2. Pierwsza nawrócona Europejka – Lidia

Ewangelia docierała do wszystkich ludzi, przekraczała granice cywilizacji i kontynentów. Za sprawą Apostoła Pawła usłyszeli ją ubodzy i bogaci, w tym pierwsza nawrócona Europejka – Lidia. Owa kobieta z Tiatyry, miasta w Lidii, była osobą majętną, gdyż „sprzedawała purpurę” (Dz 16,14), która uchodziła za bardzo drogi, luksusowy towar. Podczas drugiej podróży misyjnej Paweł po raz pierwszy przekroczył granice Azji Mniejszej i dotarł do Filippi, „głównego miasta tej części Macedonii, które jest [rzymską] kolonią” (Dz 16,12). Nowe środowisko domagało się nowych metod ewangelizacji. Apostoł nie naucza tutaj w synagodze, ale według relacji naocznego świadka i jego dziennika podróży: „wyszliśmy za bramę na rzekę, gdzie – jak sądziliśmy – było miejsce modlitwy [chrześcijan]. I usiadłszy, rozmawialiśmy z kobietami, które się zeszły. Przysłuchiwała się nam też pewna bojąca się Boga kobieta z miasta Tiatyry, imieniem Lidia… Pan otworzył jej serce tak, że uważnie słuchała słów Pawła” (Dz 16,13n). Nauczanie kobiet było wówczas zupełną nowością, którą potwierdził Duch Prawdy, przemieniając serca słuchaczy (J 14,26; 16,13).


Czytaj!

Ps 87; Dz 16,11-15. 40; Mk 7,24-30


Rozważ!

Nie wolno ograniczyć się do powierzchownego spojrzenia na rolę kobiet w świecie, wyostrzonego dziś przez żądania równouprawnienia – feminizm. Midrasz ber Rabba 18,2 przytacza rabiniczny tekst, pozwalający zrozumieć pozycję ówczesnej kobiety: „Rabbi Joszua z Silkin rzekł w imieniu rabbiego Lewiego: Bóg zastanawiał się, z której części mężczyzny stworzyć kobietę. Powiedział: Nie stworzę jej z głowy Adama, z obawy, aby nie była płocha, ani z oczu, z obawy, aby nie była zalotna, ani z ucha, z obawy, aby nie podsłuchiwała pod drzwiami, ani z ust, z obawy, aby nie była gadatliwa, ani z serca, z obawy, aby nie była zazdrosna, ani z ręki, z obawy, aby nie była taką, która wszystkiego musi dotknąć, ani z nogi, z obawy, aby nie wychodziła stale z domu; ale z najskromniejszej części mężczyzny, z tej, która pozostaje zakryta nawet wtedy, gdy jest on nagi” (Brat Efraim). Tekst ten wylicza cechy, które powszechnie uważa się za negatywne. Znajdujemy wszystkie zarzuty, którymi Talmud wydaje się obciążać kobiety: jest płocha, brak jej rozumu, zalotna i zajmuje się tylko pielęgnowaniem swej urody, jest ciekawa i gadatliwa. Z dziesięciu części mowy przyznanych przez Boga zagarnęła dziewięć i tylko jedną zostawiła mężczyźnie. Kobieta jest wykluczona z życia publicznego, może wychodzić z domu jedynie zasłonięta, nie wolno jej na ulicy rozmawiać z mężczyzną, a nawet w jej własnym domu istnieje granica, której nie powinna przekraczać.

Chrześcijańscy misjonarze w Filipii przekraczają bariery społeczno-kulturowe – nauczają niewiasty. Jedną z pierwszych uczennic Apostoła była Lidia – „bojąca się Boga”, czyli skłaniająca się ku wierze. Otrzymuje ona chrzest i namaszczenie, które przyjmuje „razem ze swym domem” (Dz 16,15). W tym wypadku formuła oikos – „dom” wskazuje, że wiarę przyjęła cała wielopokoleniowa rodzina oraz związana z nią grupa niewolników lub zatrudnieni w handlu purpurą; oznaczało to niejednokrotnie również powstanie nowej wspólnoty lokalnej (por. Dz 10,2; 18,18; Rz 16,3-24). Nawrócenie Lidii był spektakularne i promieniowało na najbliższych. Spowodowało dłuższy postój misjonarzy. Paweł i jego towarzysze zamieszkali w domu Lidii (Dz 16,15), który stał się tym samym miejscem nauczania i sprawowania liturgii. Tak w Filipii powstaje tzw. Kościół domowy (Dz 16,40).

Gmina w Filipii będzie potrzebować dalszej katechezy. Zapewnią ją uczniowie Apostoła. Z Listu do Filipian dowiadujemy się, że Paweł stale kontaktował się z miejscowym Kościołem i otrzymywał od nich wsparcie materialne (Flp 4,16). Apostoł z dumą powtarzał, że żadna wspólnota chrześcijan nie udzieliła mu tyle pomocy, co Filipinie, zapewne też Lidia (Flp 4,10.15.18). Paweł, nie chciał wzbudzać podejrzeń o interesowność, właściwie od żadnej innej wspólnoty nie przyjmował pomocy materialnej na swoje utrzymanie, chociaż „godzien jest robotnik zapłaty swojej” (Mt 10,10; por. 1 Tym 5,17n). W Liście do Galatów zaleca wspólnocie troskę o nauczycieli i katechetów: „Ten, kto pobiera naukę (katechumen), niech użycza ze wszystkich swoich dóbr temu, kto naucza” (Ga 6,6).

Na próżno szukać innych informacji o Lidii. Brak w starożytności chrześcijańskiej jakikolwiek śladów kultu tej gorliwej i hojnej niewiasty. Do martyrologium – jak zaznacza H. Fros i F. Sowa – wprowadził ją dopiero Baroniusz w 1584 r. i umieścił jej wspomnienie 3 sierpnia. Powstało wiele legend, wśród nich i ta o małżeństwie Lidii i Pawła. Ponieważ jednak, jak zauważył G. Ricciotti, jest to „godny politowania chłopięcy pomysł”, nie zasługują one na uwagę.

Ewangelista Marek, a za nim Mateusz, przywołują postać Syrofenicjanki, czyli kobiety pochodzącej z okolic Tyru i Sydonu (Syria). Była poganką, kimś obcym i pogardzanym przez pobożnych Żydów. Mało tego, była matką opętanej przez ducha nieczystego. Wielu oburza postawa i słowa Jezusa w spotkaniu z proszącą o pomoc matką. Ewangelista opisuje jednak typowy obraz z życia codziennego, w którym uświadamia czytelnikom, że Żydom przysługuje pierwszeństwo w korzystaniu z uzdrawiającej mocy Jezusa (por. Mt 10,5-8; Dz 13,46).

Wiara matki jest tak mocna, że przejdzie wszelkie próby i stanie się wzorem dla innych. Ewangelista przytacza dialog Jezusa z Syrofenicjanką, w którym zwycięża miłość do dziecka i zaufanie w Boże miłosierdzie. W relacji Mateusza słyszymy pochwałę Jezusa: „O niewiasto, wielka jest twoja wiara; niech ci się stanie, jak pragniesz!” (Mt 15,28). Jezus dokonał egzorcyzmu „na odległość” – wyrzucił demona z chorej córki. Kiedy kobieta „wróciła do swego domu, znalazła dziecko [zdrowe], leżące na łóżku” (Mk 7,30).

Wiara musi być poddawana próbie, jak złoto w tyglu (por. 1 P 1,7; Ap 3,18). Oczyszczona z ludzkich naleciałości błyszczy pełnym blaskiem. Apostoł Paweł przestrzegał przed nadmierną gorliwością neofitów, zalecał ostrożność, cierpliwość i rozwagę. Apostoł Piotr przypomina: „Wy bowiem jesteście przez wiarę strzeżeni mocą Bożą dla zbawienia, gotowego objawić się w czasie ostatecznym. Dlatego radujcie się, choć musicie doznać trochę smutku z powodu różnorodnych doświadczeń” (1 P 1,5n).