Przekłady polskie: Psałterz puławski

Drugi co do wieku po Psałterzu floriańskim psałterz staropolski pochodzący z końca XV lub pierwszej połowy XVI wieku. Jest to bogato zdobiony, pergaminowy kodeks liczący 312 kart o wymiarach 15,5 x 11,5 cm, zdobionych inicjałami. Podczas jego tworzenia każda karta była najpierw liniowana dziesięcioma cienkimi, czerwonymi liniami, by ułatwić równe pisanie. Dopiero później na tych liniach umieszczone zostały duże i wyraźne litery psalmów, pisane czarnym atramentem. Atramentem zaś czerwonym kaligrafowane były wszystkie duże litery oraz komentarze.

Psałterz zawiera przede wszystkim polski przekład psalmów ułożonych według dni tygodnia (co przypomina dzisiejszą Liturgię Godzin). Każdy z psalmów jest poprzedzony argumentem, czyli komentarzem o charakterze alegorycznym i historycznym, zawierającym wskazówki dotyczące sposobu odmawiania psalmu oraz na związek jego treści z życiem Dawida. Objaśnienia te uważane są za pierwszy polski komentarz Księgi Psalmów. Oprócz tego w Psałterzu puławskim znajdują się kantyki i Atanazjański symbol wiary. Na samym końcu Psałterza Puławskiego znajduje się barwna ilustracja przedstawiająca Trójcę Przenajświętszą.

Autor, okoliczności i miejsce powstania tłumaczenia nie są bliżej ustalone i pozostają przedmiotem dyskusji. Przypuszcza się, że przeznaczony był dla osoby świeckiej lub duchownego świeckiego.Wyniki badań językowych wskazują, że jego twórca pochodził prawdopodobnie z południowej Wielkopolski lub pogranicza Wielkopolski i Małopolski. Na podstawie tych badań wysnuto również hipotezę, że kodeks ten jest kopią starszego rękopisu, opartego na tym samym praźródle co Psałterz floriański, różni się jednak podziałem psalmów.

Jeśli chodzi o wartość literacką tego psałterza, to podobnie jak w przypadku Psałterza floriańskiego, jest ona niewielka. Psałterz jest niewolniczym przekładem tekstu łacińskiego, mocno zależnym od przekładów staroczeskich. Zawiera też sporo wyrażeń, które w XVI wieku wyszły już z użycia. Natomiast jako świadectwo rozwoju języka polskiego - Psałterz posiada wartość przeogromną.

Psałterz puławski w roku 1533 był w posiadaniu rodziny Komorowskich i został przez Jana Komorowskiego ofiarowany nieznanej osobie. W roku 1617 modlitewnik należał do Jana Rębielińskiego na Rusi,a w XVIII w.znalazł się już w Puławach w Bibliotece Czartoryskich (stąd jego nazwa). Przez jakiś czas jego właścicielem był Tadeusz Czacki. On to właśnie podal o nim pierwszą (mylną) wiadomość - jako o Psałterzu królowej Jadwigi.

Pierwszego wydania homograficznego dokonali Adam i Stanisław Pilińscy (nakładem Biblioteki Kornickiej, Poznań 1880 r.). Natomiast opracowanie krytyczne S. Słońskiego Psałterz puławski. Wstęp, tekst […] uwagi krytyczne i warianty „Psałterza floriańskiego” […] słownik zupełny. zostało wydane w Warszawie w 1916 r.

Obecnie przechowywany jest w Bibliotece Czartoryskich w Krakowie i stanowi jeden z najcenniejszych jej zabytków.
_____________________

Źródła:

Encyklopedia Katolicka t.II, Lublin 1995, s. 410
Jolanta Sawicka i Ewa Stożek Psałterz puławski w: Wirtualna historia książki i bibliotek. Książka w Polsce. :.
Ks. Piotr Ostański Inne staropolskie rękopisy biblijne w: Przewodnik Katolicki nr 46/99
Wirydarz - opracowania :.