VIII NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK A

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

VIII NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK A

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Bóg nie opuszcza swojego ludu

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

Mówił Syjon: „Pan mnie opuścił, Pan o mnie zapomniał”.
„Czyż może niewiasta zapomnieć o swym niemowlęciu, ta, która kocha syna swego łona? A nawet gdyby ona zapomniała, Ja nie zapomnę o tobie”.
Iz 49,14-15

14. Jaskrawy kontrast z poprzednim hymnem.

15. Jeden z najbardziej poruszających wyrazów Bożej miłości w całej Biblii. Żeński obraz Boga wydaje się naturalny w kontekście otoczonego murami miasta, będącego symbolem matki brzemiennej nowym życiem.

 

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Jedynie w Bogu spokój znajdzie dusza.

Jedynie w Bogu spokój znajduje ma dusza,
od Niego przychodzi moje zbawienie.
Tylko On jest opoką i zbawieniem moim,
twierdzą moją, więc się nie zachwieję.
Refren.
Jedynie w Bogu szukaj spokoju, duszo moja,
bo od Niego pochodzi moja nadzieja.
On tylko jest skałą i zbawieniem moim,
On moją twierdzą, więc się nie zachwieję.
Refren.
W Bogu zbawienie moje i chwała.
Bóg opoką mocy mojej i moją ucieczką.
W każdym czasie Jemu ufaj, narodzie.
Przed Nim wylejcie wasze serca.
Refren.

Ps 62,2-3.6-7.8-9ab

Ps 62. Psalm ufności, który pomimo licznych niejasności (zwł. w ww. 2-4 i 10) najwspanialej w całym Psałterzu stosuje język ufności pokładanej w Bogu.

Struktura:
ww. 2-5 (ufność psalmisty w Bogu pomimo nękania przez wrogów);
ww. 6-9 (zaproszenie wspólnoty do pójścia za przykładem psalmisty i zaufania Bogu);
ww. 10-12 (znikomość człowieka i przestroga przed nieuczciwie nabytym bogactwem)
ww. 12-13 (końcowa wyrocznia Boża).

2. Pierwsza część wersetu jest niezrozumiała; nie wyjaśnia jej także równie niejasna fraza paralelna w w. 6.

4. ”jak ścianę pochyloną, jak mur, co się wali”: Może odnosić się do psalmisty albo do jego wrogów (tak Dahood).

8. ”zbawienie moje i twoja chwała”: Tłumaczenie dosłowne.

10. ”synowie ludzcy są tylko jak tchnienie”: Por. Ps 144,4. Również Ps 39,6-7.12 łączy motyw przemijania człowieka z próżnym gromadzeniem bogactw (por. Ps 49,7-11).

12-13. Po fragmencie na temat znikomości człowieka wyrocznia Boża mówi o potężnej i trwałej miłości (hesed) Bożej.

13. ”oddasz”: Albo „Obyś oddał...”. Por. 2 Sm 3,39.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

DRUGIE CZYTANIE
Bóg jest sędzią, nie sądźcie przedwcześnie

Czytanie z Pierwszego listu świętego Pawła Apostoła do Koryntian

Bracia:
Niech ludzie uważają nas za sługi Chrystusa i za szafarzy tajemnic Bożych. A od szafarzy już tutaj się żąda, aby każdy z nich był wierny.
Mnie zaś najmniej zależy na tym, czy będę osądzony przez was, czy przez jakikolwiek trybunał ludzki. Co więcej, nawet sam siebie nie sądzę. Sumienie nie wyrzuca mi wprawdzie niczego, ale to mnie jeszcze nie usprawiedliwia. Pan jest moim sędzią.
Przeto nie sądźcie przedwcześnie, dopóki nie przyjdzie Pan, który rozjaśni to, co w ciemnościach ukryte, i ujawni zamiary serc. Wtedy każdy otrzyma od Boga pochwałę.
1 Kor 4,1-5

Grzeszny styl życia zawsze zdradzał grzeszne motywy, lecz pobożny styl życia mógł czasami maskować egoistyczne pobudki. Jedynie Bóg zna ludzkie serca, dlatego ludzie uważani za wielkich będą właściwie osądzeni dopiero podczas sądu ostatecznego (1 Kor 3,5-15). Paweł sięga tutaj po język filozofów szanowanych przez chrześcijan z Koryntu.
1. „Szafarze" (dosł. „zarządcy domu") byli często sługami (jak tutaj) lub wyzwoleńcami. Owym sługom i wyzwoleńcom powierzano zadanie zarządzania majątkiem pana, szczególnie jego sprawami finansowymi, mieli więc wielką władzę i prestiż. Niektórzy starożytni filozofowie uważali samych siebie za szafarzy lub rządców prawd Bożych.

W podsumowaniu Paweł jednoznacznie stwierdza, jak Koryntianie powinni traktować swoich duchowych opiekunów,

”sługi Chrystusa”: Słowo hypēretēs często oznacza „oficjalnych świadków"

”szafarzy”: Słowa tego używa się również dla określenia funkcji duchownych

2. Ponieważ szafarzom powierzano prowadzenie finansów ich panów, nabywanie niewolników i dóbr, oraz dokonywanie mądrych inwestycji, musieli oni być ludźmi „wiernymi" lub „godnymi zaufania".

2-3. Ponieważ Paweł samego siebie nie wyznaczył, nie ustanowili go też Koryntianie, ich osąd jest bez znaczenia.

3-4. Stary Testament mówi o dniu Bożego sądu jako „dniu Boga". Słowo „dzień" może czasami oznaczać „trybunał" i w tym znaczeniu Paweł go tutaj używa, co oddaje wiele tłumaczeń. Paweł posługuje się w tych wersetach kilkoma terminami prawnymi. Większość starożytnych filozofów, szczególnie cyników, wyrażała pogardę dla opinii innych na ich temat.

4. ”Sumienie nie wyrzuca mi wprawdzie niczego”: Paweł nie doświadcza wyrzutów sumienia spowodowanych popełnieniem występku, nie jest to jednak gwarancją, że jedyny prawdziwy Sędzia zgadza się z tym.

5. Jezus i inni nauczyciele żydowscy mówili, że w dniu sądu Bóg wywiedzie na światło ukryte myśli ludzkie (por. Iz 29,15). Starożytna 'retoryka zajmowała się też wyrażaniem „pochwały" tym, którym należna była cześć. Paweł powiada, że liczy się tylko ta pochwała, której Bóg udzieli na sądzie ostatecznym.

”przedwcześnie”: Czas zostanie niebawem określony przez nawiązanie do paruzji. „W kontekście ostatecznego sądu Bożego, wszystkie ludzkie werdykty muszą okazać się przedwczesne" (Barret, First Epistle 103). Elementy hiperboli są wyraźnie widoczne.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Starajcie się naprzód o królestwo Boże i o jego sprawiedliwość,
a wszystko będzie wam dodane.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Mt 6,33

EWANGELIA
Ufność w Opatrzność Bożą

Słowa Ewangelii według świętego Mateusza

Jezus powiedział do swoich uczniów:
„Nikt nie może dwom panom służyć. Bo albo jednego będzie nienawidził, a drugiego będzie miłował; albo z jednym będzie trzymał, a drugim wzgardzi. Nie możecie służyć Bogu i Mamonie.
Dlatego powiadam wam: Nie troszczcie się zbytnio o swoje życie, o to, co macie jeść i pić; ani o swoje ciało, czym się macie przyodziać. Czyż życie nie znaczy więcej niż pokarm, a ciało więcej niż odzienie? Przypatrzcie się ptakom w powietrzu: nie sieją ani żną i nie zbierają do spichrzów, a Ojciec wasz niebieski je żywi. Czyż wy nie jesteście ważniejsi niż one?
Kto z was przy całej swej trosce może choćby jedną chwilę dołożyć do wieku swego życia?
A o odzienie czemu się zbytnio troszczycie? Przypatrzcie się liliom na polu, jak rosną: nie pracują ani przędą. A powiadam wam: nawet Salomon w całym swoim przepychu nie był tak ubrany jak jedna z nich. Jeśli więc ziele na polu, które dziś jest, a jutro do pieca będzie wrzucone, Bóg tak przyodziewa, to czyż nie o wiele pewniej was, małej wiary?
Nie troszczcie się więc zbytnio i nie mówcie: co będziemy jeść? co będziemy pić? czym będziemy się przy odziewać? Bo o to wszystko poganie zabiegają. Przecież Ojciec wasz niebieski wie, że tego wszystkiego potrzebujecie. Starajcie się naprzód o królestwo Boga i o Jego sprawiedliwość, a to wszystko będzie wam dodane.
Nie troszczcie się więc zbytnio o jutro, bo jutrzejszy dzień sam o siebie troszczyć się będzie. Dosyć ma dzień swojej biedy”.
Mt 6,24-34

24. Inna wypowiedź zaczerpnięta z Q (zob. Łk 16,13). Kolejne nauczanie o tym, że nie można służyć Bogu z rozdwojonym sercem lub, mówiąc pozytywnie, że należy podjąć zasadniczą decyzję miłowania Boga ponad wszystko, a innych rzeczy tylko o tyle, o ile są z ową podstawową miłością zgodne. „Panem" rywalizującym z Bogiem może być wszystko, jednak w końcowej części wersetu wymieniona jest „mamona", semickie określenie oznaczające pieniądze czy bogactwo. Werset ten stanowi komentarz do Pwt 6,5; por. Mt 19,22.23

Dwaj panowie rzadko mieli wspólnych niewolników, a gdy tak było zawsze pojawiała się różnica interesów. Mamona to aramejskie słowo oznaczające majętności lub pieniądze; wydaje się, że Jezus personifikuje je jako bożka, stosując inną starożytną figurę literacką (personifikację).

25-34. Fragment składa się z materiału pochodzącego z Q, z wyjątkiem w. 34 i kilku dodatków redakcyjnych. Nauczanie Jezusa zakłada pomyślność gospodarczą w Galilei; w sytuacji nędzy słowa te świadczyłyby o braku wrażliwości. Być może wyrażają zainteresowanie młodego człowieka odkryciem ograniczeń ludzkiej egzystencji oraz prawdziwych potrzeb i wartości w życiu. Tekst komentuje podstawowe ludzkie potrzeby: jedzenie, picie, odzienie (brak wzmianki o schronieniu wynika z warunków klimatycznych na Bliskim Wschodzie) o tyle, o ile mogły się one stać bożkiem lub fetyszem. (Kalwin definiował jako bożka wszystko to, co staje między nami a Bogiem; w takim znaczeniu ludzki umysł jest fabryką bożków). Kluczowym słowem tego fragmentu jest merimnāo, „troszczyć się". Zdaniem N. Baumerta, słowo to nie oznacza „troszczyć się", lecz „brać pod uwagę", „myśleć o" w znaczeniu „bycia pochłoniętym" lub „zaabsorbowanym". Wersety 25 i 34 tworzą inkluzję. H.D. Betz uważa, że fragment ten stanowi obronę Bożej opatrzności w sytuacji zwątpienia w jej istnienie. Tekst jest połączeniem teologii mądrościowej i eschatologii. Porządek naturalny jest dobry, pogląd ten wynika jednak nie tyle z Rdz 1, ile z codziennego doświadczenia. Powyższy pogląd nie jest romantyczny - natura kryje w sobie niebezpieczeństwa: deszcze, powodzie, burze. Jednak ojcowska miłość Boga sprawia, że świat trwa nadal i daje szansę zawrócenia od ludzkiego szaleństwa i grzechu. Wiara w istnienie opatrzności ma swoje korzenie w szczególnym związku z Bogiem, bycia synami (i córkami) niebieskiego Ojca. Zachowania etyczne obejmują poznanie drogi i sposobu, w jaki Bóg okazuje miłość i podtrzymuje stworzenie.

25. Większość ludzi w czasach starożytnych posiadała niewiele ponad to, co najbardziej podstawowe - pokarm, ubranie i schronienie. Ponieważ pozyskanie rzeczy niezbędnych do życia było zwykle uzależnione od sezonowych opadów deszczu lub (w Egipcie) od wylewów Nilu, istniało wiele powodów do tego, by martwić się o strawę i odzienie

26-27. Niektórzy starożytni filozofowie zajmowali się w równym stopniu naturą (lub wyciągali wnioski moralne ze sposobu jej działania) co filozofią. Wielu żydowskich nauczycieli powiadało, że ustanawiając prawa zawarte w Biblii, Bóg kierował się wyłącznie dobrem ludzi (chociaż było jasne, że panował nad całym stworzeniem; por. Ps 104,27). Jednak argumentacja Jezusa przypomina tradycyjny dowód żydowski „o ileż bardziej" (qal wachomer): Jeśli Bóg troszczy się o ptaki (rabini zgadzali się, że opiekuje się On całym stworzeniem), o ileż bardziej będzie się troszczył o ludzi?" (zob 7,9-11).

28. ”nie pracują ani przędą”: Być może dwa czasowniki użyte w tekście opisują pracę mężczyzn w polu i pracę kobiet w domu. Chociaż nie jest to oczywiste, taki podział prac funkcjonował na Bliskim Wschodzie; tekst traktuje jednakowo obydwa zajęcia.

28-30. Niektórzy komentatorzy sugerowali, że kwiatami, o których tutaj mowa, są zawilce (anemony) - miały one szkarłatną barwę, którą zdaniem starożytnych nosiły szaty Salomona (M16,29). Mimo to wrzucano je do pieca. Zwiędłe kwiaty i trawa, wysuszone letnim żarem, były naturalnym symbolem ludzkiej śmiertelności (zob. Ps 103,15-16; Iz 40,6-8).

31-33. Poganie faktycznie zabiegali o te rzeczy, Jezus przypomniał jednak słuchaczom, że powinni zaufać swojemu Ojcu (w. 32; zob. komentarz do Mt 6,7-8) i poszukiwać Jego królestwa (w. 33).

33. ”Starajcie się naprzód o królestwo [Boga] i o jego sprawiedliwość”. Kluczowy werset całego rozdziału. Ostatecznym celem wszystkich działań powinna być wartość najwyższa, królestwo Boże, które tutaj zostało określone jako sprawiedliwość (por. Rz 14,17 i Mt 6,10). Funkcja literacka tego wersetu polega na połączeniu ww. 19-34 z pozostałą częścią kazania - podobną funkcję spełniają 5,20 i 6,1. „W Mt poszukiwanie królestwa Bożego i dążenie do sprawiedliwości nie stanowią dwóch odrębnych działań; ewangelista daje do zrozumienia, że jedynym prawdziwym poszukiwaniem królestwa jest dążenie do sprawiedliwości jako celu" (Dupont, Beatitudes 3. 297). Ukazana tutaj sprawiedliwość nie jest jedynie sprawiedliwością Bożą, lecz także tą, którą ludzie sami zaprowadzili na ziemi.

34. Inni żydowscy nauczyciele po Jezusie udzielali tej samej rady; trudno ustalić, czy Jezus wykorzystał znane przysłowie, czy też Jego słowa nabrały przysłowiowego charakteru.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.