Bezpłodny figowiec

Obraz winnicy wiąże się z obrazem figi. Biblia wymienia je razem jako symbol pomyślności (1 Krl 5, 5; 2 Krl 18, 31 = Iz 36, 16; Mi 4, 4; Za 3, 10). Brak winogron skojarzony z brakiem fig symbolizuje grzeszność ludzi, którzy nie wydają plonów w postaci sprawiedliwości i pobożności (Jr 8, 13; Mi 7, 1n). Warto jednak zauważyć, że samo drzewo figowe nigdzie w Biblii nie jest symbolem Izraela. Dotyczy to także starożytnej literatury żydowskiej. Natomiast jego owoce, figi, bywają obrazem Izraelitów, tak dobrych, jak złych (Oz 9, 10; Jr 24, 1-10), czego jednak nie należy automatycznie przenosić na drzewo. Wreszcie zniszczenie figowców jest częścią klęski i kary Bożej (Ps 105, 33; Jr 5, 17; Oz 2, 14; Jl 1, 12; Am 4, 9). Z literatury pozabiblijnej przytoczmy pouczenie z aramejskiej mądrości Ahikara (8, 34), gdzie człowieka porównano do drzewa nad wodą, które nie przynosząc owoców, będzie przez właściciela wycięte.

Wydaje się, że Jezus posłużył się tymi obrazami, ale z pewną twórczą zmianą. Rozróżnił mianowicie winnicę, „dom Izraela” oraz figę. Winnicy nie grozi potępieniem, inaczej niż w klasycznym tekście z Izajasza (Iz 5, 1-7). Nie chodzi więc Jezusowi o Izrael w ogóle, choć prorocy nieraz zwracali się przeciwko swemu narodowi.

Część komentatorów przenosi wprawdzie znaczenie winnicy na figę, uważając, że przypowieść jest wymierzona przeciw całemu Izraelowi. Interpretacja ta jest jednak niesłuszna i wydaje się nieświadomym zapożyczeniem z polemik chrześcijan z Żydami.

Bogu sprawiło zawód właściwie tylko jedno drzewo w Jego ogrodzie. Jak je rozumieć? Drzewo znajduje się w winnicy (w Izraelu), w pewien sposób do niej należy; jak winnica powinno przynosić Bogu plony. Okazuje się jednak bezpłodne i zbędne, niepotrzebnie tylko zajmuje ziemię, czyniąc ją bezużyteczną (taki jest sens greckiego słowa katargei, tłumaczonego często „wyjaławia”). Zabiera miejsce, na którym inna roślina by owocowała.

Figa musi oznaczać jakąś część narodu. Różni się jednak gatunkowo od całości, oznacza zatem wyróżnioną grupę, zapewne wyższą, gdyż figa rośnie wyżej niż winorośl. Może więc chodzić o starszyznę żydowską, władze polityczne i religijne lub inne elity. Nie przynosiły one zdaniem Jezusa owoców, a zabierały miejsce należne innym.

Figa mogłaby ewentualnie oznaczać także Jerozolimę lub Judę w ramach Izraela, ale jest to mniej prawdopodobne. Po pierwsze nie różnią się tak one od reszty Izraela, jak figa od winnicy, raczej jak jeden szczep winny od pozostałych. Po drugie, nad losem Jerozolimy Jezus ubolewał, a wobec Judy (czy Judei) proroctw nie wygłaszał. Natomiast wielokrotnie krytykował przywódców żydowskich.

Elity nie przynoszą oczekiwanego przez Boga owocu, grozi im więc kara, całkowite usunięcie. Nie jest ona jednak natychmiastowa. Okres cierpliwości Bożej wobec figi (trzy lata) był dość długi i ma jeszcze zostać przedłużony. Kara jest surowsza niż kary związane w Starym Testamencie z winnicą (jej spustoszenie, utrata owoców), a w dodatku nieodwracalna. Bóg jest całkowicie rozczarowany elitami narodu wybranego.