Manna zapowiedzią Eucharystii

Wygląd manny i jej zastosowanie

Jak wynika z reakcji Izraelitów na zjawisko manny, była ona dla nich nieznanym pokarmem (zob. Wj 16,15). Autorzy biblijni przybliżyli jednak jej wygląd i zastosowanie. Pierwszy opis znajduje się w Wj 16,14: „(...) wówczas na pustyni leżało coś drobnego, ziarnistego, niby szron na ziemi”. Ta wzmianka podkreśla, że manna miała kształt drobnych ziaren, a znikała pod wpływem promieni słonecznych podobnie jak szron [23]. Kontynuacja tego opisu znajduje się w Wj 16,31: „Była ona biała jak ziarno kolendra i miała smak placka z miodem”. Pierwsze porównanie dotyczy wyglądu zewnętrznego: manna posiadała biały kolor jak ziarno kolendra. Kolender (łac. coriandrum sativum) to roślina z rodziny baldaszkowatych, rosnąca w Egipcie, na Półwyspie Synajskim, w Indiach a także w dolinie Jordanu. Wydaje kuliste, żółtawe czy też białe owoce wielkości pieprzu o korzenno-słodkim smaku[24]. Drugie porównanie określa walory smakowe manny: „miała smak placka z miodem”. Pojawiający się w tym kontekście termin ṣapîḥiṯ oznacza zazwyczaj płaskiego placka lub wafla[25]. Autor biblijny dookreślił nadto, że chodzi o placek z miodem. Posłużył się w tym celu terminem dəḇaš, który może oznaczać zarówno miód pszczeli, jak również słodki syrop z daktyli lub innych owoców. W metaforyce biblijnej wskazywał na obfitość, a także na rzeczywistość, która sprawia wielką przyjemność (zob. Ps 19,10; 119,103; Prz 5,3; Pnp 4,11; Ez 3,3)[26]. Tego rodzaju określenie smaku manny miało na celu podkreślenie, że chodzi o pokarm, który jest rozkoszą dla podniebienia[27].  

Drugi opis manny znajduje się w Lb 11,7: „Manna zaś była podobna do nasion kolendra i miała wygląd bdelium”. Pojawia się i tym razem porównanie manny do kolendra. Autor biblijny wskazał także na podobieństwo do bdelium. Hebrajski termin bəḏōlaḥ oznacza jasnożółtą, przezroczystą, wonną żywicę, wydzielaną przez drzewo balsamu (balsamodendron [łac. commifora opobalsamum]), które rośnie w Indiach, Babilonii i Arabii. Żywica bdelium posiada właściwości balsamujące, po wyschnięciu zaś tworzy niewielkie kulki o silnym aromatycznym zapachu[28]. Określenie bəḏōlah pojawia się jeszcze w Rdz 2,12, gdzie oznacza wonną żywicę. Tłumacze Septuaginty tłumacząc ten termin w Lb 11,7 oddali go słowem krýstallos – „górski kryształ”[29], zaś w Rdz 2,12 – ánthraks, które oznacza „czerwony kamień (drogocenny)”[30]. Wynika z tego, że owi tłumacze sądzili, iż manna posiadała wygląd jakiegoś cennego kamienia, jaśniejącego pięknem i żywotnością[31].

W przekazie Lb 11,8 znajduje się nadto sposób przyrządzania potrawy z manny:

„Ludzie wychodzili i zbierali ją, potem mełli w ręcznych młynkach albo tłukli w moździerzach. Gotowali ją w garnkach lub robili z niej podpłomyki; smak miała taki jak ciasto na oleju”.

Zebraną mannę – jak wynika z przytoczonego fragmentu – rozdrabniano albo za pomocą żaren, albo moździerza. W takiej postaci mannę gotowano w garnkach lub robiono z niej podpłomyki, które pieczono w gorącym popiele albo na rozżarzonym kamieniu (por. Wj 16,23)[32]. Tak upieczone podpłomyki miały smak placków upieczonych na oleju. Według Wj 16,31 – jak zostało wyżej powiedziane – manna miała smak miodu. Wiązało się to niewątpliwie z jej niebiańskim pochodzeniem[33]. Natomiast w świetle Księgi Mądrości manna miała tę szczególną właściwość, że potrafiła zaspokoić smak każdego na miarę jego oczekiwań[34]:

„Lud zaś swój żywiłeś pokarmem anielskim i dałeś im bez ich wysiłków gotowy chleb z nieba, zdolny dać wszelką rozkosz i wszelki smak zaspokoić. Twój dar dawał poznać Twą dobroć dla dzieci, a powolny pragnieniom jedzącego, zamieniał się w to, czego kto zapragnął” (Mdr 16,20-21).

Podobny motyw pojawia się w późniejszej literaturze rabinicznej (Midrasze), której autorzy spekulowali, że manna mogła posiadać różne smaki, w zależności od gustu jedzących[35].