NAJŚWIĘTSZEGO SERCA PANA JEZUSA - ROK A

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

UROCZYSTOŚĆ NAJŚWIĘTSZEGO SERCA PANA JEZUSA - ROK A

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Bóg nas wybrał, ponieważ nas umiłował

Czytanie z Księgi Powtórzonego Prawa

Mojżesz mówił do ludu:
„Ty jesteś narodem poświęconym twojemu Panu Bogu. Ciebie wybrał twój Pan Bóg, byś spośród wszystkich narodów, które są na powierzchni ziemi, był ludem będącym Jego szczególną własnością.
Pan wybrał was i znalazł upodobanie w was nie dlatego, że liczebnie przewyższacie wszystkie narody, gdyż ze wszystkich narodów jesteście najmniejszym, lecz dlatego, że Pan was umiłował. Chce On wam dochować przysięgi danej waszym przodkom. Wyprowadził was mocną ręką i wybawił was z domu niewoli z ręki faraona, króla egipskiego.
Uznaj więc, że Pan, twój Bóg, jest Bogiem, Bogiem wiernym, zachowującym przymierze i miłość do tysięcznego pokolenia względem tych, którzy Go kochają i strzegą Jego praw, lecz który odpłaca każdemu z nienawidzących Go, niszcząc go. Nie pozostawia bezkarnie tego, kto Go nienawidzi, odpłacając jemu samemu.
Strzeż przeto poleceń, praw i nakazów, które ja tobie polecam dzisiaj pełnić”.
Pwt 7,6-11

6. Istota zawartej w tradycji D doktryny wybrania; zob. też 14,2, gdzie świętość łączy się z oddzieleniem.

”Jego szczególną własnością (sĕgullâ)”: Termin zaczerpnięty z prawa własności, w Pwt służy wyrażeniu szczególnego związku łączącego Izraela z Jahwe (14,2; 26,18). Miłość, którą Bóg darzy praojców (4,37; 10,15) i późniejszego Izraela (7,8.13; 23,5), jest tematem prorockim, szczególnie w Oz i Jr, być może wykorzystuje terminologię traktatową (zob. 6,4).

11. Werset przypomina podsumowanie poprzedniej części (6,25).

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.
 

7,6-11. Więzi przymierza. Pojawiająca się tutaj terminologia miłości, wierności i posłuszeństwa jest częstym elementem międzynarodowych traktatów z tego okresu. Chetyckie, akadyjskie, ugaryckie i aramejskie przykłady dowodzą, że pozytywne działanie zwierzchnika wobec wasala wyrażało się miłością, uprzejmością i łaskawością, na co wasal winien był odpowiadać posłuszeństwem i wiernością.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

 PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Bóg jest łaskawy dla swoich czcicieli.

Błogosław, duszo moja, Pana,
i wszystko, co jest we mnie, święte imię Jego.
Błogosław, duszo moja, Pana
i nie zapominaj o wszystkich Jego dobrodziejstwach.
Refren.
On odpuszcza wszystkie twoje winy
i leczy wszystkie choroby.
On twoje życie ratuje od zguby,
obdarza cię łaską i zmiłowaniem.
Refren.
Dzieła Pana są sprawiedliwe,
wszystkich uciśnionych ma w swojej opiece.
Drogi swoje objawił Mojżeszowi,
swoje dzieła synom Izraela.
Refren.
Miłosierny jest Pan i łaskawy,
nieskory do gniewu i bardzo cierpliwy.
Nie postępuje z nami według naszych grzechów
ani według win naszych nam nie odpłaca.
Refren.

Ps 103,1-2.3-4.6-7.8 i 10

Ps 103. Dziękczynienie jednostki, przypuszczalnie za odzyskanie zdrowia (w. 3), którego cechy hymniczne zostały zauważone przez Gunkela i późniejszą krytykę form.

Struktura: ww. 1-5.6-18 (dalej podzielone na 6-14 i 15-18).19-22.

3. Związek między przebaczeniem za grzechy a uzdrowieniem z choroby fizycznej jest motywem występującym w NT (Mk 2,10-11); związek między grzechem i chorobą występuje zarówno w ST (Hi; Ps 32,3-5; 107,17), jak i w NT (J 9; Jk 5,l4-l6).

4. Wybawienie psalmisty „od zguby” (Szeol) kontynuuje temat śmiertelnej choroby.

5. ”On twoje dni nasyca dobrami”: „Dobra” mogą oznaczać ogólnie dobrodziejstwa Boże lub konkretnie Bożą obecność, podobnie jak w Wj 33,19.

7. ”Drogi swoje objawił Mojżeszowi”: Obok cytatu Wj 33,13 w tym wersecie i Wj 34,6 w w. 8 występuje aluzja do Wj 34,9 w w. 3.

9-13. Wersety, które występują tuż po cytacie z Wj 34,6 stanowią jego komentarz; w. 9 charakteryzuje gniew Boży, w. 10 – jego łaskę, w 11. – jego łaskawość wynikającą z przymierza (heses) i w. 13 –Jego miłosierdzie.

15-16. Aluzja do Iz 40,6-8 albo niezależne wykorzystanie częstego motywu. Por. Ps 90,5-6; Hi 14,2; Iz 51,12. „Wiatr” niszczący rośliny to sirocco, wiatr ze wschodu.

17-18. Przeciwstawieniem przemijania życia ludzkiego jest wieczna miłość Jahwe wobec tych, którzy strzegą jego przymierza.

20-21. Psalmista zaprasza wszystkich członków rady Bożej i wszystkie zastępy niebieskie, by przyłączyli się do wielbienia Jahwe, który panuje w niebie.

22. Całe stworzenie przyłącza się do chóru chwały. Psalm kończy się powtórzeniem słów wstępu.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

 DRUGIE CZYTANIE
Bóg pierwszy nas umiłował

Czytanie z Pierwszego listu świętego Jana Apostoła

Umiłowani, miłujmy się wzajemnie, ponieważ miłość jest z Boga, a każdy, kto miłuje, narodził się z Boga i zna Boga. Kto nie miłuje, nie zna Boga, bo Bóg jest miłością.
W tym objawiła się miłość Boga ku nam, że zesłał Syna swego Jednorodzonego na świat, abyśmy życie mieli dzięki Niemu.
W tym przejawia się miłość, że nie my umiłowaliśmy Boga, ale że On sam nas umiłował i posłał Syna swojego jako ofiarę przebłagalną za nasze grzechy.
Umiłowani, jeśli Bóg tak nas umiłował, to i my winniśmy miłować się wzajemnie. Nikt nigdy Boga nie oglądał. Jeżeli miłujemy się wzajemnie, Bóg trwa w nas i miłość ku Niemu jest w nas doskonała. Poznajemy, że my trwamy w Nim, a On w nas, bo udzielił nam ze swego Ducha. My także widzieliśmy i świadczymy, że Ojciec zesłał Syna jako Zbawiciela świata.
Jeśli kto wyznaje, że Jezus jest Synem Bożym, to Bóg trwa w nim, a on w Bogu. Myśmy poznali i uwierzyli miłości, jaką Bóg ma ku nam. Bóg jest miłością: kto trwa w miłości, trwa w Bogu, a Bóg trwa w nim.
1 J 4,7-16

CHRYSTUS OBJAWIŁ NAM MIŁOŚĆ BOŻĄ (4,7-12).
Miłość odróżnia osobę, która „zna Boga", od tej, która go nie zna (por. 1 J 2,4-5; 3,1.11). Autor ponownie nawiązuje do przebłagalnej śmierci Chrystusa jako przykładu, którego muszą się trzymać chrześcijanie (por. 1 J 3,16).

7-10. Ponownie (1 J 3,9-10) Jan dowodzi, że natura człowieka ujawnia jego duchowe pokrewieństwo. Ci, którzy są tacy jak Bóg, są Jego dziećmi. Boga cechuje przede wszystkim miłość objawiona w krzyżu Chrystusa. Odstępcy dowiedli braku miłości, opuszczając chrześcijańską wspólnotę.

9. ”objawiła się (...) ku nam”: Dla wierzących Boża miłość objawia się nie tylko w Jezusie, lecz manifestuje się „w" chrześcijańskiej wspólnocie, która dzięki tej miłości istnieje (J 5,26; 6,57; 1 J 5,11).

10. ”On sam nas umiłował”: Nowe akcenty, pojawiające się w tej części, to podkreślenie, że miłość Boża podejmuje inicjatywę. W pismach Janowych miłości Boga przeciwstawia się nienawiść świata. Miłości Bożej można doświadczyć jedynie za pośrednictwem Jezusa, który został przez Boga posłany (zob. J 1,16-18; 3,16-17).

11-12. Prawdziwa miłość chrześcijańska wymaga doskonalenia, przeto w przeciwieństwie do odstępców, czytelnicy, którzy pozostali we wspólnocie, wzrastają we wzajemnej miłości. Fałszywi nauczyciele mogli utrzymywać, że doświadczali mistycznych wizji Boga (zob. komentarz do 1J 3,2-3; 4,1), Jan dodaje jednak poprawkę: Bóg jest niewidzialny (Wj 33,20) i wierzący mogą Go poznać jedynie dzięki Jego miłości objawionej w ciele przybitym do krzyża (1J 4,9) oraz dzięki chrześcijańskiej miłości ofiarnej.

11. ”i my winniśmy się wzajemnie miłować”: Autor nigdy nie zapomina o obowiązku płynącym z tego Bożego atrybutu.

12. ”Nikt nigdy Boga nie oglądał”: Ogólna zasada, którą tradycja Janowa wykorzystała do podkreślenia, że jedynie Jezus jest objawicielem Ojca(np. J 1,18; 5,37; 6,46). Trwanie Boga w tych, którzy przestrzegają przykazań, można uznać za osiągnięcie doskonałości przez miłość Bożą (por. 1 J 2,5). Przeciwieństwo między tą zasadą a realnością Bożego zamieszkiwania wskazuje na boskie źródło miłości (por. 1 J 3,1).

POZNAJEMY MIŁOŚĆ BOŻĄ PRZEZ DUCHA (4,13-16a).

13-16. Chociaż wspólnota z Qumran głosiła, że jako zbiorowość posiada Ducha, większość nurtów starożytnego judaizmu umieszczała najbardziej spektakularne działanie Ducha w odległej przeszłości i przyszłości, lub przypisywała bardzo rzadkim jednostkom. Dla Jana wszyscy autentycznie wierzący w Jezusa posiadają Ducha, który pobudza ich do miłości oraz udziela prorockiego natchnienia, by mogli składać prawdziwe świadectwo o Chrystusie.

13. ”swego Ducha”: W1J 3,24 autor wskazał na dar Ducha jako dowód zamieszkiwania Boga w wierzących. Temat ten łączy się z badaniem duchów w 1 J 4,1-6. Duch Boży jest obecny w świadectwie o posłaniu Syna, które sięga początku ich chrześcijańskiego życia (1 J 1,1-4).

16a. ”Myśmy poznali i uwierzyli miłości, jaką Bóg ma ku nam”: Rozwinięcie wyznania zawartego w w. 15 zmierzające do podsumowania całej części: Powinniśmy wierzyć i postępować zgodnie z Bożą miłością.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Weźcie moje jarzmo na siebie i uczcie się ode Mnie,
bo jestem cichy i pokorny sercem.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Mt 11,29ab


EWANGELIA
Ciało moje jest prawdziwym pokarmem, a Krew moja jest prawdziwym napojem

Słowa Ewangelii według świętego Mateusza

W owym czasie Jezus przemówił tymi słowami: „Wysławiani Cię, Ojcze, Panie nieba i ziemi, że zakryłeś te rzeczy przed mądrymi i roztropnymi, a objawiłeś je prostaczkom. Tak, Ojcze, gdyż takie było Twoje upodobanie. Wszystko przekazał Mi Ojciec mój. Nikt też nie zna Syna, tylko Ojciec, ani Ojca nikt nie zna, tylko Syn, i ten, komu Syn zechce objawić.
Przyjdźcie do Mnie wszyscy, którzy utrudzeni i obciążeni jesteście, a Ja was pokrzepię. Weźmijcie moje jarzmo na siebie i uczcie się ode Mnie, bo jestem cichy i pokorny sercem, a znajdziecie ukojenie dla dusz waszych. Albowiem jarzmo moje jest słodkie, a moje brzemię lekkie”.
Mt 11,25-30

Wysławianie Boga oraz wezwania Zbawiciela (11,25-30). Zob. Łk 10,21-22 zawierający tekst paralelny względem ww. 25-27, pochodzący z Q. Fragment składa się z mowy-objawienia, w której Jezus objawia Bożą mądrość. Tekst posiada trzyczęściową budowę: (a) ww. 25,26 - dziękczynienie za otrzymane objawienie; (b) w. 27 - treść objawienia; (c) ww. 28-30 - wezwanie do przyjęcia objawienia. Występuje pewne podobieństwo do Syr 51,1-12.13-22.23-30, lecz jedynie 51,23-30 jest naprawdę spójne z ww. 28-30. Uczeni poruszają zwykle temat autentyczności tego tekstu w kontekście źródeł. Czy ww. 28-30 znajdowały się w Q? Można dowodzić, że tak, ponieważ są one nieodzowne dla całości; pominięcie ich przez Łukasza mogło wynikać z ich żydowskiej symboliki, która mogła być niezrozumiała dla pogańskich czytelników. Przypuszczalnie jednak są one Mateuszowym dodatkiem, choć użyte w nich słownictwo nie jest typowe. Gdyby kluczowy w. 27 był jednak autentyczny, co jest prawdopodobne, dostarczałby bezcennej wskazówki o tym, jak Jezus pojmował siebie jako jedynego Syna jedynego Ojca. W tekście zauważyć można wzajemne oddziaływanie idiomów występujących w Mk i w Q; por. Mk 13,32.

25-27. W żydowskiej tradycji mądrościowej naprawdę mądrymi byli nie ci, którzy uchodzili za mądrych we własnych oczach i polegali na własnym rozumie (Hi 12,24-25; Prz 3,5-7; 12,15; 16,2; 21.2; 26,16), lecz ludzie prości, dla których pierwszym punktem odniesienia była bojaźń Boża (Hi 28,28; Ps 111,10; Prz 1,7; 9.10) Fragment Mt 11,27 może przypisywać Jezusowi władzy nad przeznaczeniem (w źródłach żydowskich przypisywaną jedynie Bogu). Jako ten, który objawił Boga, zajmuje On pozycję, jaka w tradycji żydowskiej przysługiwała zwykle Boskiej Mądrości. Na temat obrazu „niemowląt" (greckie słowo tutaj użyte znaczy zarówno „niemowlę", jak i „prostaczek") por. Mt 10,42 i Mt 18,1-10. Bóg zawsze okazywał przychylność ludziom pogardzanym (zob. np. 1 Sm 2,3-9).

25. ”Wysławiam Cię, Ojcze”: Typowa formuła żydowskiego błogosławieństwa, do której Jezus dodaje czułe określenie Abba-Ojcze (5 razy w trzech wersetach),

”objawiłeś”: Boże porozumiewanie się z ludźmi jest wielkim, nieporównywalnym z niczym religijnym misterium,

”prostaczkom”: Dosłownie „prostym", „niewykształconym".

26. ”Twoje upodobanie”: Boża decyzja wybrania niektórych do zbawienia.

27. ”Wszystko przekazał Mi”: Jezus stanowi osobowy wymiar Bożego objawienia.

”Nikt też nie zna”: Werset mówi o szczególnym dostępie Jezusa do wiedzy i miłości Ojca oraz o ich wzajemnym poznaniu i miłości. Jezus jest jedynym objawieniem Ojca (por. 1,23; 28,18; J 3,35; 10,15; 13,3). Harnack upatrywał w tym wersecie historyczne jądro całej późniejszej chrystologii.

28. Tylko Bóg daje wytchnienie utrudzonym (Iz 40,28-31; por. zaproszenie Bożej Mądrości w Syr 24,19); takiej obietnicy nie mógłby złożyć zwyczajny nauczyciel

”Przyjdźcie do Mnie”: Jezus przemawia jak personifikacja Mądrości (Prz 8), posiadającej żeńskie cechy: dawanie ukojenia i pokrzepienia, a zaproszenie ma charakter powszechny,

”którzy utrudzeni i obciążeni jesteście”: Pierwotnie zarówno ludzie wykluczani przez faryzeuszów (.'am hā'āres), jak i oni sami.

29-30. Jarzmo noszono zwykle na ramionach (por. np. Jr 27,2). W judaizmie jarzmo było obrazem posłusznego poddania się. Żydzi mówili o niesieniu jarzma Bożego Prawa oraz o jarzmie Jego królestwa - jarzmie, które brano na siebie uznając, że Bóg jest jeden i przestrzegając Jego przykazań. Mateusz pragnie, by słowa Jezusa o odpoczynku stanowiły kontrast w stosunku do faryzejskich praw dotyczących szabatu, o którym mowa w następnym fragmencie (Mt 12,1-14). Obietnica „znajdziecie ukojenie dla dusz waszych" zaczerpnięta została z Jr 6,16, gdzie Bóg obiecuje powstrzymać swój gniew, jeśli ludzie zwrócą się ku Jego słowom, zamiast słuchać fałszywych nauczycieli (Jr 6,13-14.20).
W literaturze greckiej sławiono pokorę, rozumianą jako delikatność i tolerancję, lecz nie jako wyrzeczenie się samego siebie. Wysoko urodzeni nie uznawali pokory za cnotę, chyba że chodziło o ludzi niskiego stanu. Jezus identyfikuje się jednak z ludźmi o niskiej pozycji społecznej, co było znacznie wyższą cnotą w żydowskiej pobożności.

29. ”Weźcie moje jarzmo”: Rabini mówili o jarzmie Tory i jarzmie królestwa. Tutaj oznacza Jezusową interpretację Prawa.

”uczcie się ode Mnie”: Uczeń ma się uczyć przez całe życie. Pokorny Jezus jest zarówno wzorem nauczyciela, jak i idealnym tematem studiów jako ucieleśnienie Tory (zob. komentarz do 18,20).

”ukojenie”: Odpoczynek w szabat był symbolem królestwa Bożego (Jr 6,16).

30. ”jarzmo moje jest słodkie”: W porównaniu z halachą faryzeuszów nauka Jezusa jest znacznie prostsza, jest krótsza i skoncentrowana na rzeczach najistotniejszych. Jednak w kontekście większej sprawiedliwości (w. 5,20) jest trudniejsza, ponieważ wymaga nieustannej miłości do Boga i bliźniego

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.