XI NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK A

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XI NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK A

Czytania mszalne

 PIERWSZE CZYTANIE
Obietnice Boże dla ludu wybranego

Czytanie z Księgi Wyjścia

W trzecim miesiącu po wyjściu z Egiptu Izraelici przybyli na pustynię Synaj i rozbili obóz na pustyni. Izrael obozował tam naprzeciw góry.

Mojżesz wstąpił wtedy do Boga, a Pan zawołał na niego z góry i powiedział: „Tak powiesz domowi Jakuba i to oznajmisz synom Izraela: Wyście widzieli, co uczyniłem Egiptowi, jak niosłem was na skrzydłach orlich i przywiodłem was do Mnie.

Teraz jeśli pilnie słuchać będziecie głosu mego i strzec mojego przymierza, będziecie szczególną moją własnością pośród wszystkich narodów, gdyż do Mnie należy cała ziemia. Lecz wy będziecie Mi królestwem kapłanów i ludem świętym”.

Wj 19,1–6a

1-2. Pierwszym miesiącem jest nisan - miesiąc Święta Paschy i Przaśników. Drugim miesiącem jest miesiąc wkroczenia na pustynię Sin, gdzie Izraelici otrzymali mannę (16,1); był to okres zbioru zbóż. Miesiąc trzeci jest tutaj miesiącem obchodów Święta Tygodni, Pięćdziesiątnicy. Już w II wieku przed Chr. pewne grupki żydowskie zaczęły łączyć nadanie Prawa ze Świętem Tygodni. Nie ma przekonywających dowodów, że główny nurt judaizmu łączył nadanie Prawa z Pięćdziesiątnicą przed III wiekiem po Chr., związek taki może być jednak stosunkowo wczesny. Położenia Góry Synaj nie da się ustalić w sposób pewny. Najwyższe wzniesienie na Półwyspie Synajskim, Dżebel Musa, od czasów bizantyńskich było łączone z Synajem. Starożytna poezja biblijna sugeruje jednak, że góra będąca Bożym mieszkaniem znajdowała się dokładnie na południe od Kanaanu i mówi o Jego zbliżaniu się z wojskami od południa: „Pan przyszedł z Synaju i z Seiru dla nich wzeszedł" (Pwt 33,2; por. Sdz 5,4; Ps 68,8-9).

3-8a. Werset 3a poprzedza liturgiczny poemat zawarty w ww. 3b-8; w w. 3a Mojżesz wstępuje do 'elohim, zaś w w. 3b Jahwe woła do Mojżesza z góry.

4. Ludzie widzieli „co uczyniłem Egiptowi, jak niosłem was... i przywiodłem was do Mnie". Muszą teraz zdecydować czy chcą być Bożym ludem, słuchać Jego głosu i przestrzegać Jego przykazań (w. 5). Temat przyprowadzenia Izraelitów przez Boga do ziemi będącej Jego własnością został rozwinięty w Pwt 32,10-14 - tekście, który mówi także o Bożym wybraniu i wybawieniu: „Jak orzeł, co gniazdo swoje ożywia, nad pisklętami swoimi krąż}; rozwija swe skrzydła i bierze je, na sobie samym je nosi". W 3,12 Bóg przepowiedział, że Izrael będzie Mu służył, tj. oddawał Mu cześć, na tej górze. Synaj jest ziemią poświęconą Jahwe. By stać się ludem Jahwe, Izrael musi wyrazić dobrowolną zgodę na Boski wybór. Przymierze zostało sformułowane w tradycyjnym biblijnym języku - posłuszeństwa i zachowywania postanowień przymierza. „Przymierze" jest biblijnym terminem oznaczającym uroczyste porozumienie zawarte pomiędzy dwiema osobami, zwykle w formie ustnej, w którym zobowiązują się do uczynienia określonych rzeczy. Zawierano je „w obliczu bogów", którzy w zamyśle mieli je usankcjonować. Traktaty pomiędzy narodami lub ludami (zwykle spersonalizowane w formie porozumień pomiędzy ich królami) były także przymierzami, miały jednak specyficzną formę pisemną, przez niektórych badaczy określaną mianem formuły przymierza. W zachodniej części świata semickiego około połowy drugiego tysiąclecia przed Chr. (sytuacja taka utrzymała się aż do schyłku pierwszego tysiąclecia) taka formuła przymierza przekształciła się w gatunek literacki, opisujący historię stosunków suzerena i królów wasalnych, zawierający konkretne warunki, przekleństwa i błogosławieństwa zawisłe od jego przestrzegania oraz listę boskich świadków. Uporządkowanie tych elementów miało charakter płynny i niektóre części (z wyjątkiem przekleństw i błogosławieństw) były czasem pomijane. Czy przymierze zawarte w Księdze Wyjścia na Synaju było właśnie takim przymierzem? Wielu naukowców (np. G.E. Mendenhall i K. Baltzer) uważa, że tak, brakuje jednak przekonywających dowodów potwierdzających tę hipotezę. W przymierzu z Księgi Wyjścia nie ma przekleństw i błogosławieństw, nie ma też szczegółowego historycznego prologu. Pierwszym przykładem świadomego wykorzystania przez Izraelitów formuły przymierza wydaje się być Pwt 5-28.

5-6. Jeśli Izrael zgodzi się słuchać głosu Jahwe (nie zważać zaś na innych bogów), stanie się Jego sĕgullâ, „własnością" (słowo używane w podobnym znaczeniu także w Pwt 7,6; 14,2; 26,18; Ps 135,4). Biblijne sĕgullâ i pokrewne akkadyjskie sikiltu oznaczają m.in. bogactwa możnych i królów. Na akkadyjskiej pieczęci widnieje napis głoszący, że król jest sikiltum bogini, zaś w ugaryckim tłumaczeniu chetycko-ugaryckiego traktatu król Chetytów (Hetytów) zwraca się do ugaryckiego władcy słowami: „Teraz [ty należysz?] do słońca, które jest twym panem; jesteś [jego sług]ą, jego własnością [s]glth" (M. Held. JCS 15 [1961] 11; oraz H.B. Huffmon i S.B. Parker, BASOR 184 [1966] 36-37). Wersety 5-6 należy przekładać (w przeciwieństwie do współczesnych tłumaczeń angielskich): „będziecie szczególną moją własnością pośród wszystkich narodów. Chociaż należy do Mnie cała ziemia, wy będziecie Mi królestwem kapłanów i ludem świętym". Zwrot „szczególna własność" w dwóch fragmentach, w których użyto jej w tym samym znaczeniu, łączy się ze słowami ..pośród wszystkich narodów"; dlatego frazę „do Mnie należy cała ziemia" należy łączyć z następnym wersetem. Trzy zwroty z ww. 5b-6a ściśle łączą się z trzema stwierdzeniami z w. 4. Zwrot „królestwo kapłanów" nie jest jasny - jako semantycznie równy określeniu „święty naród", przypuszczalnie oznacza lud uświęcony wśród narodów, podobnie jak kapłani są uświęceni wśród ludu. Jahwe zwyciężył wielką potęgę Egiptu i jego bogów, by bezpiecznie przywieść Izraelitów do swoich przedsionków. Jeśli Izrael uzna Go za swego Boga, będzie należał do jedynego Boga (takie jest w istocie znaczenie wszystkich określeń użytych w ww. 5b-6a).

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

 PSALM RESPONSORYJNY

Refren: My ludem Pana i Jego owcami.

Wykrzykujcie na cześć Pana wszystkie ziemie,
służcie Panu z weselem!
Stawajcie przed obliczem Pana
z okrzykami radości.
Refren.
Wiedzcie, że Pan jest Bogiem,
On sam nas stworzył.
Jesteśmy Jego własnością,
Jego ludem, owcami Jego pastwiska.
Refren.
Chwalcie i błogosławcie Jego imię.
Albowiem Pan jest dobry,
Jego łaska trwa na wieki,
a Jego wierność przez pokolenia.
Refren.

Ps 100,1–2.3.4c–5

Hymn chwały. Psalm zamyka serię hymnów na cześć Jahwe-Króla (93; 95-99) oraz tworzy kulminację. Niektóre hymny (95; 96; 98; 99) wzywają narody, by przyłączyły się do wielbienia Jahwe i uznały jego boskie rządy. Ps 100 składa się z dwóch części (ww. 1-3.4-5), z których każda jest kompletnym hymnem.

1. ”wykrzykujcie na cześć Pana, wszystkie ziemie”: Por. Ps 98,4a. 

3. ”wiedzcie, że Pan jest Bogiem”: Wezwanie całego świata do uznania, że jedynie Jahwe jest Bogiem; por. ton „misyjny" Ps 96.

”On sam nas stworzył, my Jego własnością”: Tłumaczenie za poprawionym tekstem masoreckim, który brzmi: „On stworzył nas, a nie my sami". Por. Ps 79,13; 95,5a.

5. Końcowy werset, rozpoczynający się od „albowiem", oparty jest na powszechnie występującym refrenie (por. Ps 118,1; 136,1-26). W tym kontekście „dobry" odnosi się do konkretnych czynów Jahwe, które wynikają z jego łaskawości (hesed) opartej na przymierzu i okazanej Izraelowi. Zatem pierwsza część psalmu wywyższa Jahwe, gdyż jedynie on jest Bogiem, druga zaś część wychwala go za jego wierną dobroć względem jego ludu.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

 DRUGIE CZYTANIE
Pojednani z Bogiem przez śmierć Chrystusa dostąpimy zbawienia przez Jego życie

Czytanie z Listu świętego Pawła Apostoła do Rzymian

Bracia:
Chrystus umarł za nas jako za grzeszników w oznaczonym czasie, gdyśmy jeszcze byli bezsilni. A nawet za człowieka sprawiedliwego podejmuje się ktoś umrzeć tylko z największą trudnością. Chociaż może jeszcze za człowieka życzliwego odważyłby się ktoś ponieść śmierć. Bóg zaś okazuje nam swoją miłość właśnie przez to, że Chrystus umarł za nas, gdyśmy byli jeszcze grzesznikami.

Tym bardziej więc będziemy przez Niego zachowani od karzącego gniewu, gdy teraz przez Krew Jego zostaliśmy usprawiedliwieni. Jeżeli bowiem, będąc nieprzyjaciółmi, zostaliśmy po jednani z Bogiem przez śmierć Jego Syna, to tym bardziej będąc już pojednani, dostąpimy zbawienia przez Jego życie. I nie tylko to, ale i chlubić się możemy w Bogu przez Pana naszego Jezusa Chrystusa, przez którego teraz uzyskaliśmy pojednanie.

Rz 5,6–11

6-9. Wykształceni grecko-rzymscy czytelnicy byli świadomi, że w tradycji greckiej przykłady „człowieka sprawiedliwego" były bardzo rzadkie. Grecy uważali oddanie życia za kogoś innego za dowód heroizmu, ofiary takie nie były jednak powszechne - u Żydów nie uważano takiej postawy za godną szczególnej pochwały.

6. ”Chrystus (...) umarł”: Paweł potwierdza historyczny charakter tego wydarzenia w teologicznym kontekście zastępczego cierpienia. Cały fragment podkreśla dobrowolny charakter tej śmierci.

”gdyśmy [jeszcze] byli bezsilni”: W taki właśnie sposób Paweł opisuje stan człowieka, który nie dostąpił usprawiedliwienia: jest on niezdolny do uczynienia czegokolwiek, co pozwoliłoby mu uzyskać usprawiedliwienie przed Bogiem,

”w oznaczonym czasie”: Zwrot kata kairon znaczy przypuszczalnie nie więcej niż „wtedy, w tej porze", mimo podejmowanych prób, by interpretować go jako „w decydującym czasie" czy „we właściwym czasie"

7. ”[nawet] za człowieka sprawiedliwego podejmuje się ktoś umrzeć tylko z największą trudnością”: By udowodnić swą tezę, Paweł argumentuje z wielkim przekonaniem. Jednak szybko się poprawia, dopuszczając możliwość, że w przypadku naprawdę dobrego człowieka (dobroczyńcy), ktoś może zgodzić się za niego umrzeć. Komentarz Pawłowy ukazuje dobrowolny charakter altruistycznej postawy Chrystusa, który umarł za „grzeszników". Werset ten jest przedmiotem licznych kontrowersji, np. czy druga jego część jest glosą, poprawką dokonaną przez Pawła lub za jego zgodą przez pisarza Tercjusza itd.

8. ”Bóg zaś okazuje nam swoją miłość”: Stwierdzenie to całkowicie wyklucza każdą doktrynę krzyża, która przeciwstawia Boga i Chrystusa (Taylor, Romans 38). Ponieważ słowa ho theos oznaczają Boga Ojca, którego miłość jest rozlana „przez Ducha Św." (5,5), i ponieważ została ona teraz objawiona w śmierci Chrystusa, ten, mający postać triady, tekst stanowi Pawiowy punkt wyjścia dla późniejszego dogmatu o Trójcy Świętej. W objawionej tutaj miłości nie ma „coś za coś": Boża miłość została okazana grzesznikom bez żadnego, choćby najmniejszego, śladu, że jest ona zapłatą za okazaną uprzednio miłość.

9. ”Tym bardziej więc będziemy przez Niego zachowani”: Jeszcze większa przychylność zostanie okazana usprawiedliwionym chrześcijanom, gdy nastanie czas eschatologicznego

”zbawienia, przez krew Jego”: Chociaż w 4,25 usprawiedliwienie zostało przypisane zmartwychwstaniu Chrystusa, Paweł łączy je tutaj z Jego śmiercią.

10-11. Grecy używali słowa „pojednanie" w odniesieniu do ludzi wrogo do siebie nastawionych, którzy ponownie stali się przyjaciółmi; nie ma tam jednak mowy o pojednaniu z Bogiem. Chrześijanie wywodzący się z Żydów mogli być bardziej przyzwyczajeni do tego rodzaju języka (ze Starego Testamentu, w tym jego ksiąg deutrokanonicznych, np. 2 Księgi Machabejskiej), mógł więc on wywrzeć większe wrażenie na chrześcijanach wywodzących się z pogan (jeśli jeszcze go nie słyszeli w 'Kościele).

10. Powtórzenie myśli zawartej w 5,8 w bardziej zdecydowany sposób; grzesznik nie jest jedynie „słabym" lub „bezbożnym" - jest „nieprzyjacielem" Boga. Mimo to śmierć Chrystusa prowadzi do pojednania z takim nieprzyjacielem - jest to jeszcze jeden sposób określenia „pokoju" z 5,1, bowiem „pojednanie" oznacza przywrócenie obcego, dalekiego Bogu grzesznika do przyjaźni i bliskiej wspólnoty z nim (2 Kor 5,18-20.

”dostąpimy zbawienia przez Jego życie”: Trzecim rezultatem usprawiedliwienia jest udział w życiu zmartwychwstałego Chrystusa, co prowadzi do zbawienia. Chociaż usprawiedliwienie dokonało się już teraz, osiągnięcie zbawienia należy do przyszłości - jest ono zakotwiczone w życiu zmartwychwstałego Chrystusa.

11. ”chlubić się możemy w Bogu”: Trzeci, ważny powód do chluby wymieniony w tym paragrafie, umieszczony po powodach wymienionych w 5,2.3. W rezultacie usprawiedliwienia chrześcijanin chlubi się nawet samym Bogiem, podczas gdy kiedyś lękał się jego gniewu. Doświadczywszy miłości Bożej, wyrażonej w śmierci Chrystusa, wierzący może teraz rozkoszować się już samą myślą o Bogu.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Bliskie jest królestwo Boże.
Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Mk 1,15

 EWANGELIA
Rozesłanie Apostołów

Słowa Ewangelii według świętego Mateusza

Jezus widząc tłumy ludzi, litował się nad nimi, bo byli znękani i porzuceni, jak owce nie mające pasterza. Wtedy rzekł do swych uczniów: „Żniwo wprawdzie wielkie, ale robotników mało. Proście więc Pana żniwa, żeby wyprawił robotników na swoje żniwo”.

Wtedy przywołał do siebie dwunastu swoich uczniów i udzielił im władzy nad duchami nieczystymi, aby je wypędzali i leczyli wszelkie choroby i wszelkie słabości.

A oto imiona dwunastu apostołów: pierwszy Szymon, zwany Piotrem, i brat jego Andrzej, potem Jakub, syn Zebedeusza, i brat jego Jan, Filip i Bartłomiej, Tomasz i celnik Mateusz, Jakub, syn Alfeusza, i Tadeusz, Szymon Gorliwy i Judasz Iskariota, ten, który Go zdradził.

Tych to Dwunastu wysłał Jezus, dając im następujące wskazania: „Nie idźcie do pogan i nie wstępujcie do żadnego miasta samarytańskiego. Idźcie raczej do owiec, które poginęły z domu Izraela. Idźcie i głoście: »Bliskie już jest królestwo niebieskie«. Uzdrawiajcie chorych, wskrzeszajcie umarłych, oczyszczajcie trędowatych, wypędzajcie złe duchy. Darmo otrzymaliście, darmo dawajcie”.

Mt 9,36–10,8

35-36. Uważano, że bez Mojżesza (Lb 27,17) lub króla (1 Krl 22,17; 2 Krn 18,16) Izrael jest „bez pasterza" (lub władcy). Gdy Izrael był pozbawiony innych wiernych pasterzy (przywódców religijnych), sam Bóg mógł stać się jego pasterzem (Ez 34,11-16). Posługa pasterza polegała na karmieniu (Ez 34,2-3), leczeniu (Ez 34,4) i ratowaniu zgubionych owiec (Ez 34,4-6). Fragment Mt 9,36 oznacza zatem pośrednio, że ludzie piastujący funkcje pasterzy Izraela (jego przywódcy) nie spełniali swojego zadania.

36. ”litował się”: Greckie słowo splanchnizein pochodzi od rzeczownika oznaczającego „jelita", „wnętrzności", oznaczającego siedlisko ludzkich emocji,

”tłumy”: Jezus obdarował ich miłością i miłosierdziem, które miały wymiar społeczny. Źródłem jego oddania duszpasterstwu było dostrzeżenie u ludzi potrzeby duchowego przywództwa,

”jak owce nie mające pasterza”: Postać pasterza jest biblijnym symbolem politycznego i duchowego przywództwa (Lb 27,17; Ez 34,5; 1 Krl 22,17; 2 Krn 18,16; Za 10,2; 13,7). Powróci w Mt 10,6; 15,24; 18,12; 26,31.

37-38. „Żniwo" może być symbolem końca czasów (zob. komentarz do Mt 3,12), tutaj chodzi jednak raczej o Bożych świadków, podobnie jak w Księdze Izajasza. Słowa podobne do Mt 9,37 wypowiedział pewien rabin żyjący u schyłku I w. po Chr. Nie jest pewne, czy było to już wówczas tradycyjne żydowskie przysłowie, czy ów rabin nawiązał do wypowiedzi Jezusa (podobieństwo to może też być czystym zbiegiem okoliczności).

37. ”Żniwo wprawdzie wielkie”: Jezus traktuje problem jako okazję do działania,

”ale robotników mało”: Taki stan jest permanentny i oczywisty, bowiem praca duszpasterska jest ciężka, nawet jeśli nie jest wyczerpująca fizycznie.

38. ”Proście”: Jedynie wspólnota, która wzmacnia swoją wiarę mocą modlitwy, potrafi przyjąć i wydać z siebie więcej duszpasterzy.

Posłanie dwunastu apostołów (10,1-4).
Wraz z 9,36-38 perykopa ta stanowi wprowadzenie do drugiej wielkiej mowy Mt - misyjnej mowy skierowanej do dwunastu apostołów. S. Brown nazywa ją „częścią centralną", ponieważ zawiera także narrację (9,36; 10,1-5a) i nie ma charakteru misyjnego w dzisiejszym znaczeniu. Podobnie jak Kazanie na Górze, fragment powstał w wyniku skompilowania materiału zaczerpniętego z Mk i ze źródła Q, którego większa część została poddana poważnym przeróbkom przez Mateusza. Niezwykłe dla Mt są ww. 5a-8, 16b, 41. Najśmielszym posunięciem było przekształcenie ww. 17-25 z apokaliptycznej mowy zawartej w rozdz. 24 (= Mk 13). W ujęciu Mateusza mowa adresowana jest do uczniów starego porządku, a równocześnie do członków jego wspólnoty.

Izrael składał się z dwunastu pokoleń. Grupy religijne, które wybierały sobie dwunastu przywódców (podobnie jak w Zwojach znad Morza Martwego), czyniły to, wierząc, że są prawdziwym Izraelem, posłuszną Bogu resztą.
Listy imion zawarte w Ewangelii Łukasza i w Dziejach Apostolskich zastępują „Tadeusza" (o którym czytamy w Ewangelii Mateusza i Marka) Judaszem, synem Jakuba" (zob. też J 14,22). Starożytne dokumenty dowodzą, że zjawiskiem powszechnym było, iż ludzie mieli kilka imion. Różne listy imion apostołów odnoszą się więc do tej samej grupy osób. Rozpowszechnione były też przydomki, które umieszczano nawet na grobowcach. Słowo „Kananejczyk" brzmi po aramejsku tak samo, jak „Gorliwy" (Łk 6,15), dlatego niektóre przekłady podają „Szymon Gorliwy". W czasach Jezusa greckie słowo zelotes oznaczało zwyczajnie człowieka gorliwego; bądź też, że Szymon był zaangażowany w działalność narodowo-wyzwoleńczą (takie też było znaczenie tego słowa w czasie gdy powstawały Ewangelie) zanim stał się uczniem Jezusa.
Słowo „apostołowie" oznacza „ludzi posłanych" lub prawomocnych przedstawicieli. Analogiczny termin hebrajski był stosowany na oznaczenie przedstawicieli handlowych, chociaż ogólna idea jest znacznie szersza. „Posłany" posiadał pełnię władzy tego, który go posłał, by móc zrealizować powierzoną sobie misję. Opowieści o posłańcach pojawiają się na kartach Starego Testamentu, np. gdy Mojżesz przekazuje Jozuemu posłannictwo dokończenia jego dzieła i zdobycia Ziemi Obiecanej (Pwt 31,23). 'Rabini pozwalali swoim starszym uczniom nauczać, by przygotować ich do pełnienia roli rabbich.

1. ”dwunastu”: Uczniowie stanowili zwykle większą grupę, tutaj jednak, podobnie jak w innych miejscach (rozdz. 18?), Mateusz ogranicza ich do dwunastu. Taki zabieg łączy ich z pozostałymi uczniami, a jednocześnie wyodrębnia jako szczególną grupę,

”udzielił im władzy": Wszyscy autorzy Ewangelii synoptycznych podkreślają, że wysłannicy Jezusa posiadali prawdziwą władzę i autorytet pochodzący od niego. Powołując ich, Jezus wykazał inicjatywę. Liczba 12 pochodzi od liczby pokoleń Izraela (Mt 19,28) i w symboliczny sposób oznacza odnowienie całego Izraela. Mateusz zakłada, że wszyscy apostołowie zostali powołani wcześniej, chociaż opisał jedynie powołanie czterech z nich (4,18-20).

2. ”imiona dwunastu apostołów”: Tylko w tym miejscu występuje u Mt słowo „apostoł". W Mt religijny charakter roli wysłannika, czasami posiadającej znaczenie świeckie, wynika z natury posyłającego (Jezusa) i treści powierzonego przesłania (w. 7). Zarówno rabini, jak i NT wymieniają posłanych przez wspólnoty wysłanników (2 Kor 8,23) lub pojedyncze osoby (1 Kor 1,1). Prosta koncepcja ich funkcji przedstawiona w Mt i w Mk 6,30 znajduje pełniejszy i bardziej złożony wyraz u Łukasza oraz Pawła. Listę apostołów, z pewnymi niewielkimi różnicami, znaleźć można w Mk 3.16-19: Łk 6,12-16; Dz 1,13.

”pierwszy Szymon”: Na temat jego prymatu zob. 16,17-19. Mateusz wymienia również Andrzeja z jego bratem.

3. ”Judasz Iskariota”: Przydomek ten może znaczyć „człowiek z Kariot" lub „kłamca".

5. Zwrot „nie idźcie do pogan" (dosł.: „nie idźcie drogą pogan") oznacza przypuszczalnie trakt wiodący wyłącznie do jednego z pogańskich, greckich miast Palestyny. Żydzi zwykle i tak unikali dróg prowadzących przez takie miasta. Galilea była ze wszystkich stron otoczona obszarami zamieszkanymi przez pogan, oprócz południa, gdzie graniczyła z Samarią. (Na temat Samarytan, zob. komentarz do J 4,1-4).

”Nie idźcie do pogan”: Polecenie zakazujące ewangelizacji pogan i Samarytan nawiązuje do praktyki samego Jezusa, opisanej w 15,24. Poważnym problemem jest pogodzenie tych wersetów z wielkim nakazem misyjnym w 28,19. Nie ma łatwych odpowiedzi, jednak otwartość wobec pogan można zauważyć także w innych fragmentach Mt (10,18; 3,9; 8,11f; 21,43; 22,1-14; 23,38-39). Być może Mateusz włączył to polecenie, ponieważ było ono ważne dla członków jego wspólnoty i wyrażało silne żydowskie poczucie wyjątkowego charakteru własnej tradycji. Mimo to w. 18 zakłada istnienie misji wśród pogan prowadzonej przez innych; na etapie znanym z Ga 2,9. Fragment 28,19 pozostaje zdumiewającym deus ex machina, pomimo wcześniejszej próby przygotowania.

6. Wśród Żydów panowało przekonanie, że dziesięć pokoleń Izraela zaginęło, lecz odnajdzie się pod koniec czasów. Tutaj jednak Jezus używa wyrażenia „owce, które poginęły z domu Izraela" w bardziej powszechnym, starotestamentowy sensie: zboczyły i odeszły od Pana (Iz 53,6; Jr 50,6; por. Ez 34,5). To, że przesłanie Jezusa było przeznaczone przede wszystkim dla Izraela nie wyklucza, że później miało zostać skierowane do innych narodów (Am 3,2 i kontekst; zob. mowy przeciwko narodom w Księdze Izajasza, Jeremiasza i innych).

”do owiec, które poginęły z domu Izraela”: Słowa te (Ez 34,2-6) odnoszą się przede wszystkim do Izraela jako całości obejmującej „zaginione pokolenia". Określenie to może oznaczać także grupę wewnątrz narodu, 'amha'ares, dosłownie „ludzi ziemi", tj. tych, którzy z jakiegoś powodu (z przyczyn materialnych, wykonywania pogardzanego zajęcia, braku zainteresowania lub braku wykształcenia) znaleźli się na marginesie, odsunięci od głównych kręgów religijnego przywództwa i pobożności. Ludziom tym Jezus okazywał szczególne zainteresowanie, chociaż nie wyłącznie im. Jego celem nie było osłabienie ludu Bożego, lecz jego zespolenie. „Owce, które poginęły" wyrażały jego troskę.

7-8. Misja apostołów, podobnie jak misja samego Jezusa, jest typowa dla „posłanych" (zob. komentarz do Mt 10,1-4): działali oni w ramach udzielonego sobie pełnomocnictwa. Późniejsza tradycja żydowska odnosiła do nauczycieli prawa słowa: Ja [BógJ darmo [udzieliłem wam Prawa], i wy czyńcie podobnie". Nie jest pewne, czy wypowiedź Jezusa „Darmo otrzymaliście, darmo dawajcie!" jest wczesnym cytatem tego przysłowia.

7. ”Bliskie już jest królestwo niebieskie”: Przesłanie uczniów było takie samo jak Jana Chrzciciela i Jezusa (zob. 3,2; 4,17).

8. ”Darmo otrzymaliście”: Pawłowe określenie, zdumiewające tutaj (Rz 3,24; 2 Kor 11,7); Boże prawdy o zbawieniu mają tak wielką wagę dla wszystkich ludzi, że muszą być przekazywane bez względu na to czy słuchacze mogą za to zapłacić. Ideałowi temu byli oddani także rabini, np. Hillel powiedział: „Ten kto czyni ziemski pożytek z korony, ulegnie zatraceniu". Przeciwwagę owego ideału stanowi w. 10b: „Wart jest bowiem robotnik swej strawy>'" (Lb 18,31). Misjonarze muszą z czegoś żyć. Napięcie istniejące między tymi dwiema zasadami nie ma charakteru bezwzględnego, równowaga jest jednak delikatna.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.