Kanon Pisma Świętego niekatolickich Kościołów chrześcijańskich

5. KOŚCIÓŁ ETIOPSKI

Kanon Ksiąg św. Kościoła etiopskiego jest taki sam co w Kościele katolickim. ; Teologowie etiopscy zaliczają nadto do kanonu Ksiąg św. następujące apokryfy: Księgę Henocha, 3-4 Ezdrasza, 3-4 Machabejskie, Księgę Jubileuszów, czyli tzw. Małą Genesis zwaną przez nich Kufale, apokryf Wniebowstąpienie Mojżesza, Apokalipsę Barucha i Wniebowstąpienie Izajasza.
Podobnie jak w macierzystym Kościele koptyjskim, również w Kościele etiopskim za księgi kanoniczne NT poza rzeczywiście kanonicznymi 27 księgami uważa się jeszcze: Listy św. Klemensa Rzymskiego, Konstytucje Apostolskie oraz Pasterza Hermasa ^[7].

6. KOŚCIÓŁ ORMIAŃSKI

Ormianie uznają za kanoniczne te same księgi Pisma św. co Kościół katolicki. Ale włączają nadto do kanonu ST, między innymi, apokryfy: 3 Ezdrasza, 3 Machabejską i Testamenty Dwunastu Patriarchów.
Do kanonu NT zaliczają: apokryficzny List św. Pawła do Koryntian oraz dwa Listy Koryntian do św. Pawła. Ich teologowie nie mają sprecyzowanych pojęć tak co do natchnienia biblijnego jak również co do kanoniczności Ksiąg św. ^[8]

7. KOŚCIOŁY PROTESTANCKIE

Pierwszym z protestantów, który w r. 1520 odrzucił kanoniczność i autentycz­ność ksiąg deuterokanonicznych ST był Andrzej Bodenstein (+ 1541), od miejsco­wości rodzinnej zwany Karlstadtem. M. Luter przyjął poglądy Karlstadta i w swym przekładzie niemieckim Ksiąg św. (r. 1534) księgi deuterokanoniczne umieścił na końcu nazywając je apokryfami. Luteranie nie tylko poszli za jego przykładem, ale już w XVIII w. w ogóle przestali drukować księgi deuterokanoniczne w nie­mieckich wydaniach Biblii.
Również J. Kalwin w r. 1540 uznał księgi deuterokanoniczne za apokryfy. Na synodzie zaś w Dordrechcie (Holandia) w r. 1618 mimo głosów domagających się, aby księgi te całkowicie usunąć z wydań Pisma św., zadecydowano, iż będą dru­kowane na końcu mniejszymi czcionkami.
Również wyznania: gallikańskie (r. 1559), anglikańskie i belgijskie (r. 1562) oraz helweckie II (r. 1564) odrzuciły księgi deuterokanoniczne ST.
Gdy chodzi o NT tak Karlstadt i Kalwin, jak również wyżej wspomniane wyznania przyjęli cały kanon Ksiąg św. M. Luter natomiast odrzucił List do Hebrajczyków, List Jakuba i Judy oraz Księgę Objawienia. Luteranie jednak w tym przypadku nie poszli za nauką swego mistrza. U. Zwingli odrzucił tylko Księgę Objawienia.
Dzisiaj wszyscy ortodoksyjni protestanci powołując się na św. Hieronima nie uznają za kanoniczne ksiąg deuterokanonicznych ST. Uznają natomiast jako święte i kanoniczne księgi deuterokanoniczne NT z tym, że wyrażają pewne zastrzeżenia do następujących perykop ewangelicznych: Mk 16,9-20 i J 7,53 - 8,11. Znakomita większość protestantów nie wierzy w natchnienie Pisma św. i nie interesuje się już kanonem Ksiąg św. Wśród protestantów zarażonych racjonalizmem dyskutuje się autentyczność Ksiąg św. traktując każdą z nich jako zwykłe dzieło literatury religijnej swojej epoki i podchodzi się do ksiąg biblijnych od strony historyczno-krytycznej, nie zaś dogmatycznej^[9].


Przypisy:

[1]Por. M. Jugie, Histoire du canon de l'Ancien Testament dans l'Eglise Grecque et l'Eglise Russe (Etudes de Theologie Orientale 1), Paris 1909, 11-30. 34- 53. 90-126; Th. Spacil, Doctrina theologiae orientis separati I (Orientalia Christiana 31, 2), Roma 1933, 85-91.
[2] Por. A. Dombrowski, La doctrine de l'Eglise Russe et le canon de l'Ancien Testament, RB 10 (1901) 267-277; R. Dąbrowski, Nauka prawosławnych teologów rosyjskich o Piśmie świętym, Włocławek 1933, 8-19.
[3] Nie wszystkie, bo z ksiąg protokanonicznych brakowało: 1-2 Krn, Ezd, Neh i Est. Dołączono je później. Peszitta zawierała natomiast Księgę Syracha, gdyż znano jej tekst hebrajski. Zob. G.M. Perrella, Introduzione generale..., dz. cyt. 209 (§ 203), uw. 6.
[4] Jakub z Edessy (+ 708) uważał za kanoniczne księgi: Bar, Est, Jdt, Mdr i Syr. Grzegorz Barhebraeus (+ 1286), największy ich pisarz, komentował: Dn 3 i 13, Mdr Syr. Wymieniał też wśród ksiąg kanonicznych Bar i Mch. Por. J.S. Assemani, Bibliotheca Orientalis, t.2, Romae 1721, 499; J. Goellsberger, Barhebraeus und seine Scholien zum Heiligen Schrift, BSt 5, 4 (1900) 80 n.

[5] Por. J.S. Assemani, Bibliotheca..., dz. cyt., t. 3, Romae 1725, 5-8; A. Baumstark, Der Bibelkanon bei Ibn Chaldūn, Oriens Christianus 4 (1904) 393-398; E. Preuschen, Analecta II. Kürzere Texte zur Geschichte der alten Kirche und des Kanons, Tübingen 1910, 66-68; L. Rost, Zur Geschichte des Kanons bei den Nestorianern, ZNW 27 (1928) 103-106; M. Jugie, Theologia dogmatica Christianorum orientalium ab Ecclesia catholica dissidentium. Tomus V. De theologia dogmatica nestorianorum et monophysitarum, Parisiis 1935, 24-25.
[6] Por. M. Jugie, Monophysite (Eglise copte), DTC 10, 2, 2271; I. Guidi, Il canone biblico della Chiesa Copta, RB 10 (1901) 161-174; G. Giamberardini, Orientamenti theologici della Chiesa Copta, Ant 47 (1972) 234.

[7] Por. M. Chaine, Le canon des Livres Saints dans l'Eglise Ethiopienne, RecSR 5 (1914) 22-39; A. Baumstark, Der äthiopische Bibelkanon. Exemplar desselben mit einleitenden Bemerkungen vorgelegt, Oriens Christianus 5 (1905) 162-173.
[8] Por. S. Weber, Zur Geltung der Heiligen Schrift bei den alten Armenien TQ 78 (1896) 463-489.
[9]Por. H.H. Howorth, The Origin and Authority of the Biblical Canon According to the Continental Reformers. I Luther and Karlstadt, JTS 8 (1906) 321-365; - II. Luther, Zwingli, Lefevre and Calvin, JTS 9 (1907/8) 188-230; tenże, The Canon of the Bible among the Later Reformers, JTS 10 (1908/9) 183-232; A. Jepsen, Bibel IB. Sammlung und Kanonisierung des AT, RGG⁸ 1, 1125n; W. G. Kümmel, Bibel IIB. Sammlung und Kanoniesierung des NT, RGG³ 1, 1136.