Pojawienie się Zbawcy, Księcia Pokoju i przyjście Mesjasza, Króla Sprawiedliwego (Iz 9,1-6 oraz Iz 11,1-9)

W okresie niewoli babilońskiej zrodziła się wśród Izraelitów tęsknota za otrzymaniem darów Ducha, które wiązano z czasami mesjańskimi. Potomek Dawida ma tę moc ducha posiąść na stałe, jako że czytamy, iż duch Jahwe na nim „spocznie". Prawdopodobnie prorok chce w ten sposób zaznaczyć różnicę między tym władcą a Saulem, któremu Jahwe odebrał swego ducha, oraz podobieństwo między nim a Dawidem, któremu Jahwe dał ducha zabranego Saulowi (por. 1 Sm 16,13 n). Z 1 Sm 16,13 wynika, że cecha ta ma ścisły związek z namaszczeniem. Można z tego wnioskować, że prorok wyobrażał sobie, że duch Jahwe spocznie na owym władcy w momencie namaszczenia.^[42]

Przy bliższej charakterystyce ducha Jahwe pojawiają się nazwy: duch mądrości i rozumu, duch zaradności i męstwa oraz duch znajomości i bojaźni Jahwe. Septuaginta i Wulgata wymienia siedem darów tego ducha, gdyż bojaźń Jahwe przetłumaczono jako dwa dary: pobożność i bojaźń Jahwe.^[43]

„Mądrość” (hebr. hokmah, gr. sophia, łac. sapientia) to umiejętność prawego, praktycznego i altruistycznego postępowania. Została zdobyta doświadczeniem, poznaniem i krytycznym osądem rzeczywistości. Odnosi się do intelektu. Pozwala poznać rzeczy w ich relacji do Boga. Zajmuje poczesne miejsce w literaturze mądrościowej. W biblijnym ujęciu oznacza zdolność do należytego kierowania swoim postępowaniem i wykonywania zadań, znawstwo w jakiejś dziedzinie (np. Wj 31,2-6; 35,30-33.35; Jr 10,9; Ez 27,8 n; Ps 107,27), jest też związana z sądzeniem (1 Krl 3,16-28). Przypisując mającemu nadejść monarsze ducha mądrości Izajasz zalicza go do osób tak wybitnych jak Józef (Rdz 41,33.39), Dawid (2 Sm 14,20), Salomon który zasłynął z wyjątkowej mądrości (1 Krl 2,6; 3,28; 5,9 n.14.26; 10,4 nn; 11,41).^[44]

„Rozum” odpowiada rzeczownikowi hebrajskiemu binah i wywodzi się od czasownika znaczącego „zauważać", „spostrzegać", „rozumieć", „pojmować". Słowo to często stosowano obok rzeczownika hokmah (np. Iz 29,14; Prz 4,5; 23,23; por. Iz 10,13) i rozumiano jako jego synonim. Dokładne rozróżnienie ich znaczenia wydaje się być obecnie niemożliwe. Można jednak wnioskować ze znaczenia czasownika, od którego pochodzi rzeczownik binah, iż był on używany z myślą o spostrzegawczości, umiejętności uwzględniania w działaniu istniejących okoliczności, niezbędnej dla każdego, kto chce podejmować słuszne decyzje. Dzięki temu słowu prorok chce dać do zrozumienia, że zapowiadany król będzie rozważny i wybierający najsłuszniejszą drogę w istniejących okolicznościach.^[45] Dar ten pozwala też odróżnić dobro od zła.

Określenie „zaradność” występuje tu w znaczeniu „rada” (np. 2 Sm 15, 31.34), „postanowienie” powzięte w wyniku narady (Ezd 10,8), „plan", „zamiar" (Ps 14,6; 20,5), „mądrość", „zdolność znajdowania odpowiednich środków" (Iz 19,3; Jr 19,7; 49,7; Prz 21,30). Bibliści przypisują mu w tym miejscu znaczenie „rada”, jednak nie chodzi z pewnością o udzielanie rad, ale o radzenie sobie z trudnościami czyli zaradność. Oznacza też, że przyszły władca będzie realizował plany Boże przekraczające porządek ludzki i naturalny. Dar ten Prz 8,14 ściśle wiąże z męstwem.^[46]

Rzeczownik „męstwo”, hebr. geburah, oznacza cnotę uzdalniającą do walki o urzeczywistnienie słusznych i trudnych zamiarów, właściwą zwłaszcza osobom zasługującym na miano bohaterów (por. Iz 9,5). W Izraelu oczekiwano jej głównie od wojowników, którzy winni odznaczać się siłą i dzielnością w walce (por. np. 2 Krl 18,20; Iz 36,5; Ez 32,29 n). Stanowi ono przymiot Boży wysławiany w psalmach (Ps 65,7; 89,14; 145,11), a u proroków objawiający się w sądzie Boga (Iz 33,13; Jr 16,21). Oznaczać ma to, że panowanie przyszłego króla nie będzie niczym ograniczone, prawie jak panowanie Boga. ^[47]

„Znajomość Jahwe” - da`at Jahweh, obejmuje oprócz teoretycznej wiedzy o Bogu także zgodne z nią postępowanie (por. Rdz 4,1). Znać Boga to uznawać, że On jest Panem o nieograniczonej potędze (Pwt 11,2-9; Iz 41,20; Ha 2,14), a jego dobroć i wierność nie zawodzą (Oz 11,3; Mi 6,5), któremu winno się oddawać hołd, być posłusznym i okazywać przywiązanie (Wj 33, 13;1 Sm 2,12; Iz 1,3; Jr 2,8; 4,22; 9,2-5; Ps 9,11; 36,11; 87,4). Teksty mądrościowe łączą ten dar z bojaźnią Pańską (por. Prz 1,7.29; 2,5; 9,10; 15,33; Hi 28,28) ^[48]

„Bojaźń Jahwe” to uszanowanie Bożego majestatu, uniżenie w oddawaniu najwyższej chwały i czci Bogu. Ta biblijna cnota właściwa jest ludziom mądrym (por. Prz 1,7; 2,5-8; 9, 10; 15,33) związana z unikaniem i nienawidzeniem zła oraz tego wszystkiego, co się nie podoba Bogu, a czynieniu tego, co Mu się podoba (Prz 3,7; 8,13; por. 11,1; 12,22; 15,3.8; 16,5). W pojęciu tym mieści się wszystko, co dotyczy poprawnej postawy wobec Boga. W niektórych tekstach ma ona bliski związek znaczeniowy ze znajomością Boga (Prz 9,10) lub po prostu znajomością (Iz 1,3; Oz 4,6; Prz 1, 7; 9,10). Wyrażenie „ci, którzy się Go boją" (Ps 15,4; 22,24) oznacza wiernych, podobnie jak wyrażenia „ci którzy Go znają” (Ps 36,11; 87,4) i „ci, którzy znają Jego imię” (Ps 9,11).^[49]

Wersety 3-5 omawiają postawę władcy wobec poddanych. Zgodnie z posiadanymi darami ducha Jahwe będzie on się kierował sprawiedliwością biorąc w opiekę ubogich i słabych, a karząc zbrodniarzy (por. 1,15-17; 3,14 n; 5,8 n.23; 10,1-3). Zwycięstwo nad nimi osiągnie „tchnieniem swych warg” czyli za pomocą słowa, bez używania przemocy. Wygląda to tak, jakby Izajasz sprzeciwiał ten obraz idealnego monarchy postawie króla z Ps 2,9, który pragnął kruszyć nieposłuszne mu narody rózgą żelazną. Cechy te są z osobą nowego władcy związane tak mocno jak przepaska noszona na biodrach a zdejmowana tylko na noc z Izraelitą (por. Jr 13,11; Ef 6,14). Obraz pasa był w Biblii szeroko stosowany (por. np. Ps 30,12; 65,13; 931; Ef 6,14). U Jeremiasza symbolizuje on sąd (Jr 13,11), a Psalmie 109 nawet przekleństwo. Sądząc nie będzie się on opierał na pozorach i pogłoskach, ale na dokładnej znajomości poddanych, w czym będzie podobny do Dawida, który podobnie do anioła Jahwe wiedział o wszystkim, co się działo w kraju (2 Sm 14,17.20) i do Salomona słynącego z umiejętności wydawania mądrych i słusznych wyroków (2 Sm 14,17.20). Duży nacisk położony na takie właśnie przymioty wynika z ówczesnej krytyki nadużyć urzędników królewskich, a zwłaszcza stronniczego wydawania wyroków i przyjmowania podarków.^[50]

Wersety 6-9 nawiązując do Iz 9,4 zapowiadają, że władca ten zapewni poddanym niczym nie zmącony pokój. Myśl tę wyrażają obrazy wilka mieszkającego z barankiem, lamparta leżącego z koźlęciem, cielęcia pasącego się ze lwiątkiem, krowy żyjącą w przyjaźni z niedźwiedzicą, lwa żywiącego się słomą oraz niemowlęcia igrającego obok kryjówki kobry.^[51]

Liczni egzegeci widzą tu nadzieję na powrót do stanu istniejącego na początku świata przekazanego w Rdz 2-3. Z pewnością jednak zwierzęta wyobrażają ludzi, którzy będą żyć w zgodzie jeśli źli przestaną czynić zło i szkodzić dobrym. Stanowisko to uzasadnia werset 9, w którym Jahwe mówi o ludziach: „Zła czynić nie będą ani zgubnie działać po całej świętej mej górze” czyli Syjonie. Powodem tego będzie znajomość Pana, którą napełni się kraj, będąca cechą ludzką. Dodatkowo potwierdza ten pogląd to, że na Bliskim Wschodzie zwierzęta takie jak kozły (W j 15,15; Iz 14,9), gazele i byki (Ugarit) symbolizują warstwy społeczne. W licznych wypowiedziach biblijnych zwierzęta drapieżne polujące na łagodne, z którymi porównywano ludzi cichych i lud Boży, obrazują pogan wyrządzających krzywdę Izraelitom i pustoszących ich ziemie (Ps 80,14; Iz 5,29; 56,9; Jr 12,9; 50,17). Nabuchodonozor jest porównany do drapieżnego orła (Jr 48,40; Ez 17,3.12); bogacz uciskający biednego to lew, który rozdziera na kawałki baranka (Syr 13, 23); fałszywy prorok to dziki lew, a wilk to zły książę (Ez 22,25-27).^[52]