Stary Testament

Księga Izajasza

Księga Izajasza jest pierwszą i najdłuższą księgą prorocką Starego Testamentu. Biblia Hebrajska zalicza ją do zbioru Proroków Późniejszych. Jej nazwa pochodzi od imienia proroka Izajasza (hebr. Jeszaja – Jahwe jest zbawieniem) żyjącego w Judzie w latach 765-701 przed Chr., biorącego czynny udział w życiu religijnym i politycznym kraju.

Można w niej wyodrębnić trzy części. Rozdz. 1-39 to tzw. Proto-Izajasz przypisywany bezpośrednio Izajaszowi, spisany w VIII w. przed Chr. Deutero-Izajasz obejmuje rozdziały 40-55. Za jego autora uznaje się anonimowego proroka z okresu wygnania babilońskiego (ok. 550 r. przed Chr.), który doskonale znał naukę, język i styl Izajasza. Ostatnia część księgi, tzw. Trito-Izajasz (rozdz. 56-66), powstała pod koniec VI w. przed Chr. Podstawą scalenia tych trzech dzieł była prawdopodobnie duża ilość wspólnych tematów.

Księga Izajasza nawołuje do nawrócenia, zapowiada nadejście sądu Bożego, piętnuje pychę, wyzysk, niesprawiedliwość, potępia praktyki wróżbiarskie, formalizm religijny i synkretyzm. Dużo miejsca poświęca zapowiedziom mesjańskim (przyjście Emmanuela, Króla Sprawiedliwego) i obrazowi misji Mesjasza (cztery Pieśni o Cierpiącym Słudze Jahwe). Na proroctwa Izajasza bardzo często powołują się ewangeliści, ukazując ich spełnienie w osobie Jezusa.

Księga Jeremiasza

Księga Jeremiasza jest drugą wielką księgą prorocką. Kanon Biblii Hebrajskiej umieszcza ją w zbiorze Proroków Późniejszych. Prorok Jeremiasz (hebr. Jirmejahu – Jahwe niech podniesie) żył w VII/VI w. przed Chr. w Judzie. Przemawiał do narodu w imieniu Boga w formie ustnej, pisemnej i za pośrednictwem czynności symbolicznych. Przyczynił się do reformy Jozjasza.
Zalążek księgi stanowiły groźby wypowiedziane przez Jeremiasza (zniszczone przez Jojakima, a następnie odtworzone i rozbudowane) przed 605 r. przed Chr. Po upadku Jerozolimy dołączono do nich mowy. Ostatni etap tworzenia księgi nastąpił w okresie perskim (IV w. przed Chr.), kiedy dokonano rewizji, wzbogacenia i uaktualnienia tekstu. Fragmenty księgi odnaleziono w grotach Qumran.

Księga dzieli się na trzy części. Pierwsza zawiera zapowiedź nieszczęść mających spotkać naród, króla, kapłanów i proroków odstępujących od Przymierza, druga – proroctwa dotyczące zbawienia narodu i Nowego Przymierza, a trzecia – groźby przeciw Egiptowi, Babilonii, Moabowi, Edomowi, Filistynom i innym wrogom Judy. Księgę kończy dodatek historyczny opisujący oblężenie i ostateczny upadek Jerozolimy (587 r. przed Chr.).

Księga Lamentacji

Księga Lamentacji należy do ksiąg prorockich. W Biblii Hebrajskiej należy do drugiej grupy Pism. W Septuagincie i w przekładach łacińskich jest dołączana do Księgi Jeremiasza. Nazwa hebrajska (eka) jest pierwszym słowem Księgi. Nazwę Lamentacji nadała jej dopiero Septuaginta, używając greckiego słowa Threnoi (treny).

Początkowo była przypisywana Jeremiaszowi (stąd druga nazwa – Lamentacje Jeremiasza), gdyż nawiązuje do zniszczenia świątyni. Współcześnie uznaje się, że została spisana w języku hebrajskim po wygnaniu babilońskim (VI/V w. przed Chr.) przez kilku anonimowych autorów.

Księga Lamentacji składa się z pięciu pieśni żałobnych wyrażających rozpacz z powodu zniszczenia Jerozolimy i upadku dynastii Dawidowej. Nie jest szczegółowym opisem, lecz wyrazem żalu i złorzeczenia wrogom. Autor występuje przeciw odstępstwom od Jahwe, nawołuje do nawrócenia i podkreśla, że klęska nie była spowodowana tym, że bóg najeźdźców był silniejszy od Boga Izraela, lecz była karą za grzechy ludu.

Księga Barucha

Księga Barucha jest deuterokanoniczną księgą prorocką Starego Testamentu, choć jest utworem bardziej liturgicznym i mądrościowym. Protestanci zaliczają ją do apokryfów, a Biblia Hebrajska nie obejmuje jako zachowaną tylko w języku greckim (choć została spisana po hebrajsku). Niektóre rękopisy Septuaginty wydzielają z niej szósty rozdział jako oddzielną księgę (List Jeremiasza).

Księga wzięła nazwę od imienia Barucha (ucznia i sekretarza proroka Jeremiasza), któremu przypisuje się jej autorstwo. Powstała na przełomie II/I w. przed Chr. List Jeremiasza (przypisywany prorokowi) pochodzi z III/II w. przed Chr.

Na księgę Barucha składa się narracyjne wprowadzenie (lokalizujące powstanie księgi na czas wygnania babilońskiego), Modlitwa wygnańców (modlitwa pokutna za mieszkańców Judy oraz wygnańców, Hymn do uosobionej mądrości (nawiązujący do Księgi Hioba, mówi o poszukiwaniu mądrości utożsamianej z Prawem Bożym i Psalm Pocieszenia, będący lamentacją Syjonu nad utraconymi dziećmi. Dołączony do księgi List Jeremiasza do wygnańców jest polemiką z obcymi bóstwami, szczególnie z bałwochwalstwem szerzonym w Babilonii.

Księga Ezechiela

Księga Ezechiela jest jedną z ksiąg proroków wielkich Starego Testamentu. W kanonie Biblii Hebrajskiej należy do zbioru Proroków Późniejszych.

Jej nazwa pochodzi od imienia domniemanego autora – kapłana i proroka Ezechiela (hebr. Jechezqel – Bóg jest mocny, lub Bóg czyni mocnym) poważnie zaangażowanego w sprawy religijne i polityczne Judy. Została spisana po wygnaniu babilońskim (ok. 500 r. przed Chr.) przez anonimowego redaktora.

Księga Ezechiela stanowi zbiór proroctw i wizji. Głosi świętość Jahwe objawiającą się w miłości Boga do narodu wybranego pomimo jego grzechów. Zawiera wizję chwały Bożej i opis powołania Ezechiela, groźby pod adresem fałszywych proroków i niewiernych Izraelitów, wyrocznie o narodach pogańskich (Ammonitach, Moabitach, Edomitach, Filistynach, mieszkańcach Tyru i Egiptu. Na końcu umieszczone są obietnice dotyczące całego narodu po upadku królestwa judzkiego (zapowiedź odbudowy królestwa Izraela, opis nowej świątyni, nowy podział kraju).