Królestwo Dawida i Salomona (1010-931 p.n.e.)

Sytuacja geopolityczna za czasów Dawida i Salomona

1. W Egipcie przypada trzeci okres przejściowy. Polityka zagraniczna kolejnych władców ogranicza się do pilnowania granic i do czasów Szeszonka I (ok 945 r. p.n.e.) nie podejmują oni prób umocnienia państwa, a tym bardziej podbojów.

2. W północnej Syrii po upadku królestwa Chetytów powstaje mozajka państwek nowohetyckich, z których żadne nie ma istotnej władzy i znaczenia. Pod koniec Salomona zostają one częsciowo podbite przez nowopowstałe Królestwo Damaszku.

3. W środkowej i południowej Syrii osiedlają się Aramejczycy, lud stepowy i górski. Najstarsze wzmianki na ich temat pochodzą z inskrypcji króla Asyrii, Tiglatpilesara I (1115-1077 r. p.n.e.). Ich ekspansja kieruje się początkowo na południe, w kierunku osłabionych państw Mezopotamii: Asyrii (która po śmierci Tiglatpilesara I, mimo rozpaczliwych walk, powoli jest podbijana – zachowały się urywki kronik jego następców), Babilonu, który upada oraz Królestwa Izraela. Dopiero pod koniec panowania Salomona dochodzi do zjednoczenia państewek w Królestwo Damaszku i dalszej ekspansji – na północ, w kierunku królestw nowohetyckich oraz dalszych prób podbicia Izraela.

4. Na północnym wybrzeżu rozwijają się miasta, zasiedlone przez wiele grup narodowościowych i żyjące z handlu (Arad, Sydon, Tyr). Później Grecy nazwali je Fenicją.

5. Na wschodzie – wspomniane już Asyria i Babilon, w XI wieku zajęte walkami między sobą i z Aramejczykami, na przełomie XI/X i w X wieku ulegają panowaniu Aramejczyków.

6. Filistia, po podbojach Dawida, jest niewielkim państewkiem na wybrzeżu i rozciąga się od Gazy do Jamny

Dawne potęgi upadły, nowe nie zdążyły się jeszcze wytworzyć i okrzepnąć, zagrożenie dla Królestwa Salomona może stanowić jedynie nowy lud, który pojawił się na północy, ale dopiero pod koniec jego panowania mamy do czynienia z jednym królestwem. W Palestynie Dawida i Salomona oraz na terenach okolicznych nie ma dla Izraela istotnej przeciwwagi. Zjednoczone Królestwo Izraela jest jedynym silnym państwem w tym czasie.


Dlaczego nie ma źródeł pisanych?

Ściśle rzecz biorąc – w ogóle przekazy pisane z lat 1200-900 p.n.e. są wyjątkiem. Georges Roux w książce “Mezopotamia” pisze:

“O Ludach Morza opowiadają teksty egipskie, a przenikanie Aramejczyków wgłąb Mezopotamii i podbój Kanaanu przez Izraelitów możemy przesledzić dzięki asyryjskim inskrypcjom królewskim, kronikom babilońskim oraz przekazom biblijnym. Chcąc jednak odtworzyć trasę i oddziaływanie innych najeźdźców, możemy jedynie skonfrontować dane archeologiczne z tekstami pochodzącymi z epok późniejszych, gdyż w latach 1200-900 niemal cały Bliski Wschód pogrążył się w głębokim mroku. Archiwa Bogazkoy [Hattusas – przyp.] gwałtownie się urywają za rządów ostatniego władcy hetyckiego Suppiluliumy II, a nieliczne dokumenty egipskie powstałe po śmierci Ramzesa III świadczą, że państwo chyliło się ku upadkowi, aż w końcu rozpadło się na dwa rywalizujące ze sobą królestwa.”

Można jeszcze dodać, że w 1190 r. upadło również syryjskie Ugarit, co kończy możliwość znalezienia informacji w tamtejszym archiwum. Jaką więc sytuację zastajemy w chwili, gdy pojawiają się źródła pisane, czyli w czasach dwóch królestw izraelskich (źródło, jak poprzednio)?

“[...] Egipt nie ma żadnych wpływów w Azji, Izraelici zapuścili korzenie w Kanaanie, Syria i górna Mezopotamia są usiane księstwami aramejskimi; na wybrzeżu Libanu osiedlili się Fenicjanie, którzy władają morzami w miejsce Mykeńczyków; na górach Tauru i na północy Syrii kwitną liczne królestwa neohetyckie; władcy Babilonu nie mają praktycznie żadnej władzy, Elamici są pogrążeni w uśpieniu (również Mezopotamia – przyp.); osiadli w Iranie Medowie i Persowie nie odgrywają jeszcze większej roli. Tymczasem w Asyrii energiczni książęta poradzili sobie z Aramejczykami i przystąpili do budowy mocarstwa [...]”


Podsumowując,

można zatem stwierdzić, że w X/IX wieku Izrael zadomowił się w Kanaanie, mimo cały czas toczonych walk – jak choćby z Egipcjanami, Aramejczykami, później rosnącą w siłę Asyrią. Mówią o tym i pojawiające się źródła pisane i znaleziska archeologiczne, świadczące o dalszym rozwoju osadnictwa izraelskiego na już podbitych terenach (zarówno na Negewie – np. fortyfikacje w Kadesz Barnea, jak i w Górnej Galilei – Dan).

Można stwierdzić, że pozostałości archeologiczne z czasów Salomona pod postacią typowych fortyfikacji świadczą o jego panowaniu od Dan na północy (Górna Galilea) do Negewu na południu (liczne osadnictwo na centralnym Negewie, Tamar na granicy z Edomem i Esjon-Geber na wybrzeżu Morza Czerwonego), a więc na terenach, które później uległy podziałowi na dwa królestwa. Istnienie niektórych fortów potwierdzają również źródła pisane (wykaz Szeszonka I).

Nie ma powodów również, by podważać znaczenie Zjednoczonego Królestwa. Było to państwo rozległe, mające dostęp do dwóch mórz (Śródziemne i Czerwone) i utrzymujące kontakty handlowe (zobacz MAPĘ :.). Można udowodnić rozwój miast na terenie całego kraju, a zatem można zapewne wnioskować, że mieszkańcom tego kraju powodziło się dobrze. Ponadto - w tej sytuacji geopolitycznej, która w tym czasie wytworzyła się na terenie Palestyny nie istniała dla państwa Dawida i Salomona wyraźna przeciwwaga.


________________________

Bibliografia

1. Avraham Negev (red): Encyklopedia archeologiczna Ziemi Świetej. The Jerusalem Publishing House, 2000; wydanie polskie: Wydawnictwo Da Capo, 2002.
2. Oficjalna strona internetowa Ministerstwa Spraw Zagranicznych Izraela – dział archeologiczny. ”Jerusalem - City of David”.
3. Oficjalna strona internetowa Ministerstwa Spraw Zagranicznych Izraela – dział archeologiczny. “Jerusalem - Water Systems of Biblical Times”.
4. Oficjalna strona internetowa Ministerstwa Spraw Zagranicznych Izraela – dział archeologiczny. “Jerusalem: An Inscribed Pomegranate from the Solomonic Temple”.
5. Stanisław Gądecki, bp: Archeologia biblijna. Prymasowskie Wydawnictwo Gaudentinum, 1994.
6. Georges Roux: Mezopotamia. Wydawnictwo akademickie Dialog, 2003.