XXIII NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK B

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XXIII NIEDZIELA ZWYKŁA – Rok B

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Przejrzą oczy niewidomych i uszy głuchych się otworzą

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

Powiedzcie małodusznym: „Odwagi! Nie bójcie się! Oto wasz Bóg, oto pomsta; przychodzi Boża odpłata; On sam przychodzi, by was zbawić”.
Wtedy przejrzą oczy niewidomych i uszy głuchych się otworzą. Wtedy chromy jak jeleń wyskoczy i język niemych wesoło krzyknie.
Bo trysną zdroje wód na pustyni i strumienie na stepie; spieczona ziemia zmieni się w staw, spragniony kraj w krynice wód.
Iz 35,4-7a

35,1-10: Obietnica zbawienia, wedle której pokrywa się kwieciem pustynia, na której leży Edom, została uzupełniona zakończeniem zaczerpniętym z 51,9-11
 

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Chwal, duszo moja, Pana, Stwórcę swego.

On wiary dochowuje na wieki,
uciśnionym wymierza sprawiedliwość,
chlebem karmi głodnych,
wypuszcza na wolność uwięzionych.
Refren.
Pan przywraca wzrok ociemniałym,
Pan dźwiga poniżonych,
Pan kocha sprawiedliwych,
Pan strzeże przybyszów.
Refren.
Ochrania sierotę i wdowę,
lecz występnych kieruje na bezdroża.
Pan króluje na wieki,
Bóg twój, Syjonie, przez pokolenia.
Refren.
Ps 146,6c-7.8-9a.9bc-10

Ps 146. Hymn jednostki, pierwszy z pięciu psalmów, które tworzą doksologiczne zakończenie nie tylko Księgi V, lecz również Psałterza. Każdy psalm ujmuje w ramy zwrot hallĕlû yāh.

Struktura:
ww. 1-6a (wielbienie Boga jako Stwórcy):
ww. 6b-10 (wielbienie Boga jako wybawcy gnębionych i bezradnych). Na podstawie cech języka wielu komentatorów datuje Ps 146 na okres po niewoli.

1-2. Zaproszenie do wielbienia Boga.

3-6a. Wersety mają charakter sapiencjalny, przeciwstawiają śmiertelność człowieka Bogu Stwórcy; por. Ps 90,2-3 co do identycznego tematu. Język mądrościowy powraca w ww. 8-9.

5-6. Por. Ps 121,2-3 odnośnie do identycznego ciągu zdań opisujących Boga jako źródło pomocy, jako Stwórcę nieba i ziemi, i jako tego, który wszystko podtrzymuje.

6-7. ”który stworzył niebo i ziemię... daje prawo”: Moc identyczna sile stwórczej podtrzymuje świat i porządek moralny. Por. odwrotną sytuację w Ps 82,2-5, gdzie brak sprawiedliwości powoduje trzęsienie ziemi w posadach.

7b. Dostarczenie żywności głodnym i uwolnienie więźniów przywołuje na myśl wydarzenia Wyjścia; podobnie w ww. 9-10.

8a. ”Pan przywraca wzrok niewidomym”: Wyrażenie idiomatyczne na określenie uwolnienia więźniów (por. Iz 42,7; 61,1).

8-9. ”Pan strzeże sprawiedliwych ... na bezdroża kieruje występnych”: Por. identyczną myśl mądrościową w Ps 1,6.

9. ”przychodniów... sierotę i wdowę”: Por. Wj 22,20-21; Pwt 10,18.

10. ”Pan króluje na wieki”: Por. Wj 15,18. Na temat królewskiej opieki nad obcymi, sierotami i wdowami por. Jr 22,1-4.

”Syjonie”: Inkluzja z wołaczem: „Duszo moja" w w. 1 oraz przejście od psalmisty do wspólnoty.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

DRUGIE CZYTANIE
Bóg wybrał ubogich

Czytanie z Listu świętego Jakuba Apostoła

Bracia moi, niech wiara wasza w Pana naszego Jezusa Chrystusa uwielbionego nie ma względu na osoby. Bo gdyby przyszedł na wasze zgromadzenie człowiek przystrojony w złote pierścienie i bogatą szatę i przybył także człowiek ubogi, w zabrudzonej szacie, a wy spojrzycie na bogato odzianego i powiecie: „Usiądź na zaszczytnym miejscu”, do ubogiego zaś powiecie: „Stań sobie tam albo usiądź u podnóżka mojego”, to czy nie czynicie różnic między sobą i nie stajecie się sędziami przewrotnymi?
Posłuchajcie, bracia moi umiłowani! Czy Bóg nie wybrał ubogich tego świata na bogatych w wierze oraz na dziedziców królestwa przyobiecanego tym, którzy Go miłują?
Jk 2,1-5

1. Mądrość żydowska podkreślała, że ci, którzy szanują Boga, nie okazują „stronniczości” w stosunkach z ludźmi (dosł. „kierują się czyimś obliczem”). Jezus Chrystus uwielbiony (dosł. Jezus Chrystus chwały): tytuł „Pan chwały” był zwykle używany w stosunku do Boga (np. w 1 Księdze Henocha; por. Ps 24,7-8).

”bracia moi”: Zob. komentarz do 1,2.

”w Pana naszego Jezusa Chrystusa uwielbionego”: Dosł. „nasz Pan chwały". Wielka chwała Pana, w którą wierzymy, powinna usuwać wszelkiego rodzaju ziemskie hierarchie, stopnie lub stany, prowadzące zwykle do stronniczości w postępowaniu,

”nie ma względu na osoby”: Zob. komentarz do Rz 2,11.

2-4. Realistyczny charakter przykładu może nie być wcale aluzją do rzeczywistego wydarzenia. Tego rodzaju przykłady są bowiem typowe dla retorycznego stylu diatryby (zob. Dibelius, James 124-126).

Starożytni moraliści i satyrycy szydzili z przesadnej czci okazywanej bogatym, często graniczącej z samoponiżeniem się ludzi pragnących zyskać ich względy. Podany przykład mógł mieć charakter hipotetyczny, co pasuje do stylu argumentacji stosowanego w diatrybie, którą posługuje się tutaj autor. W Rzymie senatorowie nosili na rękach złote pierścienie. Niektórzy z nich starali się uzyskać poparcie mas, udzielając przywilejów różnym grupom. Pierścienie nosili jednak także inni; we wschodniej części starożytnego świata śródziemnomorskiego złoty pierścień symbolizował bogactwo i wysoką pozycję. Także szata odróżniała zamożnych, którzy mogli pozwolić sobie na elegancję, od pozostałych. Wieśniacy mieli zwykle tylko jeden płaszcz, często nie pierwszej czystości.
„Zgromadzenie” (dosłownie „synagoga”): Jakub posługuje się tym słowem, gdyż pragnie odnieść przedstawiony przykład do całej wspólnoty żydowskiej, lub też dlatego, że zgromadzenia żydowsko-chrześcijańskie (por. Jk 5,14) same siebie uważały za mesjańskie synagogi.

”na wasze zgromadzenie”: To wyjątkowy w NT przypadek nadania tak szerokiego znaczenia terminowi synagōgē, co implikuje środowisko judeochrześcijańskie. Zarówno człowiek bogaty, jak i ubogi są prawdopodobnie w tej wspólnocie osobami obcymi, ponieważ ich stan społeczny jest oceniany tylko na podstawie wyglądu.

3. Bogatemu zostało wskazane zaszczytne miejsce (zob. Mt 23,6; Mk 12,39; Łk 11,43; 20,46).

Żydowskie teksty prawne piętnowały sędziów, którzy zezwalali, by jedna ze stron usiadła, od drugiej zaś wymagali, by stała. Przesłuchania odbywały się zwykle w synagodze (Jk 2,2). W celu uniknięcia stronniczości z powodu stroju zgromadzonych, pewni rabini z II w. po Chr. wymagali, by obydwie strony nosiły podobne szaty.

4. Prawo rzymskie otwarcie faworyzowało bogatych. Członkowie niższych warstw społecznych, których podejrzewano, że kierują się własnym interesem ekonomicznym, nie mogli wnosić oskarżenia przeciwko osobom wyżej postawionym, prawo zaś nakładało surowsze kary członkom warstw niższych niż skazanym należącym do warstwy wyższej. Prawo biblijne, większość przepisów żydowskich i tradycyjni greccy filozofowie odrzucali takie podziały jako niemoralne. Przeważnie opinia publiczna okazywała szacunek ludziom bogatym jako publicznym dobroczyńcom, chociaż zeloci traktowali jerozolimską arystokrację jako wrogów stojących po stronie Rzymian. Stary Testament zakazywał stronniczości z powodu pozycji ekonomicznej (Kpł 19,15). Sędziowie powołani spośród Bożego ludu mieli sądzić bezstronnie, zgodnie z wolą Boga.

5. Na temat Boga, który wysłuchuje wołania biednych, często traktowanych w sądach niesprawiedliwie, por. takie teksty jak Pwt 15,9. Jeden z nurtów tradycji żydowskiej podkreśla szczególną pobożność ubogich, którzy polegali wyłącznie na Bogu.

”czy Bóg nie wybrał ubogich”: Zob. 1,9 wraz z komentarzem. Według ST ubodzy są przedmiotem szczególnej troski Boga (Ps 35,10) i mesjańskiego błogosławieństwa (Iz 61,1), co zostało podkreślone także w literaturze qumrańskiej (1QM 13,14; 1QH 18,14) i w Ewangeliach (Mt 5,3; Łk 6,20; Mt 11,5). 1 Kor 1,17-29 przytacza Pawłowe wyjaśnienie tej Bożej „preferencji”. Ubodzy, z racji swej wiary, są bogaci,

”na dziedziców królestwa”: To jedyne odniesienie do „królestwa" przypomina pierwsze błogosławieństwo (Mt 5,3; Łk 6,20).

”przyobiecanego”: Koncepcja Bożej obietnicy, z bliskimi ideami wybrania i dziedzictwa, jak również z odpowiedzią miłości ku Bogu, zajmuje w ST i w teologii NT istotne miejsce,

”którzy Go miłują”: Zob. komentarz do 1,12.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Jezus głosił Ewangelię o królestwie
i leczył wszelkie choroby wśród ludu.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Mt 4,23

EWANGELIA
Uzdrowienie głuchoniemego

Słowa Ewangelii według świętego Marka

Jezus opuścił okolice Tyru i przez Sydon przyszedł nad Jezioro Galilejskie, przemierzając posiadłości Dekapolu.
Przyprowadzili Mu głuchoniemego i prosili Go, żeby położył na niego rękę. On wziął go na bok osobno od tłumu, włożył palce w jego uszy i śliną dotknął mu języka, a spojrzawszy w niebo, westchnął i rzekł do niego: „Effatha”, to znaczy: „Otwórz się”. Zaraz otworzyły się jego uszy, więzy języka się rozwiązały i mógł prawidłowo mówić.
Jezus przykazał im, żeby nikomu nie mówili. Lecz im bardziej przykazywał, tym gorliwiej to rozgłaszali.
I pełni zdumienia mówili: „Dobrze uczynił wszystko. Nawet głuchym słuch przywraca i niemym mowę”.
Mk 7,31-37

UZDROWIENIE GŁUCHONIEMEGO (7,31-37).
Po wstępie o charakterze geograficznym Marek prowadzi narrację zgodnie z typowym schematem opowiadań o cudach. Nakazanie tłumowi milczenia (7,36) i późniejsze niewykonanie tego polecenia poprzedza powrót do tematu tożsamości Jezusa i podkreśla, że nie jest on jedynie uzdrowicielem. Słowa wyrażające entuzjazm tłumów względem Jezusa (7,37) zostały zaczerpnięte z apokaliptycznej części Księgi Izajasza, co sugeruje, że działalność Jezusa była realizacją królestwa Bożego.

31. Obszar Dekapolu (dosłownie „dziesięć miast"; zob. Mk 5,1-20) był zamieszkany głównie przez nie-Żydów, chociaż mieszkało tam również wielu Izraelitów.

”przez Sydon przeszedł”: Okrężna droga obrana przez Jezusa, zaintrygowała komentatorów: „Zgodnie z brzmieniem tekstu potwierdzonym przez najlepsze rękopisy aleksandryjskie i zachodnie, a także świadectw cezarejskich, Jezus wybrałby okrężny szlak, prowadzący z północy, z okolic Tyru, do Sydonu, a stamtąd na południowy wschód, przez Leontes, i dalej na południe przez Cezareę Filipową, aż do wschodniego Jordanu, i docierający do Jeziora Galilejskiego od jego wschodniej strony, przez ziemie należące do Dekapolis” (TCGNT, 95-96). Podróż Jezusa przez ziemie pogańskie mogła być Markową zapowiedzią misji Kościoła wśród pogan.

32-33. Głuchoniemi byli chronieni przez żydowskie prawo, lecz zaliczano ich wraz z innymi grupami (kobietami, niewolnikami, obłąkanymi, niepełnoletnimi) do tych, którzy nie mieli wystarczającego wykształcenia, by przestrzegać Prawa. Tłumy gromadziły się, by zobaczyć magików wykonujących swoje sztuczki, dlatego ludzie ci mogli pragnąć, by Jezus uzdrowił głuchoniemego w ich obecności, chociaż On tego nie uczynił. Na temat śliny zob. Mk 8,22-23. Jezus za pomocą znaków przedstawia uzdrawianie, przemawianie oraz wskazuje na Boga (Mk 7,34), by głuchoniemy wiedział, co ma zamiar uczynić (żydowskie prawo dopuszczało porozumiewanie się z głuchoniemymi za pomocą znaków). Słowo, którego Marek używa na oznaczenie „niemego”, pojawia się w Septuagincie, w Iz 35,6, gdzie jest mowa o błogosławieństwach, które rozpoczną erę mesjańską.

32. ”głuchoniemego”: Greckie słowo kōphos, użyte dla opisania słuchu, oznacza „głuchy", a greckie słowo mogilalos oznacza „mówić z trudnością”, opisuje więc zaburzenie mowy (zob. 7,35, „mógł prawidłowo mówić"),

”położył na niego rękę”: Użycie liczby pojedynczej słowa „ręka” jest niezwykłe w Ewangelii Marka w kontekście nakładania rąk (zob. 5,23; 6,5; 8,23).

33. ”włożył palce w jego uszy i śliną dotknął mu języka”: Zabrawszy mężczyznę na bok, z dala od tłumu, Jezus wykonał rytuał uzdrowienia. Na temat roli śliny w uzdrowieniach Jezusa zob. Mk 8,23; J 9,6.

34-35. Niektórzy uczeni wskazują na to, że podczas uzdrowień czarnoksiężnicy wypowiadali zwykle niezrozumiałe słowa. Tutaj jednak Jezus mówi w języku aramejskim, który znali Żydzi i poganie, mieszkający w Syro-Palestynie (por. też Mk 14,36).

34. ”spojrzawszy w niebo, westchnął”: Postępowanie to oznacza, że Jezus modlił się do Boga i odczuwał współczucie dla tego człowieka. Zachowania tego nie należy pojmować jako elementu jakiegoś magicznego rytuału.

„Ęffatha, to znaczy: Otwórz się”: Glosa „otwórz się" wyjaśnia znaczenie semickiego słowa, zwykle utożsamianego z aramejskim 'eppattah (= 'etpattah; zob. S. Morag, JSS 17 [1972], 198-202).

35. ”otworzyły się jego uszy, więzy języka się rozwiązały”: Marek podkreśla całkowity charakter uzdrowienią. W niektórych rękopisach dodano przymiotnik eutheōs, „natychmiast”,

”mógł prawidłowo mówić”: Najlepszym tłumaczeniem przymiotnika orthōs jest „prawidłowo”, które ma bardziej idiomatyczny charakter niż „właściwie” i nie jest tak formalne jak „poprawnie”,

36. ”przykazał im, żeby nikomu nie mówili”: Zakaz mówienia o cudzie wynika z ciągłego podkreślania przez Marka, że Jezus nie jest jedynie uzdrowicielem i że pełne znaczenie jego osoby ujawni dopiero krzyż i zmartwychwstanie. Zakaz Jezusa przyniósł efekt odwrotny do zamierzonego. Reakcja tłumu poświadcza prawdziwość uzdrowienia, jednocześnie podkreślając tożsamość Jezusa.

37. ”głuchym słuch przywraca i niemym mowę”:. Słowa ludu są aluzją do Iz 35,5, wersetu, który jest częścią wizji przyszłej chwały Izraela (Iz 34-35), zapowiedzianej w Iz 40-66. Wykorzystanie tego starotestamentowego tekstu wskazuje, że wspaniała przyszłość Izraela realizuje się już w posłudze Jezusa.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :