INTERPRETACJA PISMA ŚWIĘTEGO W KOŚCIELE

Ale przede wszystkim to jest istotne, że Kościół odczytuje cały Stary Testament w świetle wydarzeń paschalnych, to znaczy śmierci i Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, co stwarza sytuację całkowicie nową i całemu Pismu świętemu nadaje i to w sposób najbardziej autorytatywny sens wyraźnie określony i ostateczny (por. Dei Verbum, 4). To nowe zdeterminowanie sensu Pisma św. stanowi część integralną przedmiotu wiary chrześcijańskiej. Nie powinno ono być jednak pozbawione gotowości przeprowadzania kanonicznej interpretacji etapów wcześniejszych, poprzedzających chrześcijańską Paschę; trzeba bowiem respektować każdy etap historii zbawienia. Pozbawić Stary Testament jego substancji, znaczyłoby skazać Nowy Testament na utratę jego zakorzenienia w historii.

2. Metoda odwoływania się do żydowskich tradycji interpretacyjnych

Stary Testament swoją postać ostateczną przybierał w środowisku judaistycznym na przestrzeni czterech albo pięciu stuleci poprzedzających erę chrześcijańską. Judaizm ten stanowił również środowisko, w którym kształtował się Nowy Testament i powstawał Kościół. Bardzo liczne studia nad starożytną historią żydowską, a także badania zapoczątkowane odkryciami w Qumran ukazały ogromną złożoność świata żydowskiego zarówno na ziemi izraelskiej, jak i w tak zwanej diasporze, i to przez cały ten okres.
To właśnie w tym świecie pojawiły się pierwsze próby interpretacji Pisma św. Jednym z najstarszych przykładów żydowskiej interpretacji Biblii jest tłumaczenie zwane Septuagintą. Targumy aramejskie to inny dowód podejmowania takich samych wysiłków, ponawianych zresztą aż do naszych czasów. Rośnie imponująca już swą wielkością liczba przedsięwzięć uczonych usiłujących zachować tekst Starego Testamentu i odnaleźć sens właściwy tekstów biblijnych. Od czasów najdawniejszych najsławniejsi egzegeci chrześcijańscy żeby wspomnieć Orygenesa i św. Hieronima próbowali wykorzystać biblijną erudycję żydowską w celu lepszego zrozumienia Biblii. Za ich przykładem idą egzegeci współcześni. Starożytne tradycje żydowskie umożliwiają przede wszystkim lepsze poznanie Septuaginty, która, będąc Biblią żydowską, stała się z czasem pierwszą częścią Biblii chrześcijańskiej i była taką przez co najmniej cztery pierwsze wieki Kościoła, a na Wschodzie jest nią do dnia dzisiejszego. Literatura żydowska pozakanoniczna, zwana inaczej apokryficzną lub międzytestamentalną, bardzo bogata i zróżnicowana, stanowi ważne źródło przy interpretacji Nowego Testamentu. Różne przedsięwzięcia egzegetów żydowskich o bardzo niejednakowych orientacjach odnajdujemy zarówno w Starym Testamencie na przykład próba interpretacji Ksiąg Królewskich w Księgach Kronik jak i w Nowym na przykład pewne wywody skrypturystyczne w Listach św. Pawła. Różnorodność form literackich (przypowieści, alegorie, antologie, poematy, relektury, pesher, łączenie tekstów od siebie odległych, psalmy i hymny, wizje, objawienia, sny, kompozycje mądrościowe) jest cechą wspólną tak dla Starego i Nowego Testamentu, jak i dla literatury żydowskiej różnośrodowiskowej z czasów tak przed jak i po Chrystusie. Targumy i midrasze reprezentują homiletykę oraz interpretację biblijną z bardzo wielu obszarów judaizmu pierwszych wieków.
Wielu egzegetów zajmujących się Starym Testamentem sięga do komentatorów, gramatyków i leksykografów żydowskich średniowiecznych, aby przy ich pomocy zrozumieć jakiś trudny tekst lub rzadkie, jedyne w swoim rodzaju słowa. Dziś o wiele częściej niż dawniej pojawiają się w dyskusjach egzegetycznych odsyłacze do dzieł żydowskich.
Bogactwo erudycji żydowskiej pozostające na usługach lepszego zrozumienia Biblii stanowi, od swych początków w starożytności aż po nasze czasy, pomoc pierwszorzędnej wagi dla egzegezy obydwu Testamentów, pod warunkiem jednakże, iż będzie się z niej korzystać umiejętnie. Judaizm starożytny był niesłychanie zróżnicowany. Faryzeizm, który dominował z czasem także w rabinizmie, wcale nie był jedyną postacią judaizmu. Starożytne teksty żydowskie powstają na przestrzeni wielu stuleci. Jest rzeczą ważną usytuować je jak należy w czasie, nim przejdzie się do przeprowadzania porównań. Nade wszystko jednak fundamentalnie różne są ramy zewnętrzne wspólnot z jednej strony żydowskich a z drugiej chrześcijańskich: u Żydów chodzi o religię, która określa naród i pewien styl życia w oparciu o księgi objawione i ustną tradycję, u chrześcijan zaś tym, co decyduje o zaistnieniu wspólnoty, jest wiara w Pana Jezusa, który umarł, zmartwychwstał i odtąd żyje i który jest Mesjaszem oraz Synem Bożym. Te dwa różne punkty wyjścia stanowią dla interpretacji Pisma św. dwa różne konteksty, które, mimo wielu punktów stycznych i podobieństw, zasadniczo jednak różnią się od siebie.

3. Metoda odwoływania się do historii oddziaływania tekstu

Ten sposób podejścia do Biblii opiera się na dwu następujących założeniach: a) żaden tekst tak długo nie jest dziełem literackim, jak długo nie trafi do rąk czytelników, którzy niejako obdarzą go życiem, przyswajając go sobie; b) owo przyswojenie sobie tekstu, mogące nastąpić w sposób zindywidualizowany lub wspólnotowy, przyjmując określoną formę w zależności od rodzaju potrzeb (forma literacka, artystyczna, teologiczna, ascetyczna i mistyczna), przyczynia się do lepszego zrozumienia samego tekstu.
Taki sposób traktowania Biblii, choć nie można powiedzieć, że był całkowicie nieznany w starożytności, jest praktykowany w badaniach literackich głównie w latach 19601970, kiedy to krytyka zaczęła się interesować szczególnie relacjami pomiędzy tekstem a jego czytelnikami. Egzegeza biblijna miała okazję czerpać z tego rodzaju studiów określone korzyści, zwłaszcza że hermeneutyka filozoficzna tych czasów głosiła potrzebę dystansu między dziełem i jego czytelnikami. W tej sytuacji w studiach nad interpretacją zaczyna się pojawiać pojęcie historii efektów wywoływanych przez odczytywanie jakiejś księgi albo Pisma św. (Wirkungsgeschichte). Próbuje się oceniać ewolucję interpretacji na przestrzeni określonego czasu, biorąc pod uwagę zainteresowanie czytelników przy równoczesnym uwydatnianiu roli tradycji w celu lepszego wyjaśnienia sensu tekstów biblijnych.
Wzięcie pod równoczesną uwagę tekstu i jego czytelników stwarza pewną dynamikę, gdyż tekst zaczyna promieniować na swój sposób, powodując reakcje. Wydobywa się zeń jakby swoisty apel, który jest słyszany zarówno przez pojedynczych czytelników, jak i przez całe ich grupy. Czytelnik nigdy zresztą nie jest odizolowaną jednostką.

Spis treści :.