O zagubionym synu

Podobne słownictwo widać w tym, że we wszystkich trzech przypowieściach pojawiają się czasowniki: „zagubić” (apollymi: ww. 4.6.8n.17.24.32); „szukać” (heuriskō: ww. 4-6.8n.24.32) oraz „cieszyć się” (chairō: ww. 5n.32). Trzeba dodać, że w przypowieści o synu marnotrawnym dla wyrażenia idei radości zastosowany jest inny czasownik, a mianowicie eufrainō (ww. 23n.29.32). Czasownik ten w Łukaszowym dwudziele wskazuje zazwyczaj na radość Boga.

Wymienione, charakterystyczne słowa wpływają na trójstopniową strukturę wszystkich trzech przypowieści. Najpierw mowa jest o zagubieniu, następnie o radości odnalezienia i wreszcie o dzieleniu się radością z innymi. Taki też schemat pojawia się w przypowieści o synu marnotrawnym z tą wszakże różnicą, że nie idzie tu o przedmiot (drachma) albo zwierzę (owca), które zostają odnalezione, ale o człowieka – osobę, która powraca. Mamy więc do czynienia z schematem: zagubienie (ww. 11-16), powrót (ww. 17-20a), odnalezienie (ww. 20b-24).

Tekst. Strukturę przypowieści o synu marnotrawnym charakteryzuje kilkakrotna zmiana lokalizacji i przeciwstawianie tego, co wewnątrz, temu, co na zewnątrz. Punktem wyjścia jest dom rodzicielski. Młodszy syn, porzuciwszy dom i ojca, po początkowych radościach związanych z możliwością dysponowania majątkiem doznaje w obcych stronach upokorzenia i zwyczajnej nędzy. Przypomina sobie wtedy dom i podejmuje decyzję powrotu do ojca. Ojciec wychodzi na spotkanie powracającego syna i poleca przygotować radosne święto. Starszy syn powraca tymczasem z pola do domu. Jego również ojciec zaprasza na obchody święta. Starszy syn skarży się, że nigdy nie dane mu było świętować, radując się z przyjaciółmi (na zewnątrz). Ojciec wskazuje na potrzebę radowania się z nim razem (wewnątrz). Widać wyraźnie, że ojciec zajmuje miejsce pośrodku i znajdujących się na zewnątrz synów stara się przyciągnąć do siebie. Ponieważ w centrum uwagi przypowieści znajdują się dwaj synowie, dlatego zazwyczaj autorzy dzielą przypowieść na dwie części (ww. 11-24; 25-32), przy czym punkt ciężkości spoczywa na części drugiej (Jeremias, Gleichnisse, 131).

W tradycyjnym podziale na dwie części uchodzi uwagi, że w środkowym fragmencie przypowieści (ww. 20b-24) postacią aktywną jest ojciec. Z tego powodu niektórzy proponują podział na trzy części (Ostmeyer, Dabeisein ist alles, 621). Po wprowadzeniu (ww. 11n.) ukazana jest sytuacja młodszego syna na obczyźnie (ww. 13-20a), nastepnie przedstawiona zostaje działalność ojca (ww. 20b-24), wreszcie odpowiedź starszego syna oraz odpowiedź ojca (ww. 25-32).

Główne osoby działające zostały przedstawione w pierwszym zdaniu: „Pewien ojciec miał dwóch synów” (w. 11). Kolejną osobą zaznaczającą swą obecność poinformowaniem starszego syna o wydarzeniach zaistniałych w domu jest sługa (w. 6). Zarzut starszego syna pod adresem młodszego brata wspomina o nierządnicach. Jednakże w nader skapym opisie sposobu życia młodszego syna nie pojawiają się nierządnice (można to wyprowadzać z w. 13, gdzie mowa o tym, że młodszy syn żył wówczas asōtōs, czyli w sposób swobodny, rozrzutny, libertyński). Pojawia się natomiast „mieszkaniec owej krainy”, do którego przystał i który posłał go na swoje pole, aby pasł świnie (w. 15). Wśród osób pojawiających się w przypowieści wymienieni zostali sumarycznie niewolnicy (w. 22) i słudzy (w. 26).

Dość wyraźne cezury w narracji przypowieści dały asumpt do dyskusji na temat jedności literackiej przypowieści. Padały wówczas przypuszczenia, że pierwotnie przypowieść kończyła się na w. 24. Większość jednak autorów jest przeciwnego zdania (Jeremias, Tradition und Redaktion in Lk 15, 172-189). Istotnym argumentem przemawiającym za jednością jest wprowadzenie osoby starszego syna w Łk 15,1. Taka informacja byłaby niepotrzebna, gdyby starszy syn od początku nie miał odpowiedniej wyznaczonej roli (Rau, Reden in Vollmacht, 183).