Poszukiwanie utraconego, czyli o raju w Biblii

Dlaczego? Autor natchniony żył w kraju, gdzie często występował problem braku wody. Jawiła się ona jako największy skarb. Kiedy było jej pod dostatkiem, ziemia dawała utrzymanie. Gdy jej zaczynało brakować, wysychały uprawy i pastwiska. Zaczynał się głód. Dlatego należało się o nią troszczyć kopiąc studnie i cysterny. Ów problem braku wody przebija się w wypowiedzi biblijnego autora bardzo wyraźnie, gdy pisze wcześniej: „nie było jeszcze żadnego krzewu polnego na ziemi ani żadna trawa polna jeszcze nie wzeszła - bo Pan Bóg nie zsyłał deszczu na ziemię i nie było człowieka, który by uprawiał ziemię i rów kopał w ziemi, aby w ten sposób nawadniać całą powierzchnię gleby (…)". To był problem, który zaprzątał umysły ludzi współczesnych natchnionemu autorowi. W Edenie go nie było. Nawadniała go rzeka, która po opuszczeniu jego granic rozdzielała się dając początek czterem innym. Coś takiego oczywiście w przyrodzie nie występuje (nie licząc ujścia rzek). To obraz. Jeśli wód jakiejś rzeki wystarcza, by dać początek czterem innym, to problemu braku wody nie ma. Jeśli do tego dodać jeszcze, że w ogrodzie tym „na rozkaz Pana Boga wyrosły z gleby wszelkie drzewa miłe z wyglądu i smaczny owoc rodzące” to obraz sielanki jest już pełny. Jest co jeść, jest gdzie schować się przed piekącym słońcem. Wystarczy tylko – zgodnie z nakazem Boga – uprawiać go i doglądać. To była prawdziwa kraina szczęśliwości.


Nieodżałowane straty

Przedstawiony tak ogólnie w drugim rozdziale Księgi Rodzaju obraz znajduje swe uzupełnienie w rozdziale trzecim. Tyle że zasadniczo już nie jako opis szczęśliwości, ale pokazanie, czego człowiek został wskutek grzechu pozbawiony. Wiele jednak mówi o pierwotnym szczęściu człowieka.

Na początku mamy interesującą wzmiankę o przechadzaniu się Boga po ogrodzie (3,8). W zamyśle autora biblijnego jest to pokazanie, jak bliscy byli sobie Bóg i człowiek. Ich obcowanie ze sobą było czymś zupełnie normalnym. Dopiero grzech to zmienił.

W wyroku na kobietę jest mowa o trudach związanych z brzemiennością (Rdz 3, 16). Jako że bóle rodzącej kobiety są w Biblii obrazem wszelkich ludzkich dolegliwości można przyjąć, że przed grzechem człowiek nie chorował. W tym samym wyroku jest też mowa o panowaniu mężczyzny nad kobietą. Wynika z tego, że wcześniej ich relacje były inne. W pełnym zachwytu Adamowym „ta dopiero jest kością z moich kości i ciałem z mego ciała!” (2, 23) widać, że uważał ją za godną siebie towarzyszkę. Harmonię panującą w Edenie między mężczyzną a kobietą widać także we wzmiance z końca drugiego rozdziału: „Chociaż mężczyzna i jego żona byli nadzy, nie odczuwali wobec siebie wstydu”. Ich relacje były jak najbardziej poprawne. Autor biblijny karze nam się domyślać, że wcześniej byli dla siebie po prostu partnerami.
Równie bogata w treść o Edenie jest zapowiedź kary na mężczyznę (3, 17-25). Autor sugeruje, że w pierwotnym Bożym zamyśle człowiek żył w pełnej harmonii ze światem przyrody, która była dla niego łaskawa. „Doglądanie i uprawianie” ogrodu nie było więc w Edenie zajęciem męczącym. Koresponduje to ze wzmianką z drugiego rozdziału o nadawaniu nazw zwierzętom. Ludzie tamtego kręgu kulturowego uważali, że nadający imię niejako panuje nad tym, któremu imię nadał. Człowiek panował więc nad zwierzętami. Zapewne nie musiał się ich obawiać. (Ta harmonia ostatecznie została zniszczona dopiero po potopie - Rdz 9, 2).

Kolejnym wielkim darem Edenu była nieśmiertelność. Wydaje się, ze właśnie śmierć jawi się jako największa bolączka człowieka. To ona ostatecznie przekreśla ludzkie kalkulacje. Adam dopiero po grzechu usłyszał zapowiedź, że umrze. Najprawdopodobniej w pierwotnym Bożym zamyśle miał więc być nieśmiertelny.

Eden był więc miejscem wielkiego szczęścia człowieka, który nie musiał troszczyć się o swoje utrzymanie. Praca w nim była lekka i przyjemna. Żył w harmonii ze światem przyrody, z bliźnim, a przede wszystkim z samym Bogiem. Był też człowiek wolny od chorób i śmierci. Nic więc dziwnego, ze biblijny ogród Eden zaczęto nazywać rajem.





Na padole łez



Grzech sprawił, że człowiek został z raju wygnany. Na jego straży postawił Bóg Archanioła i połyskujące ostrze miecza. Obraz ten uświadamia czytelnikowi, że kraina szczęśliwość owszem, istnieje, ale póki co jest człowiekowi niedostępna. O własnych siłach ludzkość nigdy nie zdoła wrócić do raju. Jeśli chce go na powrót osiągnąć, potrzebuje Boga. Tak rozpoczyna się historia zbawienia. Historia powrotu do Boga i raju…