INTERPRETACJA PISMA ŚWIĘTEGO W KOŚCIELE

Znajduje się on zawsze w pewnej przestrzeni socjalnej i wchodzi w nurt określonej tradycji. Do czytania tekstu przystępuje z pytaniami, które go dręczą, dokonuje pewnej selekcji tekstów, sam proponuje ich interpretację i w rezultacie może stworzyć własne dzieło albo zdobyć się na inicjatywy zainspirowane wprost przez lekturę Pisma św.
Są do zanotowania już dość liczne przykłady takiego podejścia do Pisma św. Historia kolejnych lektur Pieśni nad Pieśniami jest tego wyraźnym dowodem. Można łatwo dostrzec, jak ta księga była odbierana w czasach Ojców Kościoła, jak ją czytano w łacińskich środowiskach monastycznych średniowiecza albo jak wreszcie traktowali ją mistycy w rodzaju św. Jana od Krzyża. Przegląd ten pozwala również dostrzec wszystkie odcienie sensu tej księgi. Także w Nowym Testamencie można, i okazuje się to całkiem pożyteczne, ukazać znaczenie niejednej perykopy (np. opowiadanie o bogatym młodzieńcu u Mt 19, 16-26) przez odwołanie się do swoistych owoców lektury tego tekstu na przestrzeni dziejów Kościoła.
Ale znane są również przykłady interpretacji tendencyjnych i fałszywych, o skutkach wręcz niegodziwych, jak na przykład podsycanie nastrojów antysemickich, różnych dyskryminacji rasowych lub wreszcie aluzji millenarystycznych. Wniosek stąd, że to podejście do Biblii nie może mieć charakteru dyscypliny autonomicznej. Zachodzi potrzeba dokonywania koniecznych rozróżnień. Należy się strzec pewnego faworyzowania zwłaszcza niektórych momentów w historii oddziaływania tekstu i nie czynić z nich jedynej normy interpretacyjnej.

D. Metody odwołujące się do nauk humanistycznych

Słowo Boże, aby dotrzeć do ludzi, zakorzeniło się niejako w życiu społeczności ludzkich (por. Syr 24, 12), torując sobie drogę poprzez różne uwarunkowania psychologiczne tych. którzy redagowali teksty biblijne. Wniosek stąd, że różne nauki humanistyczne zwłaszcza takie dyscypliny jak socjologia, antropologia i psychologia mogą się przyczynić do lepszego zrozumienia niektórych aspektów tekstu. Trzeba jednak od razu zaznaczyć, że istnieje wiele znacznie różniących się między sobą opinii na temat samej natury nauk humanistycznych. Z badań tych wielu najnowszych egzegetów czerpie już pewne korzyści.

1. Socjologiczne podejście do Biblii

Teksty religijne są powiązane na sposób różnych i to wzajemnych zależności ze społecznościami, w łonie których powstają. Dotyczy to, rzecz jasna, także tekstów biblijnych. Konsekwentnie, krytyczna lektura Biblii domaga się możliwie jak najlepszej znajomości uwarunkowań społecznych, charakterystycznych dla środowisk, w których kształtowały się tradycje biblijne. Te dane socjohistoryczne powinny być uzupełnione poprawnymi wyjaśnieniami socjologicznymi, które zinterpretują w sposób naukowy znaczenie, w każdym przypadku odmienne, społecznych warunków istnienia. W historii egzegezy socjologiczne spojrzenie na Biblię było znane od dawna. Dowodem tego jest przywiązywanie szczególnej wagi przez Formgeschichte do środowiska, w którym powstawał jakiś tekst (Sitz im Leben): uznaje się od dawna, że tradycje biblijne niosą ze sobą znamiona środowisk społeczno-kulturowych, przez które te tradycje zostały przekazane. W pierwszych trzydziestu latach XX wieku szkoła chicagowska badała sytuację socjo-historyczną pierwotnego chrześcijaństwa, skłaniając w ten sposób bardzo wyraźnie krytykę historyczną do pójścia w tym kierunku. Na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat (19701990) podejście socjologiczne do tekstów biblijnych stało się częścią integralną egzegezy.
W związku z tym rodzi się jednak wiele pytań zwłaszcza z zakresu egzegezy Starego Testamentu. Należy się zastanowić na przykład, jakie to formy organizacji społeczno-religijnych były znane w Izraelu na przestrzeni jego dziejów? Czy można utrzymywać, że model etnologiczny społeczności pozbawionej przełożeństwa odcinkowego stanowi podstawę wystarczającą do wyjaśnienia sytuacji społecznej Izraela w okresie poprzedzającym formalne ukształtowanie się państwa? Jak dokonało się przejście od swoistej federacji szczepów, nie powiązanych ściśle ze sobą, do państwa zorganizowanego monarchicznie najprzód, a potem do społeczności bazującej jedynie na więziach religijnych i genealogicznych? Jakie przemiany ekonomiczne, militarne i jeszcze inne zostały spowodowane w strukturze społeczności przez proces centralizacji politycznej i religijnej, doprowadzającej ostatecznie do ukształtowania się monarchii? Czy znajomość zasad życia zbiorowego zarówno na starożytnym Wschodzie, jak i w Izraelu nie przyczynia się bardziej do zrozumienia Dekalogu niż podejmowanie najrozmaitszych badań czysto literackich, mających doprowadzić do odtworzenia tekstu oryginalnego?
Zupełnie inne problemy pojawiają się przy egzegezie Nowego Testamentu. Wymieńmy przynajmniej niektóre z nich. Próbując odpowiedzieć na pytanie, jaki styl życia w okresie przedpaschalnym wiódł Jezus i Jego Apostołowie, warto się zastanowić, jaką wartość posiada teoria przedstawiająca działalność ruchu charyzmatyków wędrownych, nie posiadających ani stałego miejsca zamieszkania, ani rodziny, ani żadnego majątku? Czy zatroszczono się o utrzymanie trwałej ciągłości, opartej na wezwaniu Jezusa do naśladowania Go, a polegającej na tym, że radykalne wyzbycie się wszystkiego przez Jezusa byłoby wyraźnie praktykowane przez społeczności postpaschalne i to w zróżnicowanych środowiskach pierwotnego chrześcijaństwa? Co wiemy o strukturach społecznych wspólnot z Listów św. Pawła, zwłaszcza gdy ma się na uwadze dane o ówczesnej kulturze urbanistycznej?
Ogólnie mówiąc, socjologiczne podejście do Biblii otwiera przed egzegeza bardziej rozległe tereny i niesie ze sobą wiele korzyści. Znajomość danych socjologicznych umożliwia zrozumienie mechanizmów ekonomicznych, kulturowych i religijnych, funkcjonujących w świecie biblijnym i jest konieczna do przeprowadzenia analiz krytyczno-historycznych. Zadanie spoczywające na egzegezie, by uwzględniała świadectwo wiary Kościoła apostolskiego, nie może być wykonane w sposób należyty bez studiów naukowych przedstawiających ścisłe i bezpośrednie relacje pomiędzy tekstami Nowego Testamentu a treścią przeżyć społecznych pierwotnego Kościoła. Wykorzystanie modelów dostarczanych przez różne dyscypliny socjologiczne zapewnia studiom historycznym nad czasami biblijnymi cenną możliwość ciągłego odnawiania się, pod warunkiem jednakże, iż modele będą ulegały modyfikacji w zależności od przedmiotu badań.

Spis treści :.