ŚWIĘTOŚĆ

Termin, którego hebrajski odpowiednik, oznaczający prawdopodobnie oddzielenie od codziennego użytku, usunięcie ze sfery profanum. W języku hebrajskim i greckim odpowiedniki słowa „święty" wskazują także na związek z Bogiem i z tym, co boskie. Święty jest Bóg, lecz świętymi są również związani z Nim ludzie i rzeczy. Idea świętości może zawierać w sobie nadto element poświę­cenia Bogu i uwolnienia odo tego, co złe lub niewłaściwe.

W Starym Testamencie: Świętym w najwyższym stopniu jest Bóg. Najstarszy hymn Izra­ela wychwala Boga otoczonego „blaskiem świętości" (Wj 15,11). W Księdze Psalmów oraz w Księdze Izajasza Boga często nazywa się „Świętym Izraela" (Iz 1,4; 5,19; Ps 99), a w Izajaszowej wizji nieba aniołowie sławią Boga, wyśpiewując: „Święty, Święty, Święty" (Iz 6,3). Miejsca ukazania się Boga były zwyczajowo czczone jako miejsca święte. W opowiadaniu o ukazaniu się Jahwe w płonącym krzewie (Wj 3,5) Mojżesz słyszy słowa, żeby zdjął sandały z nóg, ponieważ ziemia, na której stoi jest świę­ta. Gdy Jakub doznał wizji w Betel, uznał to miejsce za święte (Rdz 28,11-22). Przez podob­ny kontakt z Bogiem zostały uświęcone także inne starożytne sanktuaria Izraelitów. Świąty­nia w Jerozolimie, gdzie Bóg przebywał w spo­sób szczególny, była najświętszym miejscem w Izraelu (1Krl 8,10-11). Także sprzęty używa­ne w świątyni, np. dzbany, ołtarze, świeczniki, instrumenty muzyczne i szaty, uważano za od­dzielone od innych rzeczy, a tym samym za święte. Zwierzęta i pokarmy, składane w ofie­rze, musiały spełniać wysokie wymagania, a gdy raz zostały uznane za święte, nie mogły powró­cić do sfery codziennego użytku świeckiego.

Spalano je na ołtarzu lub spożywali je kapłani w świątyni. Święci byli również kapłani i inne osoby, pełniące różne funkcje w świątyni i tyl­ko oni mogli wchodzić do pewnych jej części, by składać ofiary i wykonywać inne czynności rytualne. Cechę świętości przyznawano rów­nież rytuałom i słowom używanym w świątyni, w tym imieniu Boga (Kpł 20,3), szabatowi (Rodz 2,3) i innym świętom (Kpł 23).

Oprócz Boga i czynności kultowych, świę­tym był także naród Izraela (Wj 19,4; Pwt 7,6). Świętość Izraela zależała od jego posłuszeń­stwa przykazaniom Bożym i wystrzegania się grzechu. Prawo Świętości, obszerny zbiór etycz­nych i rytualnych przepisów, zawarty w Kpł 18-26, domagało się ich przestrzegania właśnie z powodu świętości: „Bądźcie świętymi, boja jestem święty, Pan, Bóg wasz!" (Kpł 19,2).

Faryzeusze i późniejsi rabini rozciągnęli świętość rytualną, pierwotnie wiązaną z świą­tynią i składanymi w niej ofiarami, na zwyczaj­nych ludzi, których wzywano do zachowywa­nia czystości rytualnej dotyczącej pokarmów, współżycia płciowego i obchodzenia świąt re­ligijnych. Tekst Biblii, który stał się głównym symbolem życia poświęconego Bogu i posłu­szeństwa Jego przykazaniom, również stał się święty (por. Rz 7,12), podobnie jak „każdy uczynek spełniony dla królestwa Bożego".

W Nowym Testamencie: NT kontynuuje ideę świętości występującą w judaizmie. Święty jest Bóg, świątynia i Prawo. Ziemska świątynia utraciła jednak na znaczeniu, ponieważ chrze­ścijanie nawróceni z pogaństwa odeszli od praktyk judaizmu, a sama świątynia została zniszczona przez Rzymian w 70 r. po Chr. Świątynia staje się jednak metaforą świętości chrześcijańskiej (1Kor 3,17; 6,19). Jezus zwraca się do Boga słowami „Ojcze Święty" (J 17,11), w niebie Bóg odbiera chwałę trzy­krotnie powtarzanym Izajaszowym „Święty" (Ap 4,6-10), a w Modlitwie Pańskiej do Boga jest skierowana prośba „święć się imię Twoje". Z powodu swojej bliskiej więzi z Bogiem także Jezus jest wielokrotnie nazywany świętym. Duchy nieczyste nazywają Go „Święty Boży" (Mk 1,24), podobnie nazywa Go Piotr (J 6,69). Anioł zwiastując Maryi wieść o narodzinach Je­zusa, powiada, że Duch Święty i moc Boża sprawią, że Jej Dziecko będzie Święte (Łk 1,35), a uczniowie po śmierci i zmartwych­wstaniu Jezusa nazywają Go Świętym (Dz 3,14; 4,27.30), podobnie jak Apokalipsa św. Jana (Ap 3,7).

W NT szczególną rolę odgrywa Duch Święty. Duch Boży w ST kierował krokami proroków i innych sług Bożych, oraz był manifestacją działania mocy Bożej. Jednak w NT, w Ewan­gelii Łukasza i w Dziejach Apostolskich, Duch Święty zawsze uosabia moc i obecność Jezusa, szczególnie we wczesnym okresie wspólnoty jerozolimskiej. Duch Święty zstępuje na tych, którzy uwierzyli wjezusa, jako znak mocy Bo­żej. W listach Pawła Apostoła Duch Święty oz­nacza obecność Bożą, uświęcającą i po­uczającą wierzących (Rz 15,13.16; 1Kor 2,13). W Ewangelii Jana Duch Święty i Paraklet od­grywają szczególną rolę, umacniając i pro­wadząc wspólnotę w trudnych okresach (J 14,26).

Podobnie jak Izrael w ST, tak i w NT święta jest społeczność wierzących. Paweł zwraca się do wierzących jako do „świętych" (Rz 1,7; 1Kor 1,2) i dowodzi, że chrześcijanie uświęcają się wzajemnie (1Kor 7,14). Pierwszy List św. Piotra nazywając społeczność wierzących na­rodem świętym (2,9) i domagając się, by chrześcijanie prowadzili święte życie, ponie­waż Bóg jest święty (1,16), nawiązuje do starotestamentowego pojmowania świętości. W Liście do Efezjan porównuje się pogan do Izraela, a punkt kulminacyjny osiąga w meta­forze społeczności wierzących jako świątyni, w której Bóg mieszka przez Ducha (2,19-22). Ogólnie mówiąc, życie chrześcijańskie po­chodzi od Boga i dlatego jest święte. W konse­kwencji, społeczność wierzących musi unikać grzechu, zła i wszystkiego, co byłoby zaprze­czeniem świętości i bliskiego związku z Bogiem.
(za: EB)