Kain i Abel

  Andreagrossmann Kain i Abel
XVI-wieczne malowidło Tycjana Początek opowiadania o Kainie i Ablu, chociaż skąpy w słowa, przekazuje nam wiele istotnych informacji na temat bohaterów. Słyszymy tu imiona braci – dla nas nic nie mówiące, ale dla współczesnych autorowi przeciwnie. Dowiadujemy się o reakcji Ewy na zrodzenie Kaina oraz poznajemy zawody obydwu braci. Wszystkie te informacje są ważne, gdyż charakteryzują bohaterów i pozwalają lepiej zrozumieć dramatyczną historię bratobójstwa.

Kain
Kain to pierwszy syn Adama i Ewy, a zatem pierworodny. Wiemy, jaką estymą cieszył się w czasach biblijnych syn pierworodny. Był chlubą ojca, przejmował jego obowiązki na starość, dziedziczył podwójną część majątku, ojcowski zawód i władzę nad rodziną. Kain więc mógł czuć się ważny.

Jego imię (hebr.קין  kajin) wielu wywodzi od słowa włócznia lub kowal – obydwa wskazywały by na siłę, sprawność zawodową i zdolności tego, kto je nosi. Autor biblijny w poszukiwaniu etymologii imienia Kaina idzie jednak w innym kierunku. Przytacza okrzyk Ewy po narodzeniu dziecka Otrzymałam mężczyznę od Pana! – który tworzy piękną grę słów z imieniem Kaina.

Otóż czasownik otrzymałam brzmi po hebr. kaniti (קניתי) i pochodzi od rdzenia kana (קנה), dosł. „nabyć”, „dostać”, „kupić”. Tworzą one brzmieniowe nawiązanie do imienia pierworodnego. Kain w etymologii biblijnej oznaczałby zatem „otrzymany” lub „nabyty”, w domyśle „od Pana”[1]. Radość Ewy po narodzinach i nazwanie syna „mężczyzną” potwierdza fakt, że był upragnionym dzieckiem.

Kolejną istotną informacją jest podanie zawodu. Kainowi został powierzony fach ojca – uprawa roli (wcześniej Adam jest scharakteryzowany jako rolnik: mówi o tym jego imię pochodzące od adama [ziemia] oraz wyznaczona mu przez Boga praca: W trudzie będziesz zdobywał z ziemi pożywienie dla siebie po wszystkie dni twego życia). Był to zawód trudniejszy i bardziej odpowiedzialny niż wypasanie trzody, które zostanie powierzone Ablowi[2]. Kain z pewnością był silniejszy, może bardziej energiczny, pracowity. Miał więc kolejny powód do tego, by czuć się ważniejszy niż brat.

Abel
Narodziny Abla są opisane mniej entuzjastycznie. Nie ma tu reakcji rodziców; relacja o jego narodzinach wydaje się być zaledwie dołączoną do opisu narodzin Kaina. Jeszcze silniej na korzyść pierwszego z braci przemawia imię nadane drugiemu. Abel (hebr. הבל Hewel) oznacza w hebrajskim „marność”, „kruchość”, „wątłość”, „znikomość”, „pozór”. Właśnie to słowo wybrał Kohelet na leit-motiv swojej księgi: Marność nad marnościami i wszystko marność – aby opisać względną wartość i kruchość wszystkiego, co istnieje poza Bogiem[3].

Takie imię „Nieistotny” wybrali pierwsi rodzice dla drugiego syna. Nie jest ono wyjaśnione żadną grą słowną, jak imię ojca czy brata, gdyż jego znaczenie było dla Żydów oczywiste. Z Abla z pewnością nie było większego pożytku. Powierzono mu opiekę nad stadem owiec, gdyż była to praca niewymagająca tak dużego wysiłku, jak przy uprawie roli.