmierć w Jerozolimie i zmartwychwstanie „trzeciego dnia" w zestawieniu z proroctwem Ozeasza o zbawczym działaniu Boga „trzeciego dnia" w odniesieniu do poranionego na śmierć, nagle stały się oczywiste. Owszem, nie stały się źródłem wiary w zmartwychwstanie Jezusa, ale ważnym, wręcz koniecznym jej katalizatorem. Wypowiedzi Pism ST-u, rozjaśnione przez samego Jezusa z Nazaretu zapowiadającego kilka razy niezwykły finał swej ziemskiej działalności jako Syna Człowieczego, upewniły uczniów co do zbawczego charakteru tak męki i śmierci, jak i zmartwychwstania Mistrza. Odkryli te wydarzenia wewnątrz planu Bożego.

Skrótowo ujęte i generalne odniesienie do Pism („zgodnie z Pismem") w formule kerygmatycznej (1 Kor 15,3-5) ma w Ewangeliach synoptycznych i w Dziejach swoje rozwinięcie w postaci wyraźnych aluzji do konkretnych tekstów ST-u. W Łukaszowej narracji o uczniach idących do Emaus zmartwychwstały Jezus wyjaśnia najpierw tym dwom, że Pisma (i to wszystkie) mówią o tym, że Mesjasz musi cierpieć i że powstanie z martwych, aby wejść do swej chwały (Łk 24,25-27), a następnie wszystkim zebranym w Jerozolimie (ww. 44-46). W Dziejach Apostolskich Piotr i Paweł powołują się na liczne i różnorodne fragmenty Pism, które wskazują na zmartwychwstanie Jezusa (Ps 16,8-11 w Dz 2,25-28; Ps 16,10 w Dz 2,31 i 13,35; Ps 132,11 w Dz 2,30; Ps 110,1 w Dz 2,34-35; Pwt 18,15-20 w Dz 3,22-23; Ps 118,22 w Dz 4,11; Ps 2,7 w Dz 13,33 oraz Iz 53,3 w Dz 13,34). Obydwaj apostołowie posługują się też generalnym stwierdzeniem, że Pisma jako całość wspierają ich świadectwo i głoszenie zmartwychwstania Jezusa (Dz 3,24; 17,2-3; 26,22-23).

Zgoła inaczej rzecz się ma w czwartej Ewangelii, w której poza odniesieniem do Pism w 20,9 nigdzie nie przytacza się skrypturystycznych dowodów na zmartwychwstanie Jezusa. Co więcej, tak często przytaczane w innych pismach NT-u teksty jak Ps 2,7 oraz 110,1 i 118,22 nie są w ogóle w żadnym miejscu przywołane w dziele Janowym. Ewangelista ten w inny sposób - jeszcze bardziej obfity niż inni autorzy NT-u - korzysta z Pism, w tym także z Psalmów^[16]

4. Sens Janowego „nie rozumieli jeszcze Pisma, które mówi, że On miał powstać z martwych

Zdanie zapisane w J 20,9 jest jedynym miejscem czwartej Ewangelii, w którym wyraźnie przywołane jest „Pismo" jako argument przemawiający za zmartwychwstaniem Jezusa. Brzmi ono tak:

„Dotąd bowiem nie rozumieli jeszcze Pisma,
które mówi, że On ma powstać z martwych"
(οὐδέπω γὰρ ᾔδεισαν τὴν γραφὴν
ὅτι δεῖ αὐτὸν ἐκ νεκρῶν ἀναστῆναι).

Dlaczego ewangelista nie przytacza żadnego tekstu ST-u i dlaczego o zmartwychwstaniu jako wydarzeniu zapowiadanym przez Pisma mówi dopiero w końcowej części swego dzieła?

Wydaje się, że poprzez analizę tego zjawiska, typowego dla Jana, można dostrzec ważną przesłankę dotyczącą roli Pism w dochodzeniu do wiary w zmartwychwstanie Jezusa. Najpierw trzeba zauważyć, że w. 9 łączy się ze stwierdzeniem ewangelisty dotyczącym umiłowanego ucznia, który za Piotrem wszedł do otwartego grobu Jezusa, a zanotowanym w w. 8: „ujrzał i uwierzył" (eiden kai episteusen). Czasownik episteusen odnosi się do pełnej i niewzruszonej wiary w zmartwychwstanie Jezusa. Wskazuje na to dopowiedzenie w w. 9, w którym ewangelista wyjaśnia, że ta właśnie wiara pełna i mocna zależy od rozumienia Pism, a w mniejszym stopniu od oglądanych fenomenów zewnętrznych^[17].

Święty Jan nie sprzeciwia się wierze, która rodzi się z poprawnego widzenia znaków (por. np. 2,11; 11,42.45; 20,29). Jednak portretując figurę „umiłowanego ucznia" - w swoim świadectwie - już tyle powiedział na temat jego wiary (por. 13,23-26; a zwłaszcza 19,2527.35), że brakuje tylko stwierdzenia dotyczącego jej stadium doskonałego - jej pełni. Taka wiara dotyczy nie tylko mesjańskiego posłannictwa Jezusa, ale także powstania z martwych rozumianego jako wypełnienie Pism.

-----------------------

[16] Por. M. DALY-DANTON, David in the Forrth Gospel. The Johannine Reception of the Psalms, Leiden 2000, s. 45-46.
[17] Por. A.T. LINCOLN, „I Am the Resurection and the Life". The Resurrection Message of the Fourt Gospel, w: R.N. Longenecker (red.), Life in the Face of Death. The Resurrection Message of the New Testament, Grand Rapids 1998, s. 130 i 133.