Przemienienie na górze Tabor

Mówisz, że Orygenes tłumaczy perykopę o Przemienieniu jako lekcję czytania Biblii. Jaka byłaby więc pierwsza praktyczna wskazówka dla tych, którzy regularnie sięgają po Pismo?

Pierwsza rada dotyczyłaby tego, by w kontemplacyjnym spojrzeniu starać się widzieć całą historię zbawienia, której my, chrześcijanie, jesteśmy częścią. W tym sensie mówi Orygenes: Jeśli zdołasz zrozumieć i kontemplować Syna Bożego przemienionego do tego stopnia, że Jego oblicze jawi ci się jako słońce, a Jego białe szaty — jako światło, zobaczysz także, kontemplując Jezusa w tej postaci, Mojżesza-Prawo i Eliasza, który nie tylko sam jest prorokiem, ale reprezentuje wszystkich proroków, jak rozmawiają z Jezusem...

Widzieć chwałę Mojżesza możliwe jest tylko wtedy, gdy się zrozumie, że Prawo duchowe stanowi jedność ze słowem Jezusa, a w prorokach ukryta jest tajemnica Bożej mądrości (por. 1Kor 2,7). Widzieć Mojżesza i Eliasza w chwale oznacza: widzieć ich razem z Jezusem (Com. Mt XII,38,29-37.43-49 [w: Mt 17,2-3]).

W takiej perspektywie cała historia Izraela jest jakby drogą przygotowującą miejsce chrześcijaństwu...

Zgadza się. E. Bianchi zwraca uwagę, że światło Bożej chwały rozjaśnia nie tylko głowę, ale całe ciało Chrystusa — czyli nie tylko tajemnicę męki i Zmartwychwstania, lecz także tajemnicę Izraela i Kościoła. Czytać historię i pisma Izraela tzn. umieć czytać je jako świadectwo i nasłuchiwać, co Ojciec mówi w nich o Synu. Na tym polega jedność dwóch testamentów.

Słowo w liturgii

Przejdźmy do drugiej zasady. Pismo Święte winno być czytane i rozumiane przede wszystkim w kontekście liturgii. Szczerze mówiąc, nie bardzo rozumiem, jak starożytni wyprowadzili tę regułę z opisu Przemienienia.

Ewangelista mówi, że Piotr — kiedy się ocknął — powiedział do Jezusa: Rabbi, dobrze, że tu jesteśmy; postawimy trzy namioty: jeden dla Ciebie, jeden dla Mojżesza i jeden dla Eliasza (Mk 9,5). To pytanie może wywołać zdziwienie czytelnika, stąd Ewangelista, jakby przewidując nasze zdziwienie, dodaje zaraz: Nie wiedział bowiem, co należy mówić, tak byli przestraszeni (Mk 9,6). Te słowa brzmią tak, jakby zaskoczenie i strach Piotra miały być usprawiedliwieniem jego mało racjonalnej reakcji. Ciekawe jest to, że dokładnie te same słowa padną później, w opisie modlitwy Jezusa w Ogrójcu (por. Mk 14,40).

I tam świadkami konania Jezusa będą ci sami trzej uczniowie: Piotr, Jakub i Jan.

Dokładnie tak. Ale motyw namiotu ma tu też inne znaczenie. Jak wspomniałem, tłem opowiadania o Przemienieniu są teofanie Boga na Synaju — góra, obłok osłaniający i głos Boga to te same motywy, które widzieliśmy w Księdze Wyjścia. Gdy Mojżesz zszedł z góry, oznajmił Izraelitom dziesięć przykazań i wtedy miał miejsce ryt zawarcia przymierza. Odtąd Bóg mieszkał wśród Izraelitów w Namiocie Spotkania. Namiot w teologii biblijnej jest symbolem obecności Boga pośród swego ludu, stąd miejsce przechowywania Najświętszego Sakramentu w kościołach nazywa się tabernaculum, co po łacinie oznacza namiot.

Czyli namiot wskazuje na liturgiczny ryt zawarcia przymierza?

Samo zawarcie przymierza nie było liturgią w sensie ścisłym, lecz wydarzeniem fundacyjnym. Ale później, na pamiątkę czterdziestu lat spędzonych na pustyni i wędrowania w obecności Boga Jahwe, który w tym czasie mieszkał w Namiocie Spotkania, Izraelici obchodzili corocznie Sukkot, czyli Święto Namiotów. Polecenie obchodzenia tej uroczystości zapisane jest już w Prawie: Przez siedem dni będziecie mieszkać w szałasach. Wszyscy tubylcy Izraela będą mieszkali w szałasach, aby pokolenia wasze wiedziały, że kazałem Izraelitom mieszkać w szałasach, kiedy wyprowadziłem ich z ziemi egipskiej. (Kpł 23,42-43). Święto Namiotów obchodzono przez siedem dni po Święcie Pojednania — Jom Kippur.

One łączyły się ze sobą?

Dzień Przebłagania — święto upamiętniające moment, gdy Mojżesz po raz drugi otrzymał od Boga tablice z Dekalogiem, co było znakiem przebaczenia bałwochwalstwa i kultu złotego cielca — obchodzony był w Izraelu 10 dnia hebrajskiego miesiąca Tiszri. Z kolei Święto Namiotów, czyli Sukkot, zaczynało się 15 dnia tego samego miesiąca i trwało przez 7 dni. W tym czasie Izraelici mieszkali w szałasach.